تنش‌ها میان ایران و ایالات متحده بار دیگر به نقطه‌ای حساس رسیده است. اظهارات اخیر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، درباره احتمال حمله نظامی به ایران در صورت عدم توافق، موجی از واکنش‌ها را در داخل و خارج از ایران به همراه داشته است. این تهدید که یکی از شدیدترین هشدارهای ترامپ از زمان آغاز ریاست‌جمهوری‌اش محسوب می‌شود، هم‌زمان با تحرکات دیپلماتیک و نظامی واشنگتن در منطقه مطرح شده است.
این گزارش ویژه به بررسی جزئیات این تهدید، واکنش‌های مقامات ایرانی و بین‌المللی، و پیامدهای احتمالی آن می‌پردازد.
تهدید کم‌سابقه ترامپ: یا توافق می‌کنید یا بمباران می‌شوید
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، روز یکشنبه ۳۰ مارس در اظهاراتی درباره روابط واشنگتن و تهران، خطاب به علی خامنه‌ای، رهبر ایران، گفت: «یا توافق می‌کنید یا بمباران می‌شوید.»
این موضع‌گیری را می‌توان از شدیدترین هشدارهای ترامپ علیه ایران از زمان آغاز ریاست‌جمهوری‌اش دانست. او در مصاحبه‌ای با شبکه ان‌بی‌سی تأکید کرد که اگر توافقی میان دو کشور شکل نگیرد، ایالات متحده اقدام نظامی انجام خواهد داد. بااین‌حال، او هم‌زمان به جریان‌داشتن مذاکرات اشاره کرد. این در حالی است که خامنه‌ای پیش‌تر مذاکره با آمریکا را رد کرده بود، اما به نظر می‌رسد در شرایط کنونی ایران وارد گفت‌وگوهای غیرمستقیم شده است.
در تاریخ ۷ فوریه ۲۰۲۵، خامنه‌ای مذاکره با آمریکا را «بی‌عقلی و بی‌شرافتی» خوانده بود، اما در کمتر از دو ماه پس از آن، شواهد نشان می‌دهد که ایران پذیرفته وارد مذاکرات غیرمستقیم شود.
چند هفته پیش، ترامپ از طریق امارات متحده عربی پیامی برای خامنه‌ای ارسال کرد و خواستار توافق بر سر برنامه هسته‌ای ایران شد، در غیر این صورت، گزینه نظامی را مطرح کرد. در پاسخ، ایران از طریق عمان نامه‌ای به واشنگتن ارسال کرد. هرچند جزئیات این پاسخ منتشر نشده، اما مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، روز یکشنبه ۳۰ مارس بعد از تهدیدات ترامپ اعلام کرد که تهران مذاکرات مستقیم را نپذیرفته؛ اما برای گفت‌وگوهای غیرمستقیم آمادگی دارد.
ترامپ تأکید کرده است که توافقی مشابه برجام را مدنظر ندارد و به دنبال برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران است. این موضع از سوی برخی مقام‌های ارشد دولت او نیز مورد تأیید قرار گرفته است. او همچنین عنوان کرده است که هرگونه توافق جدید باید شامل محدودیت‌هایی برای برنامه موشکی ایران و کاهش حمایت از گروه‌های منطقه‌ای و نیابتی باشد؛ موضوعاتی که ایران تاکنون آنها را نپذیرفته است.
بر اساس ضرب‌الاجلی که ترامپ تعیین کرده، ایران تا حدود ۱۲ مه فرصت دارد که به توافقی دست یابد. در غیر این صورت، احتمال اقدام نظامی از سوی آمریکا و اسرائیل افزایش خواهد یافت. در همین راستا، تحرکات نظامی ایالات متحده در منطقه نیز قابل‌توجه است. ناو هواپیمابر کارل وینسون، مجهز به جنگنده‌های رادارگریز اف-۳۵، به سمت اقیانوس هند حرکت کرده و انتظار می‌رود طی هفته‌های آینده در منطقه تحت فرماندهی سنتکام مستقر شود. همچنین، مأموریت ناو هواپیمابر هری ترومن تمدید شده است و هم‌زمان دو ناو آمریکایی در منطقه حضور دارند.
علاوه بر این، چندین بمب‌افکن رادارگریز بی-۲ در جزیره دیگو گارسیا مستقر شده‌اند. این بمب‌افکن‌ها قابلیت حمل بمب‌های سنگرشکن GBU-57 را دارند که برای هدف قرار دادن تأسیسات زیرزمینی طراحی شده است. درحالی‌که مقام‌های ایرانی بارها بر غیرقابل نفوذ بودن تأسیسات دفاعی و هسته‌ای خود تأکید کرده‌اند، برخی تحلیلگران نظامی معتقدند که ترکیب توانایی‌های جنگنده‌های اف-۳۵، بمب‌افکن‌های بی-۲ و موشک‌های کروز تام‌هاوک، می‌تواند سیستم‌های دفاعی ایران را به چالش بکشد.
در شرایط کنونی، فضای تنش میان ایران و آمریکا همچنان ادامه دارد و تصمیم‌گیری در مورد مسیر مذاکرات و آینده روابط دو کشور در هفته‌های آینده حائز اهمیت خواهد بود.
