Նախագահ Դոնալդ Թրամփի անկանխատեսելի արտաքին քաղաքականությունը՝ դաշնակիցների նկատմամբ մաքսատուրքերի սահմանումից մինչև ՆԱՏՕ-ի պարտավորությունները նվազեցնելու սպառնալիքները, լարվածություն է առաջացրել Վաշինգտոնի և նրա եվրոպական դաշնակիցների միջև։

Թրամփի գործողություններից ամենաառանձնահատուկը, թերևս, նրա հրապարակային հակամարտությունն էր Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկու հետ, որը ցնցեց եվրոպական քաղաքական շրջանակները։ Սա կարծես հաստատեց Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի նախկինում արտահայտած կոչերը՝ ստեղծելու ԱՄՆ-ից անկախ անվտանգության համակարգ։

Ռուսաստանի ագրեսիայի աճող վախերի և եվրոպական պաշտպանության հարցում Թրամփի անվստահելի աջակցության պայմաններում Մակրոնը առաջարկեց Ֆրանսիայի միջուկային զսպումը որպես մայրցամաքի պաշտպանության միջոց։

Ռուսական ագրեսիան «չունի սահմաններ» և ուղղակի սպառնալիք է Եվրոպայի համար՝ հարց բարձրացնելով՝ արդյոք Մոսկվան կսահմանափակվի Ուկրաինայով, Մակրոնը նշեց իր հեռուստատեսային ելույթում։

«Ես որոշել եմ բացել ռազմավարական քննարկում՝ մեր դաշնակիցների պաշտպանության վերաբերյալ եվրոպական մայրցամաքում՝ մեր միջուկային զսպման միջոցով»,- ասաց Մակրոնը իր ելույթում։ Սա ցույց տվեց Ֆրանսիայի պատրաստակամությունը՝ ավելի նշանակալի դեր խաղալու համաշխարհային քաղաքականության մեջ։

Ֆրանսիայի առաջնորդը, որը ժամանակին ՆԱՏՕ-ն անվանել էր «ուղեղային մահացած», երկար ժամանակ կոչ է արել զարգացնել անվտանգության համակարգ՝ հիմնված «եվրոպական ռազմական և տեխնոլոգիական ինքնիշխանության» վրա։

Լեհաստանը, որը պատմականորեն թշնամական հարաբերություններ ունի Ռուսաստանի հետ, և Բալթյան երկրները՝ նախկին Խորհրդային հանրապետությունները, որոնք բարդ անցյալ ունեն Մոսկվայի հետ, ողջունեցին Մակրոնի միջուկային զսպման առաջարկը։

«Երկար քննարկումներ են եղել, որ ֆրանսիական միջուկային զենքերը կարող են տեղակայվել Լեհաստանում, որը սահմանակից է Ուկրաինային»,- ասում է Մուրատ Յիգիթը՝ ռազմավարության և անվտանգության պրոֆեսոր Ստամբուլի Ազգային պաշտպանության համալսարանի Օդային պատերազմի քոլեջում։

«Ֆրանսիական միջուկային զենքի տեղակայմամբ Լեհաստանում՝ եվրոպական առաջնորդները երկար ժամանակ նպատակ են ունեցել կանխել հնարավոր ռուսական սպառնալիքները»,- նշում է Յիգիթը TRT World-ին։ «Այժմ, երբ Լեհաստանը ողջունում է Մակրոնի միջուկային հովանոցը, այս տեղակայման գաղափարը կարող է վերակենդանանալ»,- ավելացնում է նա։ Սակայն այս քայլը կարող է սրել լարվածությունը ԵՄ-ի և Ռուսաստանի միջև, որը Մակրոնի առաջարկը համարել է «ծայրահեղ մարտահրավեր»։

«Մակրոնը պատկերացնում և պաշտպանում է Եվրոպան ոչ միայն որպես տնտեսական բլոկ, այլ որպես անվտանգության ուժ»,- ասում է Յիգիթը։

«Վերջին Թրամփ-Զելենսկի հակամարտությունը Մակրոնին հնարավորություն է տվել առաջատար դիրք գրավել՝ օգտագործելով Թրամփի վերաբերմունքը Զելենսկու հանդեպ՝ խթանելու մայրցամաքային զինված ուժերի ձևավորումը»,- ավելացնում է Յիգիթը։

Մակրոնի առաջարկը հնչում է այն բանից հետո, երբ Գերմանիայի կանցլեր Ֆրիդրիխ Մերցը «պատմական» կոչ արեց Ֆրանսիային՝ ընդլայնել իր միջուկային հովանոցը դեպի Բեռլին։

