ترکیه در سال‌های اخیر با توسعه زیرساخت‌های پزشکی، افزایش کیفیت خدمات درمانی و حفظ قیمت‌های رقابتی، جایگاه خود را در میان پنج کشور برتر گردشگری سلامت جهان تثبیت کرده است. این کشور با تمرکز بر سرمایه‌گذاری در بخش‌های درمانی، جذب نیروی متخصص و استفاده از فناوری‌های پیشرفته، توانسته است حضور خود را در بازارهای بین‌المللی گردشگری سلامت گسترش دهد.
از جراحی‌های زیبایی و کاشت مو گرفته تا درمان‌های تخصصی مانند پیوند عضو و آنکولوژی، خدمات متنوع با استانداردهای بین‌المللی در ترکیه ارائه می‌شود.
در دو دهه گذشته، گردشگری سلامت در ترکیه رشد قابل توجهی داشته است؛ بر اساس داده‌های رسمی موسسه آمار ترکیه (TÜİK) و USHAŞ، درآمد این بخش از ۲۰۳ میلیون دلار در سال ۲۰۰۳ به ۲.۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ رسیده است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۸ به ۷ میلیارد دلار افزایش یابد.
همچنین تعداد گردشگران سلامت نیز افزایش چشمگیری داشته؛ در سال ۲۰۲۳ بیش از ۱.۲ میلیون نفر برای دریافت خدمات درمانی به ترکیه سفر کردند و تنها در نیمه اول همان سال، این تعداد با رشدی ۸۸ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۷۴۶ هزار نفر رسید. ترکیه قصد دارد تا سال ۲۰۳۰، سالانه پذیرای ۲ میلیون گردشگر سلامت باشد.
علاوه بر این، این صنعت زمینه اشتغال بیش از ۱۰۰ هزار نفر در حوزه‌های پزشکی، گردشگری و خدمات مرتبط را فراهم کرده است. در سال ۲۰۱۷، این صنعت یک میلیارد دلار درآمد خالص داشت و در شش ماهه اول ۲۰۱۸، حدود ۵۹۰ میلیون دلار درآمد کسب داشت.
گردشگری سلامت و جایگاه ترکیه
گردشگری سلامت (Medical Tourism) به سفری گفته می‌شود که افراد برای دریافت خدمات پزشکی، درمانی یا زیبایی به کشوری دیگر می‌روند. این صنعت شامل سه حوزه اصلی، «گردشگری پزشکی» برای درمان بیماری‌های تخصصی مانند سرطان یا جراحی قلب، «گردشگری زیبایی» شامل خدماتی مانند کاشت مو، جراحی پلاستیک و دندانپزشکی زیبایی و درنهایت «گردشگری تندرستی» شامل فعالیت‌هایی مانند آب‌درمانی برای بهبود سلامت عمومی می‌شود.
ترکیه به دلیل توانایی در ارائه خدمات با کیفیت در هر سه حوزه، به یکی از پنج مقصد برتر جهانی در این صنعت تبدیل شده است.
موقعیت پیشتاز ترکیه در گردشگری سلامت
ترکیه به دلایل متعددی در گردشگری سلامت پیشتاز است. موقعیت جغرافیایی ترکیه و قرارگیری در تقاطع اروپا، آسیا و خاورمیانه، دسترسی آسان از طریق پروازهای مستقیم از بیش از ۱۰۰ کشور را فراهم کرده است.
به‌علاوه هزینه‌های رقابتی نیز اهمیت خاص خود را دارد؛ بدین ترتیب که هزینه خدمات پزشکی در ترکیه تا ۷۰ درصد کمتر از کشورهای غربی می‌باشد. از سوی دیگر، استانداردهای بین‌المللی ترکیه در گردشگری سلامت به پشتاز بودن آن در این حوزه کمک می‌کند. حدود ۴۵ بیمارستان ترکیه دارای گواهی کمیسیون مشترک بین‌المللی (JCI) هستند، که این کشور را در رتبه دوم جهانی قرار داده است.
از طرفی، ترکیه از نظر سلامت دارای زیرساخت‌های پیشرفته‌ای است. بیمارستان‌های مجهز به فناوری‌هایی مانند جراحی رباتیک و سیستم‌های تشخیصی مبتنی بر هوش مصنوعی، خدمات با کیفیتی ارائه می‌دهند.
علاوه بر همه موارد، بیماران می‌توانند درمان را با بازدید از جاذبه‌های تاریخی مانند ایاصوفیه یا سواحل آنتالیا ترکیب کنند. همچنین معافیت ویزا برای بیش از 70 کشور و پروازهای ارزان‌قیمت، ترکیه را به گزینه‌ای مناسب در این زمینه تبدیل کرده است.
