Իրանն ու Միացյալ Նահանգները շաբաթ օրը Օմանում կանցկացնեն բարձր մակարդակի բանակցություններ՝ նպատակ ունենալով վերականգնել բանակցությունները Թեհրանի արագ զարգացող միջուկային ծրագրի շուրջ։ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը սպառնացել է ռազմական գործողություններով, եթե համաձայնություն չկայանա։
Իրանական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ իրանական և ամերիկյան պատվիրակությունները ժամանել են Մուսկատ, և իրանցիները հանդիպել են օմանական պաշտոնյաների հետ՝ բանակցություններից առաջ։
Իրանական պատվիրակությունը գլխավորում է արտաքին գործերի նախարար Աբբաս Արաղչին, մինչդեռ ԱՄՆ կողմից բանակցությունները կղեկավարի Թրամփի Մերձավոր Արևելքի հատուկ բանագնաց Սթիվ Վիտկոֆը։
Իրանը զգուշավորությամբ է մոտենում բանակցություններին՝ կասկածելով, որ դրանք կարող են հանգեցնել համաձայնության, և անվստահություն ցուցաբերելով Թրամփի նկատմամբ, ով բազմիցս սպառնացել է ռմբակոծել Իրանին, եթե վերջինս չդադարեցնի իր միջուկային ծրագիրը։
Չնայած կողմերից յուրաքանչյուրը խոսում է որոշակի առաջընթացի հնարավորության մասին, նրանք մնում են հեռու համաձայնությունից՝ ավելի քան երկու տասնամյակ տևած վեճի շուրջ։ Նրանք դեռ չեն համաձայնել՝ արդյոք բանակցությունները կլինեն դեմ առ դեմ, ինչպես պահանջում է Թրամփը, թե անուղղակի, ինչպես ցանկանում է Իրանը։
Առաջընթացի նշանները կարող են օգնել մեղմել լարվածությունը տարածաշրջանում, որը 2023 թվականից ի վեր բռնկված է Գազայի և Լիբանանի պատերազմներով, Իրանի և Իսրայելի միջև հրթիռային հարվածներով, Հութիների հարձակումներով Կարմիր ծովի նավագնացության վրա և Սիրիայում Բաշար ալ-Ասադի տապալմամբ։
Այնուամենայնիվ, ձախողումը կարող է խորացնել վախերը տարածաշրջանում ավելի լայն բախումների վերաբերյալ, որը արտահանում է աշխարհի նավթի մեծ մասը։ Թեհրանը զգուշացրել է հարևան երկրներին, որոնք ունեն ամերիկյան բազաներ, որ նրանք կկանգնեն «ծանր հետևանքների» առաջ, եթե ներգրավվեն ԱՄՆ-ի ռազմական հարձակման մեջ։
Իրանի գերագույն առաջնորդ այաթոլլա Ալի Խամենեին, ով Իսլամական Հանրապետության բարդ իշխանական կառուցվածքում ունի վերջնական խոսքը հիմնական պետական հարցերի շուրջ, Արաղչիին տվել է «լիակատար լիազորություն» բանակցությունների համար, իրանցի պաշտոնյան հայտնել է Reuters գործակալությանը։
«Բանակցությունների տևողությունը, որոնք կվերաբերեն միայն միջուկային հարցին, կախված կլինի ԱՄՆ-ի լրջությունից և բարի կամքից», - ասել է պաշտոնյան՝ խոսելով անանունության պայմանով՝ հարցի զգայունության պատճառով։
Իրանը բացառել է իր պաշտպանական կարողությունների, օրինակ՝ հրթիռային ծրագրի շուրջ բանակցությունները։
Տասնամյակներ տևած վեճ
Իրանը միշտ պնդել է, որ իր միջուկային ծրագիրը նախատեսված է բացառապես քաղաքացիական նպատակների համար, սակայն արևմտյան երկրները կարծում են, որ այն նպատակ ունի ստեղծել միջուկային ռումբ։
Նրանք ասում են, որ Իրանի ուրանի հարստացումը, որը միջուկային վառելիքի աղբյուր է, գերազանցել է քաղաքացիական ծրագրի պահանջները և ստեղծել պաշարներ, որոնք մոտ են մարտագլխիկների համար անհրաժեշտ մակարդակին։
Թրամփը, ով փետրվարից վերականգնել է «առավելագույն ճնշման» արշավը Թեհրանի նկատմամբ, 2018 թվականին իր առաջին ժամկետի ընթացքում հրաժարվել է Իրանի և վեց համաշխարհային տերությունների միջև 2015 թվականի միջուկային համաձայնագրից՝ վերականգնելով ծանր պատժամիջոցները Իսլամական Հանրապետության նկատմամբ։
Այդ ժամանակից ի վեր Իրանի միջուկային ծրագիրը մեծ առաջընթաց է գրանցել, ներառյալ ուրանի հարստացումը մինչև 60%, ինչը տեխնիկական քայլ է ռումբի համար անհրաժեշտ մակարդակներից։
ԱՄՆ պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն հինգշաբթի ասել է, որ հույս ունի, որ բանակցությունները կհանգեցնեն խաղաղության՝ հավելելով. «Մենք շատ հստակ ասել ենք, որ Իրանը երբեք միջուկային զենք չի ունենալու, և կարծում եմ, որ դա է հանգեցրել այս հանդիպմանը»։
Թեհրանը հաջորդ օրը պատասխանել է՝ ասելով, որ տալիս է Միացյալ Նահանգներին «իսկական հնարավորություն»՝ չնայած այն, ինչ անվանել է Վաշինգտոնի «հակամարտական հռետորաբանություն»։
Վաշինգտոնի դաշնակից Իսրայելը, որը Իրանի միջուկային ծրագիրը համարում է գոյաբանական սպառնալիք, վաղուց սպառնում է հարձակվել Իրանի վրա, եթե դիվանագիտությունը չհաջողի զսպել նրա միջուկային ձգտումները։
Թեհրանի ազդեցությունը Մերձավոր Արևելքում զգալիորեն նվազել է, քանի որ նրա տարածաշրջանային դաշնակիցները՝ հայտնի որպես «Դիմադրության առանցք», կամ կազմալուծվել են, կամ լուրջ վնասներ են կրել Գազայի պատերազմից և Սիրիայում Բաշար ալ-Ասադի անկումից ի վեր։
Դիմադրության առանցքը ներառում է Հեզբոլլահը Լիբանանում, Հութիները Եմենում և տարբեր շիա զինված խմբեր Իրաքում և Սիրիայում։
