دور اول مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط، پایتخت عمان، روز شنبه ۱۳ آوریل ۲۰۲۵ برگزار شد. این مذاکرات که پس از ماه‌ها تنش سیاسی میان دو کشور انجام گرفت، به‌عنوان نقطه عطفی در دیپلماسی منطقه‌ای و جهانی مورد توجه قرار گرفته است.
مذاکرات با حضور عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران و استیو ویتکاف، نماینده ایالات متحده در امور خاورمیانه در فضایی محرمانه برگزار شد و هرچند جزئیات رسمی از نتایج آن منتشر نشد، اما واکنش‌های گسترده‌ای در دنیای سیاست و اقتصاد به دنبال داشت.
کاخ سفید
کاخ سفید در همان شب با انتشار بیانیه‌ای مذاکرات را «بسیار مثبت و سازنده» و «گامی روبه‌جلو» توصیف کرد، اما تأکید داشت که راه درازی تا توافق باقی مانده است.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در مورد مذاکرات ایران و آمریکا اعلام کرد: فکر می‌کنم اوضاع بد پیش نمی‌رود. البته نمی‌توانم چیزی قطعی بگویم، چون تا وقتی کاری به نتیجه نرسد، حرف‌زدن درباره‌اش فایده‌ای ندارد. ولی در کل، فکر می‌کنم وضعیت ایران هم به‌خوبی پیش می‌رود.
وی در ادامه هشدار داد که ایران نباید از این فرصت برای وقت‌کشی استفاده کند.
رئیس‌جمهور آمریکا روز دوشنبه ۱۴ آوریل در حاشیه نشست با رئیس‌جمهوری السالوادور اعلام کرد: ما مسئله با ایران را حل خواهیم کرد؛ این یک موضوع آسان است.
وی تأکید کرد که ایران نباید بمب هسته‌ای داشته باشد و افزود: ما با ایران مشکل داریم، اما من این مسئله را حل می‌کنم؛ این تقریباً یکی از ساده‌ترین‌ها است.
علی خامنه‌ای
علی خامنه‌ای، رهبر ایران، در دیدار با جمعی از مسئولان ارشد ایران روز سه‌شنبه ۲۶ فروردین در اولین اظهارنظر رسمی درباره مذاکرات ایران و آمریکا اظهار داشت: بالاخره کاری و حرکتی است که تصمیم‌گیری شده و در قدم‌های اول هم خوب اجرا شده است.
علی خامنه‌ای مذاکرات عمان را یکی از ده‌ها کار وزارت امور خارجه توصیف کرد. او درعین‌حال هشدار داد که نباید همه امور کشور را به مذاکرات گره زد و افزود: در دوران برجام، کشور را شرطی کردیم و همه چیز را منوط کردیم به پیشرفت مذاکرات.
خامنه‌ای همچنین تأکید کرد: به این گفت‌وگوها نه به‌صورت افراطی خوش‌بین هستیم و نه به‌صورت افراطی بدبین. البته به‌طرف مقابل خیلی بدبین هستیم؛ اما به توانایی‌های خودمان خوش‌بین هستیم.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران
در پی برگزاری دور اول مذاکرات میان ایران و ایالات متحده در عمان، عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران، در پیامی نوشت: نخستین دور مذاکرات غیرمستقیم در فضایی سازنده و امیدوارکننده برگزار شد.
وی افزود: گفتگوها در فضای احترام متقابل انجام شد. در جریان این مذاکره، دیدگاه‌های ایران را با رویکردی قاطعانه و درعین‌حال آینده‌نگرانه تشریح کردم. دو طرف توافق کردند که این روند طی روزهای آتی ادامه یابد.
استیو ویتکاف، فرستاده ویژه کاخ سفید
استیو ویتکاف، فرستاده ویژه کاخ سفید در امور خاورمیانه و رئیس هیئت آمریکایی در مذاکرات عمان در گفت‌وگویی با شبکه فاکس‌نیوز، روند مذاکرات با ایران را «مثبت، سازنده و قانع‌کننده» توصیف کرد. او محور اصلی مذاکرات را راستی‌آزمایی در دو حوزه عنوان کرد: توانایی‌های غنی‌سازی اورانیوم و برنامه تسلیحاتی ایران.
ویتکاف همچنین افزود که راستی‌آزمایی برنامه تسلیحاتی ایران شامل موشک‌ها، انواع موشک‌هایی است که آن‌ها در آنجا انبار کرده‌اند و این موشک‌ها می‌تواند برای شلیک بمب استفاده شود.
