Жестоки критики и негативни реакции предизвика предложениот повеќегодишен буџет на Европската Унија, со закани дека најголемата буџетска рамка во историјата на ЕУ, вредна околу 2 трилиони евра нема да биде прифатена.

Сепак, иако оваа сума на некои им изгледа преголема, на други е премала.

Лидерите на парламентарните групи во Европскиот парламент кои го сочинуваат „проевропското“ мнозинство предупредија во среда дека предлогот на Европската комисијата за Повеќегодишната финансиска рамка на ЕУ не е доволен за да одговори на сите предизвици и потреби на Унијата и нејзините граѓани.

Силна ЕУ бара силен буџет

„Силната Унија бара силен буџет“, рекоа лидерите на Европската народна партија (ЕПП), Социјалистите (С&Д), Зелените и Либералите најавија дека ќе „бранат амбициозна и робусна повеќегодишна финансиска рамка со зголемени ресурси во споредба со периодот 2021-2027 година“.

Европската комисија го презентираше својот предлог за седумгодишен буџет за периодот 2028-2034 година во вредност од два трилиони евра во среда. Со овој предлог започнува долг процес на преговори и координација меѓу земјите-членки, а нивниот договор, кој е едногласно усвоен, мора да биде потврден од Европскиот парламент со апсолутно мнозинство.

Износот од два трилиони евра претставува 1,26 проценти од бруто националниот доход (БНД). Тековниот мултифункционален финансиско-финансиски буџет (МФП) изнесува 1,13% од БДП, но кога ќе се одземат средствата за отплата на кредитите собрани за закрепнување од пандемијата, преостанатиот износ е еднаков на 1,15% од БДП, што е многу скромно зголемување во споредба со тековниот мултифункционален финансиско-финансиски буџет.

Најголемиот дел од буџетот, 48%, или 865 милијарди евра, се однесува на национални и регионални планови за партнерство, преку кои секоја земја-членка ќе добие свој финансиски пакет, како што беше случајот со фондовите за закрепнување и отпорност. 

Ова вклучува средства за кохезија, рурален развој, рибарство и крајбрежни области, управување со границите, социјална политика, безбедност на храната, миграција и внатрешна безбедност.

Во претходните повеќегодишни буџети, кохезијата, т.е. за развој на посиромашните региони, и земјоделството сочинуваа повеќе од две третини од буџетот.

Пратениците не прифаќаат намалување на надзорот врз трошењето

Европскиот парламент претходно се спротивстави на планот за спојување на програмите на ЕУ за кохезија и земјоделство во национални пакети, став што го повторија и лидерите на четирите парламентарни групи.

Покрај тоа што се спротивставуваат на префрлањето на средствата во националните планови, европратениците предупредуваат дека нема да прифатат проширување на можноста Комисијата да располага со буџетски средства според членот за итна постапка што го исклучува Парламентот. 

„Европскиот парламент „нема да прифати никакво намалување на парламентарниот надзор и легитимната демократска контрола и надзор врз трошењето на ЕУ или, уште полошо, ренационализација на водечките политики на Унијата“, рекоа тие.

Ко-известувачите на Парламентот за повеќегодишниот буџет, Зигфрид Мурешан од ЕПП и социјалистката Карла Тавр, претходно оценија дека нацрт-буџетот покажува „недостаток на амбиција“ и не остава доволно средства за клучните приоритети, вклучувајќи ја конкурентноста, кохезијата, земјоделството, одбраната, прилагодувањето кон климатските промени и инвестициите потребни за одржлива економија. Почетната точка на предлогот покажува зачудувачки недостаток на амбиција.

Мурешан оцени дека предлогот на Комисијата остава „повеќе прашања отколку одговори“. Тој најави дека Парламентот и неговите граѓани ќе го отфрлат таков буџет, велејќи дека „На Европа ѝ е потребна заедничка визија, а не 27 одделни листи за купување“.

Дел од европратениците оценија дека предлогот на Европската комисија е голем удар врз земјоделството и руралните средини.

Обезбедени се минимум 302 милијарди евра за поддршка на земјоделците и рибарите, а минимум 218 милијарди за најсиромашните региони. Ова се минималните средства гарантирани за овие цели, а тие можат да бидат повисоки во зависност од националните планови.

Втората најголема ставка, 23 проценти од буџетот, 451 милијарда евра, е Фондот за конкурентност, кој е наменет за иновации, за инвестиции во отпорност, безбедност, одбранбена индустрија и вселена. Во рамките на овој фонд, 131 милијарда се наменети исклучиво за инвестиции во одбрана и вселена.