واکنش علی‌خامنه‌ای و نامه ایران به شورای امنیت سازمان ملل
اما بعد از تهدیدات اخیر ترامپ موجی از واکنش‌ها در داخل و خارج از ایران به وجود آمد. علی خامنه‌ای، رهبر ایران، در واکنش به تهدیدات ترامپ گفت: تهدید می‌کنند که شرارت خواهند کرد، ما خیلی اطمینان نداریم و احتمال زیاد نمی‌دهیم که از بیرون شرارتی انجام بگیرد، اما اگر شرارتی انجام بگیرد قطعاً ضربه متقابل محکمی خواهند خورد.
همچنین ایران در نامه‌ای رسمی به سازمان ملل متحد، تهدیدهای ایالات متحده را نقض فاحش حقوق بین‌الملل دانسته و هشدار داده است که در صورت حمله نظامی، پاسخ قاطع و فوری خواهد داد.
امیرسعید ایروانی، سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل، در نامه‌ای خطاب به شورای امنیت و آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، تأکید کرد که اظهارات خصمانه ترامپ ناقض منشور ملل متحد است و مسئولیت هرگونه پیامدهای ناگوار این تهدیدات متوجه ایالات متحده خواهد بود.
وی از شورای امنیت خواست تا این تهدیدات را محکوم کند و از آمریکا بخواهد که به تعهدات حقوقی خود پایبند باشد.
متن نامه ایران تصریح کرده است که اگر ایالات متحده یا متحدان آن، از جمله اسرائیل، دست به اقدامی تجاوزکارانه بزنند، ایران با تمام توان به آن پاسخ خواهد داد. این نامه همچنین بر لزوم واکنش قاطع جامعه بین‌المللی برای جلوگیری از وقوع جنگ تأکید دارد.
احضار سرپرست سفارت سوئیس در تهران
در واکنشی دیگر به تهدیدات دونالد ترامپ، وزارت خارجه ایران سرپرست سفارت سوئیس را به‌عنوان حافظ منافع آمریکا در تهران احضار کرد. در این احضار، ایران اعتراض شدید خود را نسبت به اظهارات تهدیدآمیز رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرده و تأکید کرده است که هرگونه اقدام نظامی از سوی ایالات متحده، با پاسخ سخت و غیرقابل‌پیش‌بینی روبه‌رو خواهد شد.
وزارت خارجه ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد که این تهدیدها برخلاف قوانین بین‌المللی است و مسئولیت هرگونه تنش‌زایی در منطقه بر عهده آمریکا خواهد بود. همچنین، ایران هشدار داد که واشنگتن باید پیامدهای احتمالی اقدامات خود را در نظر بگیرد.
هشدار روسیه درباره پیامدهای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران
روسیه در واکنش به تهدیدهای اخیر دونالد ترامپ مبنی بر بمباران ایران در صورت عدم دستیابی به توافق هسته‌ای، هشدار داد که حمله به تأسیسات هسته‌ای این کشور می‌تواند عواقب فاجعه‌باری برای کل منطقه به دنبال داشته باشد.
سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، در مصاحبه‌ای با مجله «امور بین‌المللی» که بخش‌هایی از آن روز سه‌شنبه اول آوریل منتشر شد، ضمن محکوم‌کردن «ضرب‌الأجل» ترامپ به ایران، تهدیدهای مطرح‌شده را اقدامی برای تحمیل اراده واشنگتن بر تهران دانست.
ریابکوف تأکید کرد که اظهارات اخیر رئیس‌جمهور آمریکا تنها به پیچیدگی اوضاع منجر شده و حمله به زیرساخت‌های هسته‌ای ایران پیامدهای جبران‌ناپذیری برای منطقه خواهد داشت. وی همچنین افزود که مسکو آماده میانجیگری برای رسیدن به توافقی منطقی میان طرفین است.
درخواست سازمان ملل برای پرهیز از لفاظی‌های تنش‌آفرین
در همین راستا، سازمان ملل متحد نیز نسبت به اظهارات تهدیدآمیز دونالد ترامپ واکنش نشان داده و خواستار پرهیز از «لفاظی‌های التهاب‌آفرین» شد.
استفان دوجاریک، سخنگوی سازمان ملل، در پاسخ به پرسشی درباره تهدید رئیس‌جمهور آمریکا برای بمباران ایران، تصریح کرد که این سازمان از تمامی اعضا می‌خواهد از بیان سخنان تحریک‌آمیز خودداری کنند. وی همچنین تأکید کرد که طبق منشور سازمان ملل، تمامی اختلافات باید از طریق راهکارهای دیپلماتیک حل‌وفصل شود.
تنش میان ایران و آمریکا به نقطه‌ای بحرانی رسیده است. درحالی‌که واشنگتن با تحرکات نظامی و تهدیدات سیاسی، به دنبال فشار حداکثری بر تهران است، ایران نیز اعلام کرده است که در برابر هرگونه اقدام خصمانه، پاسخ سختی خواهد داد.
واکنش‌های بین‌المللی نیز نشان می‌دهد که جامعه جهانی نگران عواقب این بحران است. در هفته‌های آینده، مسیر مذاکرات و تحولات دیپلماتیک تعیین‌کننده خواهد بود که آیا این تنش‌ها به سمت یک توافق پیش خواهد رفت یا خطر درگیری نظامی افزایش خواهد یافت.