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در آستانه اولین دور مذاکرات ایران و آمریکا در عمان، خواستار دستیابی سریع طرفین به توافقی درباره مسئله هسته‌ای ایران شد. در آستانه دور دوم مذاکرات، رافائل گروسی قرار است به تهران سفر کند. هدف از این سفر، پیگیری اجرای بیانیه مشترک ماه مارس ۲۰۲۳ و تلاش برای حل‌وفصل اختلافات باقی‌مانده درباره برنامه هسته‌ای ایران از طریق رایزنی‌های فنی و سیاسی عنوان شده است.
وزیر امور خارجه فرانسه
یکی از اولین واکنش‌های کشورهای اروپایی به مذاکرات اخیر ایران و آمریکا در مسقط، از سوی ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه، بیان شد. او پیش از نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا در لوکزامبورگ اعلام کرد که فرانسه، در کنار آلمان، بریتانیا و دیگر متحدان خود، هوشیارانه روند مذاکرات را پیگیری خواهد کرد.
بارو تأکید کرد که هدف این رویکرد، اطمینان از آن است که هرگونه مذاکره‌ای میان ایران و آمریکا، با منافع ملی این کشورها در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران مطابقت داشته باشد.
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، پس از پایان اولین جلسه از مذاکرات ایران و آمریکا اظهار داشت: دستور کار مذاکرات فقط موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌ها بود و ما با طرف آمریکایی صرفا در این مورد گفت‌وگو می‌کنیم.
بازتاب مذاکرات در مجلس ایران
مهدی کوچک‌زاده یکی از نمایندگان مجلس ایران روز ۲۴ فروردین ۱۴۰۴ اعلام کرد که مجلس هیچ اطلاعی از روند مذاکرات ایران و آمریکا ندارد. او اظهار داشت: ای ملت، مراقب باشید، لحظه، لحظه حساسی است.
وی افزود: ملت ایران بدانید که مجلس هیچ اطلاعی از این مذاکرات ندارد، ولی حالا که بناست این اقدام با تلخی کامل صورت گیرد، ما مخالفتی نمی‌کنیم.
این اظهارات با واکنش محمد باقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی ایران روبه‌رو شد. قالیباف گفت: مجلس حتما در جریان مذاکرات بوده است، هیچ کاری خارج از مسیر قانونی انجام نمی‌شود.
شورای همکاری خلیج
جاسم البدیعوی، دبیرکل شورای همکاری خلیج، اعلام کرد که میزبانی عمان از این مذاکرات نشان‌دهنده رویکرد خردمندانه این کشور در ترویج گفت‌وگو و ایجاد پل‌های تفاهم میان ملت‌هاست. وی افزود: کشورهای شورای همکاری همواره به دنبال راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز برای منازعات هستند و بر ارائه ابتکارهایی تأکید دارند که به نفع ملت‌های منطقه و جهان باشد.
روسیه
میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین، نتایج این مذاکرات را «دلگرم‌کننده» توصیف کرد. او اظهار داشت: هم ایرانی‌ها و هم آمریکایی‌ها مذاکرات در عمان را مثبت و سازنده توصیف کردند. این مسئله دلگرم‌کننده است.
وی پیش از مذاکرات نیز اعلام کرده بود: برای آن‌ها آغازی موفقیت‌آمیز برای مذاکرات آرزو می‌کنیم.
عربستان سعودی
وزارت خارجه عربستان با اعلام حمایت از تلاش‌ها و ترجیح مذاکرات به‌عنوان راه‌حلی برای حل تمام اختلافات منطقه‌ای و بین‌المللی، ابراز امیدواری کرد که نتایج این مذاکرات به تقویت تلاش‌های مشترک در جهت افزایش امنیت، ثبات و صلح در منطقه و جهان کمک کند.
عراق
وزارت امور خارجه عراق نیز ابراز امیدواری کرد که این مذاکرات به نتایج مثبتی در آینده نزدیک منجر شود. عراق در بیانیه‌ای اظهار داشت: نتایج مثبت مذاکرات میان ایران و ایالات متحده می‌تواند به کاهش تنش‌ها و ایجاد اعتماد بین دو طرف کمک کرده و منافع ملت‌های منطقه را تأمین و امنیت و صلح را افزایش دهد.
مصر
قاهره نیز ابراز امیدواری کرد که مذاکرات، مرحله‌ای جدید را برای کاهش تنش در منطقه، به‌ویژه در غزه، آغاز کند. وزارت خارجه مصر در بیانیه‌ای ضمن حمایت از تلاش‌های عمان و تمام ابتکارات مبتنی بر مذاکرات تأکید کرد که هیچ راه‌حل نظامی‌ای برای بحران‌های منطقه وجود ندارد.
کویت
وزارت امور خارجه کویت نیز ابراز امیدواری کرد که این گفت‌وگوها به تقویت صلح، امنیت و ثبات در منطقه کمک کند. کویت تأکید کرد که دولت این کشور از مسیر گفت‌وگو و راه‌حل‌های دیپلماتیک برای حل مسائل و اختلافات در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی حمایت می‌کند.
