U filozofski nadahnutom govoru na samitu Evropske političke zajednice (EPC) u Tirani, albanski premijer Edi Rama izjavio je da bi, prema vizionarima evropskog projekta, „Turkiye bila nezamjenjiv partner u bilo kojoj uniji vječnog mira“ – ali da je taj projekt „propao“.
Pozivajući se na ideje prosvjetiteljstva i evropsku političku historiju, Rama je spomenuo jedan od najranijih prijedloga za ujedinjenu Evropu, plan iz 18. stoljeća koji je iznio francuski diplomata i filozof Abbe de Saint-Pierre.
Nakon Rata za špansko naslijeđe i Utrechtskog mira 1713. godine, Saint-Pierre je zamislio federaciju evropskih država – „Uniju vječnog mira“ koja bi rat učinila suvišnim.
„Njegov projekt uključivao je čak i saradnju s Rusijom, kao i s balkanskim i mediteranskim državama koje su tada bile pod osmanskom vlašću“, rekao je Rama.
„Dakle, pretpostavljam da bi za vizionara Abbea današnja Turkiye također bila nezamjenjiv partner u uniji vječnog mira.“
Ali taj projekt je, dodao je Rama, „propao“.
Ramin govor oslonjen na prosvjetiteljske vrijednosti, u kojem je pored Saint-Pierrea spomenuo i Voltairea i Kanta, dao je dubinu njegovoj poruci.
Izrazio je žaljenje što je izvorni mirovni projekt „ubijen zbog sitnih interesa i hira“, te upozorio da današnja Evropa prijeti da upadne u istu zamku.
„Čak i danas, mit o Evropi opstaje, a sličnost s Evropom koja je danas ovdje okupljena je zapanjujuća. San o vječnom miru zamijenjen je noćnom morom vječnog rata.“
„Ovdje na Balkanu preživjeli smo rat, bombe, teritorijalne sukobe, razaranja i prekide“, rekao je. „Dogodilo se to u našim životima, a ne u nekoj dalekoj crno-bijeloj dokumentarnoj arhivi, i naučili smo da mir nema konkurenciju.“
Govor je ponudio kontrast između dvije Evrope: jedne koja se temelji na militarizaciji i strahu, i druge, ukorijenjene u prosvjetiteljstvu, ljudskom razumu i vjeri u humanost čak i svojih historijskih neprijatelja.
„Ne smijemo dozvoliti da nas neprijatelji mira odvuku u veličanje oružja“, upozorio je.
„Dok s pravom razmišljamo o Evropi otpora, odbrane i novih vojnih sposobnosti, ne smijemo zaboraviti onu drugu Evropu, Evropu prosvjetiteljstva ... i težnje ka vječnom miru, ne samo među nama, već i s našim neprijateljima“, zaključio je Rama.
