ԱՄՆ-Իրան միջուկային բանակցությունների վեցերորդ փուլը կկայանա կիրակի օրը Մուսկատում, ինչպես հինգշաբթի օրը հայտարարեց Օմանի արտաքին գործերի նախարարը՝ այն բանից հետո, երբ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը կրկին ընդգծեց, որ Թեհրանին չի թույլատրվի ունենալ միջուկային զենք։
«Ուրախ եմ հաստատել, որ Իրան-ԱՄՆ բանակցությունների վեցերորդ փուլը կիրակի կանցկացվի Մուսկատում»,- գրել է Օմանի արտաքին գործերի նախարար Բադր Ալբուսաիդին X սոցիալական ցանցում։
Թեհրանն ու Վաշինգտոնը ապրիլից ի վեր անցկացրել են հինգ փուլ բանակցություններ՝ նոր միջուկային համաձայնագիր մշակելու համար՝ փոխարինելու 2015 թվականի համաձայնագրին, որը Թրամփը լքել էր իր առաջին պաշտոնավարման ընթացքում՝ 2018 թվականին։
Օմանի հայտարարությունը հնչեց այն բանից հետո, երբ նախագահ Թրամփը հայտարարեց, որ ԱՄՆ անձնակազմը տեղափոխվում է Մերձավոր Արևելքից՝ այն «վտանգավոր» համարելով։ Ավելի վաղ հաղորդվել էր, որ ԱՄՆ-ն պատրաստվում է մասնակիորեն տարհանել իր դեսպանատները Իրաքում, Բահրեյնում և Քուվեյթում։
Միջուկային դիվանագիտություն
Տարհանման հնարավորության մասին լուրերը նավթի գները բարձրացրին ավելի քան 4 տոկոսով, սակայն հինգշաբթի օրը գները նվազեցին։
Օտարերկրյա էներգետիկ ընկերությունները շարունակում էին իրենց գործունեությունը սովորական ռեժիմով, ինչպես Reuters-ին հայտնել է Իրաքի հարավային նավթահանքերի աշխատանքները վերահսկող բարձրաստիճան պաշտոնյան։
ԱՄՆ պաշտոնյան նշել է, որ Պետդեպարտամենտը թույլատրել է կամավոր հեռանալ Բահրեյնից և Քուվեյթից։
Թրամփը կրկին ընդգծել է, որ չի թույլատրի Իրանին ունենալ միջուկային զենք՝ այն դեպքում, երբ աճում են ենթադրությունները, որ Իսրայելը կարող է հարվածել Իրանի միջուկային օբյեկտներին։
Իրանը նախազգուշացրել է, որ եթե հակամարտություն սկսվի, կթիրախավորի ԱՄՆ ռազմական բազաները տարածաշրջանում։
Թրամփը մինչ վերջերս լավատես էր բանակցությունների վերաբերյալ, սակայն չորեքշաբթի հրապարակված հարցազրույցում նշել է, որ «ավելի քիչ վստահ» է համաձայնության հասնելու հարցում։
Հունվարից պաշտոնը ստանձնելուց հետո Թրամփը վերականգնել է իր «առավելագույն ճնշման» քաղաքականությունը Թեհրանի նկատմամբ՝ աջակցելով միջուկային դիվանագիտությանը, սակայն զգուշացնելով ռազմական գործողությունների մասին, եթե այն ձախողվի։
ԱՄՆ նախագահը նշել է, որ Իսրայելի վարչապետ Բենյամին Նեթանյահուին հորդորել է զերծ մնալ Իրանի միջուկային օբյեկտներին հարվածելուց՝ բանակցություններին հնարավորություն տալու համար, սակայն ավելի հաճախ է ակնարկել, որ կորցնում է համբերությունը։
Տարհանման ծանուցում
Պետդեպարտամենտը չորեքշաբթի երեկոյան թարմացրել է իր համաշխարհային ճանապարհորդական խորհրդատվությունը՝ արտացոլելու ԱՄՆ-ի վերջին դիրքորոշումը։
«Հունիսի 11-ին Պետդեպարտամենտը հրամայեց ոչ արտակարգ իրավիճակներում ԱՄՆ կառավարության անձնակազմի հեռացումը՝ տարածաշրջանային լարվածության աճի պատճառով»,- ասվում է խորհրդատվության մեջ։
ԱՄՆ-ի որոշումը՝ որոշ անձնակազմի տարհանելու վերաբերյալ, տեղի է ունենում տարածաշրջանում անկայուն պահի։
Թրամփի ջանքերը՝ Իրանի հետ միջուկային համաձայնության հասնելու համար, կարծես փակուղի են մտել, իսկ ԱՄՆ հետախուզությունը ցույց է տալիս, որ Իսրայելը պատրաստվում է հարվածել Իրանի միջուկային օբյեկտներին։
«Նրանք տեղափոխվում են, քանի որ դա կարող է վտանգավոր վայր լինել, և մենք կտեսնենք, թե ինչ կլինի»,- ասել է Թրամփը լրագրողներին։