Երբ արևմտյան պետությունները պատրաստվում են ապագային առանց Ամերիկայի ռազմական պաշտպանության, նրանք վախենում են Թրամփի միջնորդությամբ Պուտինի հետ խաղաղության համաձայնագրի հնարավորությունից, որը կարող է վտանգել եվրոպական անվտանգությունը։

«Ես ուզում եմ հավատալ, որ ԱՄՆ-ը կմնա մեր կողքին»,- ասաց Մակրոնը իր ելույթում, «բայց մենք պետք է պատրաստ լինենք, եթե դա այդպես չլինի»։ Նա ավելացրեց. «Եվրոպայի ապագան չպետք է որոշվի Վաշինգտոնում կամ Մոսկվայում»։

Ֆրանսիան, ի տարբերություն Գերմանիայի՝ մայրցամաքի ամենահզոր տնտեսության, պահպանում է միջուկային զենքեր։ Եվ ի տարբերություն Բրեքսիթից հետո Բրիտանիայի, որը պնդում է, որ ունի Եվրոպայի ամենաուժեղ բանակը, Ֆրանսիան մնում է ԵՄ-ի առաջատար անդամ։

290 միջուկային մարտագլխիկներով Ֆրանսիան աշխարհում չորրորդ ամենամեծ միջուկային ուժն է՝ զիջելով միայն Ռուսաստանին, ԱՄՆ-ին և Չինաստանին՝ զգալիորեն գերազանցելով ցանկացած այլ եվրոպական երկիր, ներառյալ Մեծ Բրիտանիան։

Իր հեռուստատեսային ելույթում Մակրոնը շեշտեց, որ «խաղաղությունը չի կարող ձեռք բերվել ցանկացած գնով» Ուկրաինայի և Ռուսաստանի միջև։ Նա ասաց, որ Մոսկվան դարձել է «սպառնալիք Ֆրանսիայի և Եվրոպայի համար»՝ հավելելով. «Խելագարություն կլիներ մնալ դիտորդ այս վտանգավոր աշխարհում»։

Վաշինգտոնը նշում է, որ Ուկրաինայի մուտքը ՆԱՏՕ՝ ստեղծված 1949 թվականին Խորհրդային Միության սպառնալիքի դեմ, «իրատեսական չէ»։ Այն նաև սպառնացել է դուրս բերել ամերիկյան զորքերը Եվրոպայից՝ պահանջելով եվրոպական դաշնակիցներից ավելացնել իրենց պաշտպանության ծախսերը։

Այնուամենայնիվ, ոչ բոլոր փորձագետներն են Ռուսաստանը համարում անմիջական սպառնալիք ՆԱՏՕ-ի համար։

«Չկան հստակ ապացույցներ, որ Ռուսաստանը մտադիր է ներխուժել ՆԱՏՕ-ի երկրներ։ Նրա գործողությունները Ուկրաինայում բխում են պատմական, աշխարհաքաղաքական և անվտանգության մտահոգություններից, այլ ոչ թե Եվրոպան հարձակվելու ավելի լայն ծրագրից»,- ասում է Էրիկա Սիմփսոնը՝ միջազգային հարաբերությունների դոցենտ Կանադայի Վեսթերն համալսարանում և Կանադական խաղաղության հետազոտությունների ասոցիացիայի նախագահ։

Սիմփսոնը նաև խորհուրդ է տալիս «ընդունել հավասարակշռված մոտեցում, որը հաշվի կառնի երկարաժամկետ անվտանգության շահերը, տնտեսական կայունությունը և Մոսկվայի հետ երկխոսության հնարավորությունը»՝ ավելի լավ մոտեցում, քան «Ռուսաստանին որպես գոյաբանական սպառնալիք ներկայացնելը»։

«Մակրոնի ենթադրությունը, որ Ռուսաստանը պատրաստվում է ընդլայնվել Ուկրաինայից դուրս, կարիք ունի ավելի խորը ուսումնասիրության։ Եվրոպացիները պետք է հարց բարձրացնեն՝ արդյոք անհրաժեշտ է անմիջապես ռազմական ուժեր կուտակել՝ հիմնվելով վատագույն սցենարների վրա»,- Սիմփսոնը նշում է TRT World-ին։

Վաշինգտոնը դադարեցրել է ռազմական օգնությունը, ինչպես նաև հետախուզական տվյալների փոխանակումը Ուկրաինայի հետ։