رشد صنعت گردشگری سلامت
گردشگران سلامت از مناطق مختلف جهان به ترکیه سفر می‌کنند. حدود ۴۰ درصد از این گردشگران از کشورهای اروپایی مانند آلمان، انگلیس و هلند هستند که به دلیل هزینه‌های بالای درمان در کشورهای خود، به ترکیه مراجعه می‌کنند.
همچنین ۳۵ درصد از بیماران را کشورهای خاورمیانه مانند ایران، عراق و عربستان سعودی شامل می‌شوند که به دلیل نزدیکی جغرافیایی و کیفیت قابل قبول خدمات پزشکی، این کشورها از گردشگران اصلی سلامت به شمار می‌روند.
علاوه بر این، ترکیه در نظر دارد بازارهای آسیا و آفریقا را نیز گسترش دهد؛ این مناطق تاکنون حدود ۱۵ درصد از گردشگران سلامت را تشکیل می‌دهند و برنامه‌ریزی شده تا با افتتاح دفاتر نمایندگی در آفریقا و آسیای مرکزی حضور خود را در این بازارها افزایش دهد.
خدمات برجسته و فناوری‌های دیجیتال
در دو دهه اخیر، ترکیه به یکی از مراکز مهم در حوزه خدمات پزشکی و زیبایی در منطقه تبدیل شده است. در زمینه کاشت مو، به دلیل گستردگی مراکز تخصصی و استفاده از روش‌های نوین، شمار زیادی از بیماران از کشورهای مختلف به این کشور مراجعه می‌کنند؛ به‌طوری که ترکیه در این زمینه، به پایتخت جهانی کاشت مو معروف شده است.
جراحی‌های زیبایی از جمله رینوپلاستی، لیپوساکشن، بوتاکس و لیفت صورت نیز با بهره‌گیری از فناوری‌هایی مانند لیزر و امواج صوتی در مراکز درمانی ارائه می‌شود. در بخش دندانپزشکی، خدماتی مانند ایمپلنت، لمینت و سفید کردن دندان با هزینه‌ای پایین‌تر از استانداردهای کشورهای غربی صورت می‌گیرد.
علاوه بر این، درمان‌های تخصصی از جمله پرتودرمانی و شیمی‌درمانی در حوزه آنکولوژی، جراحی قلب از جمله بای‌پس و آنژیوپلاستی، و پیوند اعضا به‌ویژه پیوند کبد و کلیه، از جمله حوزه‌هایی هستند که ترکیه در آن‌ها تجربه و زیرساخت قابل توجهی دارد.
همچنین برخی خدمات دیگر از جمله جراحی چشم (مانند لیزیک) و درمان ناباروری نیز با تقاضای بالا مواجه‌اند و در مراکز درمانی مختلف ارائه می‌شوند.
فناوری‌های نوین در گردشگری سلامت ترکیه
ترکیه در مسیر ارتقای جایگاه خود در بازار جهانی گردشگری سلامت، به‌طور گسترده از فناوری‌های نوین برای بهبود کیفیت خدمات و افزایش اعتماد بیماران استفاده می‌کند. یکی از مهم‌ترین ابزارهای این تحول، بازاریابی دیجیتال است.
پلتفرم‌هایی مانند Heal in Türkiye به توسعه معرفی و دسترسی خدمات پزشکی ترکیه به مخاطبان جهانی کمک کرده است. چنین بسترهایی، نه‌تنها جنبه اطلاع‌رسانی دارند بلکه فرآیند تصمیم‌گیری بیماران را نیز تسهیل می‌کنند.
یکی از این فناوری‌های مورد استفاده از گردشگری ترکیه، بلاکچین است که با هدف بهبود شفافیت در ثبت اطلاعات درمانی و افزایش امنیت داده‌های بیماران، وارد حوزه سلامت شده است.
در پلتفرم‌هایی مانند Robomed Network، بلاکچین به عنوان ابزاری برای مستندسازی مراحل درمان، کاهش خطاهای احتمالی و جلوگیری از دستکاری اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سیستم‌ها امکان پیگیری دقیق فرایندهای پزشکی را فراهم کرده‌اند و در نتیجه، بیماران خارجی می‌توانند به سوابق درمانی خود دسترسی شفاف‌تری داشته باشند.
اگرچه این فناوری هنوز در مراحل توسعه قرار دارد، اما تجربه‌های اولیه نشان می‌دهد که استفاده از بلاکچین می‌تواند نقش مؤثری در استانداردسازی خدمات سلامت، به‌ویژه در سطح بین‌المللی ایفا کند.
