عصر روز جمعه هفدهم ژانویه، مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور ایران و ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در کاخ کرملین مسکو، معاهده جامع همکاری‌های راهبردی میان دو کشور را به امضا رساندند. این توافق که پس از حدود دو سال و نیم مذاکره نهایی شده، نسخه‌ای به‌روز شده از توافق‌نامه‌ای است که پیشتر در سال ۲۰۰۱ میان ایران و روسیه به امضا رسیده بود.
معاهده جدید شامل بیش از ۳۰ محور مختلف است که به توسعه روابط دو کشور در زمینه‌های اقتصادی، علمی، فناوری، فرهنگی و گردشگری می‌پردازد.
در نشست مطبوعاتی پس از امضای این توافق، مسعود پزشکیان بر اهمیت رفع موانع اقتصادی و تجاری، از جمله کاهش تعرفه‌های گمرکی و تسهیل تبادل کالا و ارزهای تاکید کرده بود.
از سوی دیگر، ولادیمیر پوتین بر حمایت روسیه از ایران در برابر تحریم‌های بین‌المللی و اهمیت روابط تجاری دو کشور با اشاره به جمعیت ۸۵ میلیون نفری ایران، سخن گفته بود. همچنین، موضوعاتی چون همکاری‌های امنیتی، مبارزه با تروریسم و گسترش همکاری‌ها در چارچوب سازوکارهای جهانی مانند شانگهای و بریکس در مذاکرات مورد توجه قرار گرفت.
در این راستا، سخنگوی دولت، فاطمه مهاجرانی، در یادداشتی که در روزنامه دولتی ایران منتشر شد، به بررسی ابعاد این توافق و ویژگی‌های آن پرداخته است.
یاداشت فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت در روزنامه ایران به شرح زیر است:
روز گذشته معاهده مشارکت جامع همکاری‌های راهبردی ایران و کشور روسیه، در راستای همکاری منطقه‌ای دو کشور و با تمرکز بر حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و نظامی امضا شد. این معاهده نه فقط یک سند سیاسی، بلکه نقشه راه برای آینده است. زیرا همان‌گونه که اعلام شد دربرگیرنده همه ابعاد همکاری میان دو کشور است.
با امضای این معاهده که شامل یک مقدمه و ۴۷ ماده در همه حوزه‌های مناسبات دوجانبه است، سطح تعاملات ایران و روسیه ارتقا یافته، زمینه پیشبرد همکاری‌ها تسهیل شده و این معاهده در اقتدار و همکاری منطقه‌ای دو کشور با تمرکز بر حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و نظامی مؤثر خواهد بود.
این توافقنامه قراردادی بلندمدت و مبتنی بر اصول منشور سازمان ملل متحد، حقوق دوجانبه و توازن تعهدات و احترام به تمامیت ارضی است. بر همین اساس هفت ویژگی اصلی معاهده مشترک جامع راهبردی بین ایران و روسیه را می‌توان چنین برشمرد:
نخست؛ جدید نیست: معاهده اساسی روابط و اصول همکاری بین ایران و روسیه در سال ۱۳۷۹ و در دولت آقای سید محمد خاتمی امضا شد و در سال ۱۳۸۰ (۲۰۰۱) به تصویب مجلس رسید. این موافقتنامه عملاً هر ۱۰ سال به صورت خودکار تمدید می‌شد. اما از آنجا که روند رو به توسعه روابط دو کشور در چند دهه اخیر، باید مبنا و ریشه شکل‌گیری توافقنامه راهبردی باشد، تصمیم گرفته شد معاهده به‌روز و تکمیل شود و دو کشور روی این موضوع توافق کردند. درنتیجه در دولت آقای روحانی مقرر شد این فرایند طی شود. پس از آن در دولت سیزدهم نیز مذاکرات درباره این موضوع انجام شد و اکنون در دولت چهاردهم از سوی آقای دکتر پزشکیان رئیس جمهور ایران امضا شده است.
دوم؛ متداول است: امضای چنین معاهده‌ای که چهارچوب جامع همکاری‌های دو کشور را مشخص می‌کند، میان کشورهای مختلف رایج است.
سوم؛ متوازن است: یعنی این معاهده بر اساس منافع متقابل تنظیم شده و هیچ تعهد یکطرفه‌ای در آن وجود ندارد
چهارم؛ بر اساس موازین بین‌المللی است: در این معاهده استانداردها و اصول حقوق بین‌المللی رعایت شده است.
پنجم؛ جامع است: در این سند همه ابعاد همکاری‌ها و روابط؛ از جمله ابعاد سیاسی، ابعاد اقتصادی، حمل‌ونقل و کریدور ترانزیتی، پولی و بانکی، سرمایه‌گذاری، علمی، اطلاعاتی، قضائی، نفت و گاز، محیط زیستی، کشاورزی و امنیت غذایی مورد توجه قرار گرفته است. هرچند سه حوزه اصلی معاهده مشارکت راهبردی ایران و روسیه شامل اقتصاد، فناوری و فرهنگ و گردشگری است.
ششم؛ علیه طرف یا طرفین ثالثی نیست: این معاهده علیه هیچ کشور دیگری نیست، بلکه هدف آن تضمین منافع دو کشور است. این تعامل نه باهدف تهدید، بلکه برای تقویت امنیت مشترک و حفظ ارزش‌های انسانی است.
هفتم؛ مانع روابط ایران با دیگر کشورها نخواهد بود: امضای این قرارداد همکاری، همان‌گونه که تاکنون نداشته است، از این به بعد نیز منافاتی در حوزه همکاری با دیگر کشورها نخواهد داشت.
بر این اساس، همان‌گونه که وزیر محترم امور خارجه دولت مطرح کردند، باید باز هم تأکید کرد که ایران و روسیه با آگاهی از مسئولیت تاریخی خود در حال ساختن نظم جدیدی هستند که در آن همکاری، جایگزین هژمونی و احترام، جایگزین تحمیل خواهد شد.