Третата голема ставка е Глобална Европа, 11 проценти од буџетот, 200 милијарди евра. Овој фонд ќе финансира, меѓу другото, помош за земјите кандидати. Претседателката на Комисијата, Урсула фон дер Лајен, изјави дека во случај на проширување на ЕУ во текот на овој програмски период, буџетот ќе биде ревидиран.

100 милијарди евра се наменети за Украина како вонбуџетска ставка.

Буџетот предвидува посебен механизам за кризни ситуации во износ до 400 милијарди. Овие средства можат да се користат само во случај на поголеми кризи, како онаа со пандемијата на Ковид-19.

Неоправдано преголем буџет

За Германија, Холандија, Шведска и Австрија, предложениот буџет е „неоправдано преголем“. Претставниците на овие земји го истакнаа ова на дебатата одржана во Брисел веднаш откако Европската комисија го усвои предлогот. Иако зголемувањето на буџетот е оправдано со поголеми инвестиции во одбраната, некои земји-членки истакнуваат дека овие инвестиции сепак ќе се реализираат преку националните буџети, имајќи предвид дека земјите-членки на НАТО веќе се согласија да ги зголемат трошоците за одбрана на ниво од 5 проценти од БДП.

Се очекуваше дека земјите кои се нето придонесувачи во буџетот на ЕУ - односно оние кои плаќаат повеќе отколку што повлекуваат од него - ќе бидат против неговото зголемување. 

Од друга страна, Европската комисија тврди дека ова „не е значително зголемување“ бидејќи повеќе од 50 милијарди евра ќе се обезбедуваат годишно од таканаречените сопствени извори, односно даноци на ниво на ЕУ.

Сепак, Финска и некои други земји-членки предупредуваат дека таков модел на финансирање може да биде штетен за компаниите, кои би можеле да станат помалку конкурентни на европските и глобалните пазари поради дополнителни трошоци.

Додека некои земји имаат проблем со вкупниот износ на буџетот, други се спротивставуваат на промените во програмата и условите за користење на средствата. 

Унгарија, како што се очекуваше, го изрази своето противење на условувањето на користењето на средствата од ЕУ со почитување на владеењето на правото. Оваа земја долго време има проблеми во оваа област и, доколку овие проблеми продолжат, во иднина би можела да остане без пристап до европските фондови.

Земјоделците и регионите на удар

Повеќето земји-членки бараат појаснување од Европската комисија за предлогот, бидејќи постојат многу неизвесности, особено околу спојувањето на бројни програми, од земјоделство и рурален развој до регионална политика, во една единствена национална програма. 

Претходно, две третини од буџетот на ЕУ се трошеа само за земјоделство и регионална политика, и ова сигурно ќе се намали, без оглед на спинот од Европската комисија. На ова предупредија и известувачите од Европскиот парламент и Комитетот на регионите кои се занимаваат со ова.

„Со расклопување на вториот столб, целата Заедничка земјоделска политика практично се расклопува. Без генерациска обнова, рурален развој и модернизација, европското земјоделство нема да има иднина“ - изјави Кармен Креспо Дијаз, известувач на Европскиот парламент за земјоделство.

Претставниците на регионите, исто така, го изразија своето незадоволство. Сари Рауцио, известувач на Комитетот на регионите за повеќегодишниот буџет на ЕУ, рече дека овој предлог „го замолчува гласот на граѓаните“.

„Предлогот на Европската комисија претставува сериозно отстапување од Европа во која веруваме - Европа во која граѓаните, градовите и регионите се во центарот. Со централизирање на управувањето со средствата преку единствени национални планови и маргинализирање на регионалните програми, постои ризик од замолчување на гласовите на оние што се најблиски до граѓаните“ - предупреди Рауцио.

Со оглед на гласното противење од Европскиот парламент и од речиси сите политички групи, се очекува дека ќе има тешка борба околу усвојувањето на оваа финансиска рамка во следните две години.

Иако поголемиот дел од изразите на незадоволство доаѓаат од земјите-членки и Европскиот парламент, тимот на Урсула фон дер Лајен од Европската комисија доби задача да го претстави овој буџет - секој од своето портфолио - како најдобро можно решение. 

Комесарите го изразија своето задоволство од предлогот, за кој веруваат дека ќе ја зајакне Европската Унија одвнатре, ќе обезбеди подобра заштита на надворешните граници, ќе го стимулира економскиот развој и дополнително ќе ја зајакне улогата на ЕУ на глобалната сцена.

Извор: ТРТ Балкан