همچنین ترکیه از هوش مصنوعی (AI) در چندین بخش پزشکی بهره می‌گیرد. سیستم‌های هوشمند تشخیص بیماری، ابزارهای تحلیل تصویر و ربات‌های جراحی، دقت مراحلی درمانی را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهند.
در کنار این موارد، پزشکی از راه دور (تله‌مدیسین) نقش مهمی در مراحل اولیه درمان ایفا می‌کند.
بیماران بین‌المللی می‌توانند پیش از سفر، مشاوره‌های آنلاین دریافت کنند، مدارک پزشکی خود را به‌صورت دیجیتال ارسال نمایند و برنامه درمانی اولیه را دریافت کنند. این روند نه‌تنها موجب صرفه‌جویی در زمان و هزینه می‌شود، بلکه آمادگی بیمار برای ورود به فرآیند درمان در ترکیه را افزایش می‌دهد.
ترمال توریسم؛ مزیت منحصربه‌فرد ترکیه
ترکیه با دارا بودن بیش از ۱۳۰۰ چشمه آب گرم، از نظر منابع طبیعی حرارتی، یکی از کشورهای شاخص در سطح جهانی به شمار می‌رود. پراکندگی این منابع در مناطق مختلف کشور، به‌ویژه در دنیزلی (پاموک‌کاله)، آفیون و یالووا، بستر مناسبی برای توسعه گردشگری سلامت با محوریت آب‌درمانی فراهم کرده است.
آب‌های این نواحی به دلیل دمای بالا، ترکیبات معدنی خاص و ویژگی‌های فیزیکی خود، در درمان یا بهبود علائم برخی بیماری‌های مزمن نظیر رماتیسم، مشکلات پوستی، دردهای عضلانی و تنفسی مورد توجه قرار گرفته‌اند.
مراکز درمانی فعال در این مناطق، ترکیبی از خدمات اقامتی، فیزیوتراپی و آب‌درمانی را به بیماران داخلی و خارجی ارائه می‌دهند.
در همین راستا، آژانس خدمات بهداشتی بین‌المللی ترکیه (USHAŞ) در چارچوب سیاست‌های توسعه گردشگری سلامت، برنامه‌هایی را برای ارتقای زیرساخت‌ها، تدوین استانداردهای ارائه خدمات و معرفی این ظرفیت‌ها در بازارهای بین‌المللی در دست اجرا دارد.
نقش دولت و زیرساخت‌ها در توسعه گردشگری سلامت
در سال‌های اخیر، دولت ترکیه با اتخاذ سیاست‌های راهبردی و ایجاد نهادهای تخصصی، نقش مهمی در تقویت صنعت گردشگری سلامت ایفا کرده است. یکی از اقدامات مهم در این زمینه، تأسیس آژانس خدمات سلامت بین‌المللی (USHAŞ) بوده که وظیفه هماهنگی فعالیت‌های بین‌المللی، اطلاع‌رسانی در بازارهای هدف و ایجاد دفاتر نمایندگی در کشورهای مختلف را بر عهده دارد.
در راستای تسهیل دسترسی بیماران خارجی به خدمات درمانی، پلتفرم دیجیتال «Heal in Turkey»راه‌اندازی شده که امکان رزرو خدمات درمانی، اقامت و حمل‌ونقل را به‌صورت متمرکز فراهم می‌سازد.
همچنین، به‌منظور تشویق نهادهای درمانی به جذب بیماران خارجی، معافیت‌های مالیاتی در نظر گرفته شده است. از جمله این اقدامات می‌توان به طرح معافیت برای معرفی تا پنج گردشگر خارجی به ازای هر بیمار در سال ۲۰۲۵ اشاره کرد.
در حوزه حمل‌ونقل، همکاری با شرکت‌های هواپیمایی نیز بخشی از سیاست‌های حمایتی بوده و تسهیلاتی از جمله تخفیف در هزینه بلیت برای بیماران و همراهان آن‌ها در نظر گرفته شده است.
از نظر زیرساختی، ترکیه دارای بیش از ۲۰۰۰ بیمارستان می‌باشد که بخش قابل توجهی از آن‌ها به تجهیزات و فناوری‌های پیشرفته درمانی مجهز شده‌اند.
پیامدهای اقتصادی و منطقه‌ای گردشگری سلامت در ترکیه
گسترش گردشگری سلامت در ترکیه تأثیرات قابل‌توجهی بر سطوح مختلف اقتصادی و منطقه‌ای داشته است.
