افزایش اخیر حملات هوایی اسرائیل بر اهداف کلیدی ایران، موجی از نگرانی ها را در منطقه ایجاد کرده و پاکستان را نیز در مورد پیامد های احتمالی آن بر امنیت ملی و موقعیت دیپلماتیک خود نگران ساخته است.
با شدت گرفتن بحران میان اسرائیل و ایران و افزایش تعداد قربانیان که اکنون به بیش از ۲۲۴ نفر در ایران رسیده است، پاکستان که از نظر جغرافیایی و سیاسی در تقاطع رقابت های منطقه‌ای قرار دارد، با یک وضعیت پیچیده روبرو شده است.
دولت پاکستان چندین بیانیه صادر کرده و حملات هوایی اسرائیل بر ایران را محکوم کرده است. این حملات را نقض قوانین بین‌المللی خوانده و خواستار توقف فوری خصومت ها شده است.
در یک بیانیه مشترک اخیر، اسلام آباد بر نیاز فوری به کاهش تنش ها، حفاظت از غیرنظامیان و اهمیت صلح منطقه‌ای از طریق دیپلماسی تأکید کرده است. این بیانیه حمایت پاکستان از گفت‌وگو و اصول منشور سازمان ملل را تکرار کرد.
خواجه آصف وزیر دفاع پاکستان در یک سخنرانی اخیر در مجلس ملی گفت که پاکستان در برابر تجاوز اسرائیل از ایران حمایت خواهد کرد و این نشان دهنده تعمیق روابط استراتژیک میان دو کشور همسایه است.
وی گفت: «ما پشت ایران ایستاده ایم و در هر مجمع بین‌المللی برای حفاظت از منافع آنها حمایت خواهیم کرد.»
اسحاق دار معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه نیز حملات اسرائیل بر ایران را «نقض آشکار حاکمیت ایران» خواند.
در واکنش به این بحران، پاکستان اقداماتی برای اطمینان از امنیت شهروندان خود انجام داده است. دولت یک اطلاعیه سفر صادر کرده و از شهروندان خواسته است از سفرهای غیرضروری به ایران خودداری کنند و از طریق کانال های دیپلماتیک برای بازگشت امن شهروندان پاکستانی که در ایران هستند، هماهنگی می کند.
تا کنون، بر اساس گزارش وزارت امور خارجه پاکستان، ۴۵۰ زائر شیعه پاکستانی از ایران تخلیه شده اند. این زائران برای بازدید از اماکن مذهبی به ویژه در مشهد، قم، نجف و کربلا به ایران و عراق سفر می کنند. این وزارتخانه همچنین یک واحد مدیریت بحران ۲۴ ساعته برای اطمینان از امنیت شهروندان و زائران پاکستانی در ایران ایجاد کرده است.
کارشناسان هشدار داده اند که تشدید بیشتر تنش ها میان اسرائیل و ایران می تواند به طور غیرمستقیم بر محیط امنیتی پاکستان تأثیر بگذارد.
پاکستان و ایران مرزی به طول تقریباً ۹۰۵ کیلومتر با چندین نقطه عبور مشترک دارند که هرگونه بی ثباتی در ایران به طور مستقیم نگرانی های امنیتی برای اسلام‌آباد به همراه دارد.
علاوه بر این، این درگیری باعث اختلال در حریم هوایی و مسیرهای تجاری منطقه‌ای شده و بر کشورهای همسایه و سفرهای بین‌المللی تأثیر گذاشته است.
بازارهای جهانی نیز به دلیل نگرانی از اختلال در عرضه نفت، تحت تأثیر افزایش قیمت نفت قرار گرفته اند. پاکستان به عنوان یک کشور واردکننده نفت، با چالش‌هایی در مدیریت تورم و حفظ ثبات اقتصادی در میان این تحولات مواجه است.
تحلیلگران پیشنهاد می کنند که بانک مرکزی ممکن است نرخ بهره را ثابت نگه دارد تا فشارهای تورمی ناشی از این درگیری را مدیریت کند.
منصور احمد خان، دیپلمات سابق و کارشناس ارشد سیاست خارجی، به تی آر تی ورلد گفت که پاکستان در این بحران در حال اتخاذ یک رویکرد محتاطانه اما اصولی است.
وی افزود: «پاکستان خشونت های اسرائیل و نقض قوانین بین‌المللی را محکوم کرده و خواستار پایان فوری خصومت ها و راه‌حل مبتنی بر گفت‌وگو شده است، از جمله در مورد برنامه هسته‌ای ایران، مطابق با منشور سازمان ملل.»
