Եվրոպական Միությունն ու մայրցամաքային անվտանգությունը «մեծ սպառնալիքի» առաջ կկանգնեն առանց Թուրքիայի մասնակցության, նախազգուշացրել է Թուրքիայի պաշտպանության փոխնախարար Սուայ Ալփայը։
Սև ծովի և Բալկանների անվտանգության ֆորում 2025-ի ընթացքում Անադոլու գործակալությանը տված հարցազրույցում Ալփայը ընդգծել է, որ Թուրքիայի աշխարհաքաղաքական դիրքը և հնարավորությունները այն դարձնում են կարևոր գործընկեր՝ տարածաշրջանում կայուն խաղաղություն և անվտանգություն ապահովելու համար։
«Եվրոպական Միությունը առանց Թուրքիայի շատ թերի է», - ասել է Ալփայը։ «Առանց Թուրքիայի, Եվրոպական Միության և Եվրոպայի անվտանգությունը կանգնած է մեծ հնարավոր սպառնալիքի առաջ»։
Ալփայը կոչ է արել ԵՄ-ին լիարժեք ճանաչել Թուրքիայի ներդրումը իր անվտանգությունում։ «Եվրոպական Միությունը պետք է գործի ներառական և համախմբող ձևով և հրաժարվի իր հին սովորություններից», - նշել է նա։
Այս կարծիքը համահունչ է Անկարայի բարձր մակարդակի կոչերին։ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը Թուրքիայի մասնակցությունը եվրոպական պաշտպանությանը անվանել է «անհրաժեշտ», իսկ արտաքին գործերի նախարար Հաքան Ֆիդանը վերջերս նշել է, որ կայուն անվտանգության ճարտարապետությունը «հնարավոր է միայն Թուրքիայի մասնակցությամբ»։
Ալփայը շեշտել է Թուրքիայի ակտիվ դիրքորոշումը միջազգային գործընկերության հարցում, հատկապես Եվրոպայի հետ։ Նա ընդգծել է Թուրքիայի ներուժը պաշտպանական տեխնոլոգիաների ոլորտում և կոչ արել եվրոպական երկրներին համագործակցել։
«Մենք պատրաստ ենք շատ ավելի սերտ համագործակցության Եվրոպայի հետ այս հարցում։ Մենք կարող ենք համատեղ գնահատել մեր հնարավորություններն ու ներուժը», - ասել է Ալփայը։
Կայուն անվտանգության ճարտարապետություն
Ալփայի մեկնաբանություններին զուգահեռ, ԵՄ-ն չորեքշաբթի օրը ներկայացրեց Սև ծովի վերաբերյալ նոր համապարփակ ռազմավարություն, որտեղ շեշտվում է, որ «Թուրքիայի հետ համակարգված մոտեցումը, որպես ռազմավարական կարևորության գործընկեր և թեկնածու երկիր, նույնպես կարևոր է»։
Ալփայի հայտարարությունները հնչում են այն ժամանակ, երբ ԵՄ-ն վերանայում է իր անվտանգության դիրքորոշումը՝ ԱՄՆ-ի փոխվող պարտավորությունների ազդանշանների ֆոնին։
ԱՄՆ պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն քննադատել է եվրոպական երկրներին պաշտպանության ոլորտում բավարար ֆինանսավորում չտրամադրելու համար՝ կոչ անելով ավելի մեծ ներդրումներ կատարել ազգային կարողությունների մեջ։ Նույնպես, պաշտպանության քարտուղար Փիթ Հեգսեթը զգուշացրել է, որ Եվրոպան չպետք է ենթադրի ԱՄՆ-ի շարունակական ներկայությունը՝ կոչ անելով դաշնակիցների միջև ավելի մեծ բեռի բաժանում։
Թուրքիայի դերը՝ Ռուսաստանի և Ուկրաինայի պատերազմի ծովային տարածք չտարածվելու գործում
