Britanski eksperimenti gladi: historijska osnova
Godine 2006, kada je Hamas pobijedio na palestinskim izborima, Izrael i kvartet za Bliski istok – SAD, Rusija, UN i EU – uveli su ekonomske sankcije protiv Palestinaca. Prema diplomatskoj depeši SAD-a koju je objavio WikiLeaks, blokada je bila rezultat namjerne izraelske strategije da palestinsku ekonomiju u Gazi dovede „na rub kolapsa“.
Nezvanično, izraelski zvaničnici su više puta govorili američkim diplomatama da, kao dio šireg plana embarga protiv Gaze, „im je namjera zadržati ekonomiju Gaze na rubu kolapsa, ali da je ne gurnu potpuno preko ivice“. Početkom blokade 2007. godine, izraelska vlada je izračunavala koliko je dnevnih kalorija potrebno kako bi se spriječila ili izazvala neuhranjenost u Gazi.
Procijenjeni prosječni dnevni unos kalorija potreban za preživljavanje iznosi 2.100 kilokalorija (kcal). Izraelski dokument poznat kao “Crvena linija” koristio je višu procjenu od 2.279 kalorija po osobi, uzimajući u obzir pretpostavljenu domaću proizvodnju hrane u Gazi. Ovakva računanja imaju dugu i mračnu historiju u kolonijalnim doseljeničkim društvima.
Nakon velike suše i propasti usjeva na visoravni Dekan 1876. godine, Velika glad u južnoj Indiji trajala je dvije jezive godine, šireći se prema sjeveru.
Tadašnji britanski komesar za glad Sir Richard Temple provodio je ljudske eksperimente, pri čemu su „kršni, zdravi momci“ izgladnjivani sve dok nisu „ličili na ništa više do animirane kosture … potpuno nesposobne za bilo kakav rad“.
Radi maksimiziranja britanskih prihoda, Temple je pokušao odrediti minimalnu količinu hrane potrebnu za preživljavanje, koju je 1877. u Madrasu procijenio na svega 1.627 kcal dnevno.
Ipak, višak smrtnih slučajeva povezanih s tom glađu procjenjuje se na čak 8 miliona ljudi.
Gladomor u Gazi 2008-2009.
U Gazi je Izrael nastojao zadržati ekonomiju „na rubu kolapsa“, ali bez izazivanja potpune humanitarne katastrofe.
Netanyahuova vlada namjeravala je „staviti Palestince na dijetu, ali ne dopustiti da umru od gladi“.
Tokom izraelskog rata protiv Gaze 2008–2009, enklava je bila izložena „Shoah“ (hebrejska riječ za Holokaust), kako je priznao zamjenik ministra odbrane Matan Vilnai.
Izraelci su se nadali da će to okrenuti Palestince u Gazi protiv Hamasa. Ideja je bila da se „Gaza vrati decenijama unazad“, izjavio je tadašnji komandant general Yoav Gallant, koji je 15 godina kasnije postao meta naloga Međunarodnog krivičnog suda zbog navodne odgovornosti „za ratne zločine korištenja gladi kao metode ratovanja i za namjerno usmjeravanje napada na civilno stanovništvo; te za zločine protiv čovječnosti uključujući ubistva, progon i druge nečovječne postupke“.
U maju 2018. godine, Vijeće sigurnosti UN-a jednoglasno je usvojilo Rezoluciju 2417 kojom se osuđuje izgladnjivanje civila kao metoda ratovanja i nezakonito uskraćivanje humanitarne pomoći civilnom stanovništvu.
Međutim, tokom rata u Gazi, većina principa iz Rezolucije 2417 bila je grubo prekršena, čime su stvoreni temelji za genocidne zločine Izraela u Gazi i za saučesništvo Zapada, predvođenog SAD-om, u tim masakrima.
Od nacističkog masovnog izgladnjivanja do plana izraelskih generala
U historijskoj perspektivi, potpuna opsada gusto naseljene Gaze i njenih 2,3 miliona palestinskih izbjeglica nije jedinstvena. Ona pokazuje sličnosti s opsadom Lenjingrada i njegovih 3,1 milion stanovnika.
Kao dio nacističkog Hungerplana (Plana gladi) koji je osmislio SS ideolog Herbert Backe, izvorni cilj bio je prisilno izgladniti između 31 i 45 miliona Sovjeta i istočnih Evropljana, zaplijeniti njihove zalihe hrane i preusmjeriti ih njemačkoj vojsci.
Uz američki eugenički pokret i bijeli rasizam, upravo je tretman američkih starosjedilaca bio inspiracija za nacističke politike gladi u Hitlerovoj Njemačkoj.
Ubitačnu moć izgladnjivanja kao oružja Nijemcima je već prenijelo vlastito iskustvo iz perioda 1914-1919, kada je V. Britanija nametnula pomorsku blokadu Njemačkoj, pokušavajući tako spriječiti uvoz dobara i izgladnjivanjem prisiliti njemačko stanovništvo i vojsku na kapitulaciju.
U Gazi, izvorni izraelski „Plan generala“, zasnovan na blokadi hrane i širenju epidemija, nije mogao biti u potpunosti proveden zbog međunarodnog pritiska. Ipak, čak i djelimična realizacija dovela je ovu enklavu na ivicu gladi već u oktobru 2024. godine, kada su visoki zvaničnici UN-a opisali stanje u sjevernoj Gazi kao „apokaliptično“, upozoravajući da su „svi u neposrednoj opasnosti od smrti usljed bolesti, gladi i nasilja“.