او هشدار داد که اتحاد اسرائیل و هند تهدیدی فزاینده برای امنیت و منافع استراتژیک پاکستان است.
وی گفت: «هند در حال تقلید از روش های اسرائیل برای هژمونی منطقه‌ای است. فقط ماه گذشته، هند تحت همان بهانه‌ای که اسرائیل استفاده می کند - اتهامات اثبات نشده تروریسم - به پاکستان حمله کرد. پاسخ پاکستان آن تلاش را شکست داد.»
وی هشدار داد: «برای پاکستان دشوار خواهد بود که احتمال ندهد که این وضعیت اسرائیل و ایران ممکن است مقدمه‌ای برای تکرار یک ماجراجویی دیگر هند علیه پاکستان باشد.»
در مورد دیپلماسی منطقه‌ای، او از پاکستان خواست با دوراندیشی عمل کند. «نظم جهانی پس از جنگ جهانی دوم نشانه های واضحی از فروپاشی نشان می دهد. پاکستان باید تعادل خود را با غرب حفظ کند و در عین حال روابط خود را با چین و مراکز قدرت نوظهور مانند سازمان همکاری شانگهای و بریکس تعمیق بخشد.»
وی ابراز همبستگی با ایران را حیاتی دانست، اما گفت که به همان اندازه مهم است که برای «تلاش صلح به رهبری ائتلاف، شامل تورکیه، قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و کشورهای آسیای مرکزی برای کمک به کاهش شکاف بین ایران و غرب» فشار بیاورد.
داکتر شایسته تبسم، پژوهشگر روابط بین‌الملل و استاد پوهنتون کراچی، هشدار داد که امنیت پاکستان از چندین جبهه تحت فشار است.
وی گفت: «نگرانی های پاکستان محدود به درگیری اسرائیل و ایران نیست.»
«مرز شرقی آن نیز به دلیل روابط نزدیک هند با اسرائیل آسیب‌پذیر است و هرگونه بی ثباتی در ایران می تواند خطرات امنیتی مرزی و حساسیت های فرقه‌ای داخلی را تحریک کند.»
در مورد جنبه هسته‌ای این درگیری، داکتر تبسم تأکید کرد که برنامه هسته‌ای پاکستان همچنان هندمحور و ماهیت دفاعی دارد.
وی گفت: «پاکستان هرگز نقش پلیس منطقه‌ای را بر عهده نگرفته و بعید است که از ایران به صورت نظامی حمایت کند یا تکنالوژی هسته‌ای را به اشتراک بگذارد.»
در مورد جهت گیری کلی سیاست خارجی، او خاطرنشان کرد که پاکستان با حمایت از صلح و اجتناب از دخالت مستقیم، مسیر محتاطانه‌ای را دنبال می کند.
وی گفت: «موضع پاکستان در سازمان ملل و سایر پلتفرم‌ها نشان دهنده تمایل آن برای بی طرف ماندن است. با توجه به واقعیت های اقتصادی و نظامی، دور ماندن از یک جنگ منطقه‌ای گسترده نه تنها عاقلانه بلکه ضروری است.»
زیشان صلاح‌الدین، عضوی ارشد مرکز تحقیقات استراتژیک پاکستان تأکید کرد که اولویت اصلی پاکستان باید فشار برای حل مسالمت‌آمیز و سریع درگیری اسرائیل و ایران باشد.
وی هشدار داد که یک جنگ بزرگ دیگر در منطقه بسیار بی ثبات‌کننده خواهد بود.
وی گفت: «پاکستان قبلاً هزینه سنگینی برای بودن در خط مقدم جنگ های منطقه‌ای قبلی پرداخته است. داشتن یک درگیری دیگر اینقدر نزدیک به خانه آخرین چیزی است که می توانیم تحمل کنیم. اولویت باید استفاده از هر میتودی باشد که هر دو طرف را به میز مذاکره بیاورد".
صلاح‌الدین هشدار داد که اگر جنگ طول بکشد، وضعیت کلی منطقه‌ای پاکستان پیچیده‌تر خواهد شد.
وی اشاره کرد که ما در حال حاضر با یک هند خصمانه در شرق، روابط رو به وخامت با افغانستان در غرب، و اکنون یک همسایه در جنوب غربی که ممکن است به طور فعال در جنگ آشکار با اسرائیل — و شاید حتی ایالات متحده — درگیر باشد، روبرو هستیم.
وی گفت: «این فقط مشکلاتی برای پاکستان به همراه دارد.»
وی افزود که واکنش های هند و چین کلیدی در تعیین تأثیر بر روابط منطقه‌ای است.