Ալփայը նշել է, որ Սև ծովի կայունությունը պետք է պահպանվի տարածաշրջանային պետությունների, հատկապես ՆԱՏՕ-ի անդամներ Թուրքիայի, Ռումինիայի և Բուլղարիայի կողմից։
Նա ասել է, որ այս երկրները պետք է առաջնորդեն տարածաշրջանային մարտահրավերների լուծումը՝ առաջնորդվելով միջազգային իրավունքի սկզբունքներով, հատկապես 1936 թվականի Մոնտրոյի կոնվենցիայով, որը կարգավորում է Թուրքիայի նեղուցներով անցումը։
Թուրքիայի դիրքը՝ որպես վստահելի միջնորդ
Ալփայը ընդգծել է կոնվենցիայի կարևորությունը և նշել, որ Թուրքիան իր նվիրվածությունը դրան ցույց է տվել Ռուսաստանի և Ուկրաինայի պատերազմի մեկնարկից հետո։
Նա նշել է, որ Անկարան պաշտոնապես ճանաչել է իրավիճակը որպես «պատերազմ» գործողության մեկնարկից ընդամենը չորս օր անց՝ դրանով իսկ կիրառելով կոնվենցիայի 19-րդ հոդվածը՝ փակելով Ստամբուլի և Չանաքքալեի նեղուցները պատերազմող կողմերի ռազմանավերի համար։
«Պատերազմի ծովային տարածք չտարածվելը Թուրքիայի բացառիկ զգոնության արդյունքն է», - ասել է Ալփայը։
Առաջ նայելով՝ Ալփայը զգուշացրել է Սև ծովում ռազմականացման հետագա աճի դեմ՝ նշելով, որ լրացուցիչ ռազմական միջոցառումները «ոչինչ չեն անի, բացի լարվածության հետագա ավելացումից», կոչ անելով միջազգային երկխոսության։
Նա նշել է, որ Թուրքիան ցանկանում է «մշտական և վերջնական խաղաղություն» Մոսկվայի և Կիևի միջև՝ հավելելով, որ Անկարան «չի կարծում, որ ժամանակավոր հրադադարը շատ բան կլուծի»։
Վստահելի խաղաղարար
Թուրքիայի դիրքը՝ որպես վստահելի միջնորդ, շարունակում է ձևավորել նրա տարածաշրջանային դիվանագիտությունը։ Անկարայի միջնորդությունը Եթովպիայի և Սոմալիի միջև, ինչպես նաև խաղաղության կառուցմանն ուղղված ներդրումը Բոսնիա-Հերցեգովինայում սերբ, խորվաթ և բոսնիական համայնքների միջև եռակողմ համագործակցության միջոցով՝ դրա օրինակներից են։
Վերջերս Ստամբուլում մայիսի 16-ին անցկացվեցին Ռուսաստան-Ուկրաինա խաղաղության բանակցություններ՝ պատերազմի վաղ ամիսներից ի վեր առաջին ուղղակի բարձր մակարդակի բանակցությունները։ Պատերազմող կողմերը համաձայնեցին փոխանակել 1000 ռազմագերիներ յուրաքանչյուր կողմից, իսկ Ռուսաստանը առաջարկեց երկրորդ փուլը կրկին անցկացնել Ստամբուլում՝ հունիսի 2-ին։
Ալփայը միջազգային հանրության վստահությունը Թուրքիայի՝ որպես խաղաղության միջնորդի դերի նկատմամբ վերագրել է նրա հետևողական, «արդար և հավասարակշռված» մոտեցմանը։
Նա հավելել է, որ «պատերազմող երկրները, ինչպես նաև այս բանակցություններին մասնակցող այլ երկրներ, Թուրքիայի ... միջազգային իրավունքի սկզբունքներին և իր պարտավորություններին հավատարիմ մնալը շատ կարևոր են համարել հենց սկզբից»։
Թուրքիան շարունակելու է նպաստել խաղաղությանը՝ օգտագործելով իր ներուժը և ակտիվ դերակատարումը տարածաշրջանային համագործակցության մեջ, նշել է Ալփայը։