Յիգիթը կարծում է, որ Թրամփի Ուկրաինայի քաղաքականությունը նպաստել է այն ընկալմանը, որ ԱՄՆ-ը լքում է իր ՆԱՏՕ-ի դաշնակիցներին, ինչը օգնում է Մակրոնին վերակենդանացնել իր կոչը՝ ձևավորելու եվրոպական ռազմական ուժ։

«Մակրոնը նպատակ ունի ունենալ զսպող ազդեցություն Ռուսաստանի նկատմամբ, բայց նրա հիմնական նպատակը Եվրոպայի միավորումն է ընդհանուր անվտանգության հովանու ներքո, որը խթանում է Ֆրանսիան»,- ասում է Յիգիթը։

Ֆրանսիական կամ ֆրանս-բրիտանական միջուկային զսպման մեխանիզմները Եվրոպայի համար դեռևս անորոշ են։

Մեկ տարբերակ է՝ ֆրանսիական միջուկային զինված ինքնաթիռները տեղակայել Գերմանիայում կամ Լեհաստանում, որտեղ մեկնարկի որոշումը կմնա միայն ֆրանսիական նախագահի ձեռքում։ Այլընտրանքորեն, ֆրանսիական ռմբակոծիչները կարող են պարեկել եվրոպական սահմանները կամ արագ տեղակայվել արտասահմանյան օդանավակայաններում։

Չնայած Ֆրանսիայի 290 մարտագլխիկները կարող են սահմանափակ թվալ Ռուսաստանի զինանոցին համեմատ, Մեծ Բրիտանիայի պաշարների հետ միասին դրանք կազմում են 550՝ և ԱՄՆ-ի միջուկային ներկայությունը Եվրոպայում մնում է կարևոր գործոն։

Հաջորդ շաբաթ Մակրոնը կհավաքի եվրոպական ռազմական ղեկավարներին՝ քննարկելու խաղաղապահ ուժերի հնարավոր տեղակայումը Ուկրաինայում, եթե Կիևը և Մոսկվան հասնեն խաղաղության համաձայնության Թրամփ-Պուտին պայմաններով։

Այս հանդիպումը կարող է ծառայել որպես քայլ դեպի միասնական եվրոպական զինված ուժերի ձևավորում։

Չորեքշաբթի օրը Բրյուսելում տեղի ունեցած արտակարգ Եվրոպական խորհրդի գագաթնաժողովի ընթացքում ԵՄ առաջնորդները ողջունեցին Մակրոնի կոչը՝ նշելով, որ Եվրոպան «պետք է դառնա ավելի ինքնիշխան, ավելի պատասխանատու իր սեփական պաշտպանության համար և ավելի լավ պատրաստված՝ ինքնուրույն գործելու և դիմակայելու անմիջական և ապագա մարտահրավերներին ու սպառնալիքներին՝ 360° մոտեցմամբ»։

Ի տարբերություն Թրամփի, որը նվազեցնում էր ռուսական ագրեսիայի նշանակությունը, ԵՄ առաջնորդները հակամարտությունը բնութագրեցին որպես «Ռուսաստանի ագրեսիայի պատերազմ Ուկրաինայի դեմ»՝ «գոյաբանական մարտահրավեր Եվրոպական միության համար»։ Նրանք խոստացան միլիարդավոր եվրոներ՝ պաշտպանության ծախսերը ավելացնելու համար՝ նպատակ ունենալով ապահովել մայրցամաքային անվտանգությունը և շարունակական աջակցություն Ուկրաինային։

«Բայց ոչ բոլոր եվրոպական երկրներն են համամիտ Մակրոնի հետ»,- ասում է Յիգիթը։

Եվրոպայում աճող ծայրահեղ աջակողմյան շարժումները՝ Ֆրանսիայից մինչև Գերմանիա, պաշտպանում են Ռուսաստանի հետ ավելի լավ հարաբերություններ և դեմ են ԵՄ-ի հետագա միավորմանը և վերազինմանը՝ վնասելով Մակրոնի մայրցամաքային անվտանգության համակարգի ջանքերին, ըստ Յիգիթի։

«Առանց ամերիկյան անվտանգության հովանոցի» ԵՄ-ի անվտանգության համակարգերը «դեռևս չեն կարող աշխատել որպես զսպող միջոց Ռուսաստանի նկատմամբ»,- ասում է Օլեգ Իգնատովը՝ Ռուսաստանի հարցերով ավագ վերլուծաբան Միջազգային ճգնաժամային խմբում։