«Մենք ծանուցում ենք տվել տեղափոխվելու մասին»։ Հարցին, թե հնարավոր է արդյոք նվազեցնել տարածաշրջանում լարվածությունը, Թրամփը պատասխանել է. «Նրանք չեն կարող ունենալ միջուկային զենք։ Շատ պարզ է, նրանք չեն կարող ունենալ միջուկային զենք»։
Թրամփը բազմիցս սպառնացել է հարվածել Իրանին, եթե նրա միջուկային ծրագրի շուրջ բանակցությունները ձախողվեն։
Չորեքշաբթի հրապարակված հարցազրույցում Թրամփը նշել է, որ ավելի քիչ վստահ է, որ Թեհրանը կհամաձայնի դադարեցնել ուրանի հարստացումը, ինչը ԱՄՆ-ի հիմնական պահանջն է։
Չնայած ոչ էական անձնակազմի տարհանումը մտահոգություններ է առաջացրել տարածաշրջանային լարվածության հնարավոր սրման վերաբերյալ, Իրանի բարձրաստիճան անվտանգության պաշտոնյան Press TV-ին ասել է, որ ԱՄՆ-ի ռազմական կախյալների հեռանալը սպառնալիք չի ներկայացնում։
Կրիտիկական ջրուղիներում նավագնացություն
Չորեքշաբթի Իրանի պաշտպանության նախարարը զգուշացրել է Վաշինգտոնին, որ Թեհրանը կհարվածի ԱՄՆ տարածաշրջանային բազաներին, եթե միջուկային բանակցությունները ձախողվեն։
ԱՄՆ-ն ունի ռազմական ներկայություն նավթ արտադրող տարածաշրջանում՝ բազաներ ունենալով Իրաքում, Քուվեյթում, Կատարում, Բահրեյնում և Արաբական Միացյալ Էմիրություններում։
ԱՄՆ պաշտպանության նախարար Պիտ Հեգսեթը թույլատրել է ռազմական կախյալների կամավոր հեռացումը Մերձավոր Արևելքի տարբեր վայրերից, ինչպես հայտնել է ԱՄՆ պաշտոնյան։
Մեկ այլ պաշտոնյա նշել է, որ դա հիմնականում վերաբերում է Բահրեյնում գտնվող ընտանիքներին, որտեղ նրանց մեծ մասը տեղակայված է։
Չորեքշաբթի Բրիտանիայի ծովային գործակալությունը զգուշացրել է, որ Մերձավոր Արևելքում լարվածության աճը կարող է հանգեցնել ռազմական գործողությունների սրման, ինչը կարող է ազդել նավագնացության վրա կրիտիկական ջրուղիներում։
Այն խորհուրդ է տվել նավերին զգուշություն ցուցաբերել Պարսից ծոցում, Օմանի ծոցում և Հորմուզի նեղուցում անցնելիս, որոնք սահմանակից են Իրանին։
Իրաքում լարվածությունը սրվել է 2023 թվականի հոկտեմբերին Գազայի պատերազմից ի վեր, երբ Իրանի հետ կապված զինված խմբերը բազմիցս հարձակվել են ԱՄՆ զորքերի վրա, թեև հարձակումները նվազել են անցյալ տարվանից։
Իսրայելի հնարավոր ռազմական հարված
Իրանը չի հրաժարվի ուրանի հարստացման իր իրավունքից՝ տարածաշրջանում աճող լարվածության պատճառով, ինչպես Reuters-ին հայտնել է Իրանի բարձրաստիճան պաշտոնյան։
Նա հավելել է, որ «բարեկամական» տարածաշրջանային երկիրն Իրանի իշխանություններին տեղեկացրել է Իսրայելի հնարավոր ռազմական հարվածի մասին։
Պաշտոնյան նշել է, որ լարվածությունը նպատակ ունի «ազդել Թեհրանի դիրքորոշման վրա՝ միջուկային իրավունքների վերաբերյալ»՝ ԱՄՆ-ի հետ կիրակի օրը Օմանում կայանալիք բանակցությունների ընթացքում։
ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը չորեքշաբթի հայտարարել է, որ ԱՄՆ անձնակազմը տեղափոխվում է Մերձավոր Արևելքից, քանի որ դա կարող է լինել «վտանգավոր վայր»՝ հավելելով, որ ԱՄՆ-ն չի թույլատրի Իրանին ունենալ միջուկային զենք։
Թեհրանն ու Վաշինգտոնը նոր փուլ բանակցություններ կանցկացնեն Օմանի մայրաքաղաք Մուսկատում՝ Իրանի միջուկային հավակնությունների շուրջ տասնամյակների լարվածությունը լուծելու համար։
Իրանի արտաքին գործերի նախարար Աբբաս Արաղչիի և Թրամփի Մերձավոր Արևելքի հատուկ բանագնաց Սթիվ Վիտկոֆի միջև հինգ փուլ քննարկումներից հետո դեռևս մի շարք խոչընդոտներ մնում են։ Դրանցից մեկը Իրանի մերժումն է՝ ԱՄՆ-ի պահանջին, որ հրաժարվի ուրանի հարստացումից։