قطر
دوحه نیز از فضای مثبت و اظهارات دو طرف پس از مذاکرات ابراز رضایت کرد. بر اساس بیانیه وزارت خارجه قطر، این کشور نقش سازنده عمان در این زمینه را نیز تحسین کرد.
بحرین
بحرین ابراز امیدواری کرد که این مذاکرات به تقویت امنیت، ثبات و صلح در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی کمک کند. همچنین تلاش‌های دیپلماتیک عمان و ابتکارهای آن برای حل‌وفصل منازعات از طریق روش‌های مسالمت‌آمیز را ستود.
پاکستان
شفقت علی‌خان، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان، اعلام کرد که این کشور از مذاکرات ایران و آمریکا استقبال می‌کند و معتقد است گفت‌وگو و دیپلماسی می‌تواند به صلح و ثبات در منطقه کمک کند. وی با تشویق طرفین به ادامه مسیر دیپلماسی، از عمان نیز بابت نقش ارزشمند آن در تسهیل و میزبانی این گفت‌وگوها قدردانی کرد.
بازتاب اقتصادی مذاکرات ایران و آمریکا
در جریان اولین مذاکرات میان مقام‌های ایران و آمریکا در عمان، بازار ارز، طلا و بورس در ایران نیز واکنش مثبتی از خود نشان داد.
یکی از اولین بازتاب‌های اقتصادی همزمان با آغاز مذاکرات، کاهش نرخ ارز در بازار ایران بود. قیمت دلار که در بازار آزاد تهران تا حدود ۱۰۵ هزار تومان نیز افزایش پیدا کرده بود، به کانال ۸۰ هزار تومان وارد شد. قیمت تتر نیز از حدود ۱۰۶ هزار تومان به کانال ۹۰ هزار تومان سقوط کرد. این کاهش در بازار طلا و سکه نیز مشهود بود.
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر پیشین ارتباطات ایران در واکنش به مذاکرات اعلام کرد: بدون آزادسازی منابع بلوکه‌شده، ارزش ریال در یک روز بیش از ۷ درصد رشد کرده است.
شاخص کل بورس تهران پس از اولین دور مذاکرات افزایش یافت. بازار خودرو نیز شاهد کاهش محدود قیمت‌ها شد.
با این حال، این واکنش‌های مثبت اقتصادی کاملاً پایدار نماند. پس از فروکش کردن فضای ابتدایی، بازارها تا جدی برگشت؛ ولی به نرخ اولیه صعودی خود نرسید. کارشناسان معتقدند تا زمانی که توافقی عملیاتی و ملموس حاصل نشود و گشایش واقعی در منابع ارزی و روابط بانکی بین‌المللی به وجود نیاید، نوسانات مقطعی در بازارها ادامه خواهد داشت و نمی‌توان به ثبات اقتصادی امیدوار بود.
مجیدرضا حریری، رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران و چین، در واکنش به کاهش نرخ دلار پس از دور اول مذاکرات ایران و آمریکا، با تأکید بر تأثیر مستقیم تحولات سیاسی بر نوسانات ارزی، اظهار داشت: بخش بزرگی از تغییرات نرخ ارز در سال‌های اخیر ریشه در فضای سیاسی دارد، نه صرفاً عوامل اقتصادی. در چنین شرایطی نمی‌توان با تحلیل‌های صرفاً اقتصادی، کف و سقف مشخصی برای قیمت دلار تعیین کرد. باید منتظر ماند و دید روند مذاکرات به کدام سو می‌رود. اگر مسیر گفت‌وگوها میان ایران و آمریکا به سمت توافق پیش برود و تحریم‌ها کاهش یابد، نرخ دلار می‌تواند تا حدود ۲۸ تا ۳۰ هزار تومان نیز پایین بیاید.
دور اول مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط نقطه عطفی در روابط پرتنش دو کشور بود. کشورهای مختلف با امید و احتیاط به این رویداد نگاه کردند. در ایران، بازار ارز با کاهش قیمت‌ها واکنش نشان داد، اما پایداری آن به نتایج دیپلماتیک بستگی دارد.
با پایان دور اول مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط، نگاه‌ها به دور دوم مذاکرات دوخته شده است که قرار است هفته آینده برگزار شود. این مذاکرات فرصتی برای آزمودن اراده دو طرف در مسیر کاهش تنش‌ها و حرکت به سوی توافقی پایدار است. پیچیدگی‌های سیاسی، فشارهای داخلی و منطقه‌ای و اختلافات فنی همچنان سایه‌ای بر آینده مذاکرات می‌افکنند.