Mračne paralele
U oštro sročenom pismu, američki državni sekretar Antony Blinken dao je Izraelu ultimatum od 30 dana da osigura veći broj kamiona s humanitarnom pomoći za Gazu. Prema UN-u, Izrael nije ispoštovao taj rok početkom novembra. Ipak, tadašnja Bidenova administracija nije preduzela nikakve mjere, dok je Blinken zatvarao oči.
Sveobuhvatna analiza dostupnosti hrane u Gazi pokazuje da je između oktobra 2023. i aprila 2024. broj kamiona s hranom bio ispod nivoa iz vremena prije rata. Ali koliko je ozbiljna bila situacija u Gazi u poređenju s historijskim presedanima?
U svom klasičnom djelu Axis Rule in Occupied Europe iz 1944. godine, Raphael Lemkin – pionir u proučavanju masovnih zločina i tvorac Konvencije o genocidu – upozorio je da „jevrejsko stanovništvo u okupiranim zemljama prolazi kroz proces likvidacije: (1) iscrpljivanjem i glađu, jer su jevrejske obročne količine držane na posebno niskom nivou; i (2) masakrima u getima“.
Lemkin je svoje tvrdnje potkrijepio podacima iz američkog izvještaja iz 1943. godine, koji su pokazali da su Jevreji dobijali samo desetinu uobičajenog kalorijskog unosa – što je otprilike isti nivo hrane kakav je osiguravan mnogim Palestincima u Gazi osamdeset godina kasnije.
Uvertira etničkom čišćenju i genocidu
U uporednom historijskom kontekstu, korištenje masovne gladi kao oružja odavno je povezano s imperijalnim i kolonijalnim politikama, pripremajući teren za genocidne zločine.
U tom svjetlu, čak se i nacistički koncentracioni logori mogu povezati s genocidnim zločinima u kolonijalnim logorima, poput britanskih logora tokom Drugog burskog rata (1899-1902), nakon kojih je uslijedio genocid nad Hererima i Namima (1904-1908) pod Njemačkim Carstvom.
Od Britanskog Carstva u Indiji do njemačke jugozapadne Afrike (današnje Namibije), glad i izgladnjivanje služili su kao uvod u konačni genocid. Kako je naglašavao Raphael Lemkin:
„Najdirektnija i najdrastičnija tehnika genocida jeste jednostavno ubistvo. To može biti sporo i naučno ubistvo putem masovne gladi, ili brzo, ali ništa manje naučno ubistvo masovnim istrebljenjem u gasnim komorama, masovnim egzekucijama ili izlaganjem bolestima i iscrpljenosti.”
Historijski gledano, masovna glad i genocid su u nacističkoj eri ušli u novu fazu zahvaljujući industrijskim zločinima, efikasnosti masovnih ubistava po principu montažne trake i „naučnim inovacijama”.
Na gotovo nadrealan način, koncentracioni logori i masovno izgladnjivanje išli su ruku pod ruku s modernitetom Zapada. Jedan (grub) način da se takvi napori uporede kroz vrijeme i prostor jeste unos kalorija.
Unos kalorija: od koncentracionih logora do Gaze
Opsada Lenjingrada (današnjeg Sankt Peterburga) od jeseni 1941. do januara 1944. bila je jedna od najdužih i najrazornijih u historiji.
Kada su njemačke trupe presjekle opskrbu grada hranom, polovina od 2,4 miliona stanovnika umrla je, većinom od gladi. Tokom smrtonosne „Zime gladi”, dnevni obrok jedva je dostizao 300 kalorija.
Još niži zvanični unos zabilježen je u studiji o gladi u Varšavskom getu 1942. godine. Odlučni da u nekoliko mjeseci izgladne geto, nacisti su dozvolili dnevni unos od samo 180 kalorija po zatvoreniku, istovremeno uskraćujući vakcine i lijekove potrebne za sprječavanje širenja bolesti u prenapučenom getu.
Zbog toga je procvjetalo crno tržište koje je činilo 80% opskrbe hranom u getu, zajedno s mrežom od 250 narodnih kuhinja. Kakav god bio konačni dnevni unos, taj put vodio je direktno od gladi do smrti.
Korištenje gladi kao oružja često je povezano s etničkim čišćenjem, kako je Lemkin naglasio: „nakon uklanjanja stanovništva i kolonizacije područja od strane okupatorovih vlastitih državljana”.
A šta je s Gazom?
Mjereno ukupnim isporukama hrane u ovu enklavu od oktobra 2023, dnevni kalorijski unos iznosio je blizu 860 kcal – trećinu manje nego u nacističkim logorima prije više od osamdeset godina.
Kako je njemačka invazija na Sovjetski Savez propadala, a tok rata se mijenjao, nacistički logori su se dodatno pogoršali, s unosom koji je do 1944. pao na 700 kalorija dnevno.
To je gotovo tri puta više od 245 kcal, koliko je dnevno prosječno unosilo stanovništvo sjeverne Gaze u prvoj polovini 2024. godine – u trenutku kada je New York Post famozno tvrdio da „gladi u Gazi nema”.
(Ovaj odlomak preuzet je iz najnovije knjige dr. Dana Steinbocka, „Doktrina uništenja”, i ekskluzivno ustupljen TRT Worldu.)
*Mišljenja izražena u ovom članku su autorova i ne odražavaju nužno uređivačku politiku TRT Balkan.