شهرهایی نظیر استانبول، آنتالیا و ازمیر که زیرساخت‌های درمانی گسترده‌تری دارند، در سال‌های اخیر با افزایش تقاضای بیماران بین‌المللی مواجه بوده‌اند. این موضوع منجر به رشد فعالیت‌های اقتصادی وابسته به بخش سلامت و خدمات پشتیبان آن در این مناطق شده است.
در شهرهایی مانند آنتالیا، اثرات این رشد تنها به مراکز درمانی محدود نمانده و فعالیت اصناف مرتبط همچون هتل‌ها، رستوران‌ها، خدمات حمل‌ونقل و فروشگاه‌های محلی نیز تحت تأثیر قرار گرفته است. این روند باعث افزایش گردش مالی در مقیاس محلی و تقویت مشاغل خدماتی شده است.
از سوی دیگر، سیاست‌هایی مانند مشوق‌های مالی برای همراهان بیماران خارجی، که در سال ۲۰۲۵ اجرایی شده‌اند، زمینه‌ساز افزایش ورود افراد مرتبط با بیماران به کشور شده‌اند. این سیاست‌ها به‌طور غیرمستقیم تقاضا برای خدمات متنوع‌تری را ایجاد کرده‌اند و تأثیرات گسترده‌تری بر اقتصاد منطقه‌ای گذاشته‌اند.
در سطح ملی، گردشگری سلامت به‌عنوان یکی از منابع تأمین درآمد ارزی مورد توجه قرار گرفته است.
بر اساس آمارهای رسمی، درآمد ناشی از این بخش در سال ۲۰۲۳ از دو میلیارد دلار عبور کرده است. همچنین، این صنعت به اشتغال‌زایی در حوزه‌هایی نظیر خدمات درمانی، ترجمه پزشکی، مدیریت سفر و پشتیبانی بیماران بین‌المللی کمک کرده و نیاز به توسعه زیرساخت‌های درمانی و اقامتی را افزایش داده است.
به این ترتیب، گردشگری سلامت به بخشی از سیاست‌های توسعه اقتصادی در ترکیه تبدیل شده که تأثیر آن فراتر از حوزه سلامت محسوس است.
چشم‌انداز ۲۰۲۵ و افق ۲۰۳۰ گردشگری سلامت در ترکیه
ترکیه در مسیر تقویت جایگاه خود در صنعت گردشگری سلامت، گام‌های برنامه‌ریزی‌شده‌ای برای سال جاری و برای افق ۲۰۳۰ نیز اهدافی بلندپروازانه را دنبال می‌کند. این برنامه‌ها بر تقویت استانداردهای درمانی، دیجیتالی‌سازی خدمات و گسترش بازارهای هدف تمرکز دارند.
در سال ۲۰۲۵، ترکیه مجموعه‌ای از اقدامات را برای بهبود کیفیت خدمات سلامت و جذب بیماران بین‌المللی در نظر گرفته است.
یکی از گام‌های مهم، اجباری شدن بیمه عوارض پزشکی برای تمامی مراکز فعال در حوزه گردشگری سلامت تا پایان سال ۲۰۲۵ است. این سیاست با هدف افزایش شفافیت، اعتماد بیماران خارجی و کاهش ریسک درمان اجرا می‌شود.
از سوی دیگر، افزایش شمار بیمارستان‌هایی که موفق به دریافت گواهینامه بین‌المللی (JCI) می‌شوند، به عنوان راهی برای ارتقای استانداردهای کیفی خدمات درمانی شناخته می‌شود.
توسعه پلتفرم‌های آنلاین برای رزرو، مشاوره و پیگیری درمان نیز بخشی از فرایند دیجیتالی‌سازی خدمات سلامت به‌شمار می‌رود. در کنار این اقدامات، سیاست‌گذاران ترکیه بر گسترش تبلیغات جهانی تمرکز دارند و بازارهایی چون آفریقا و آسیای مرکزی را به عنوان مقاصد جدید هدف قرار داده‌اند.
در چشم‌انداز بلندمدت، ترکیه هدف‌گذاری کرده تا سال ۲۰۳۰ به یکی از دو مقصد اصلی گردشگری سلامت در جهان تبدیل شود.
جذب سالانه دو میلیون بیمار بین‌المللی و دستیابی به درآمدی مابین ۱۰ تا ۲۰ میلیارد دلار، از جمله اهداف کلان این راهبرد می‌باشد.
همچنین، با سرمایه‌گذاری مستمر در زیرساخت‌های پزشکی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های منطقه‌ای، ترکیه تلاش دارد به مرکز خدمات درمانی در اروپا، خاورمیانه و آفریقا تبدیل شود.
