Evropska unija obilježava 40. godišnjicu Šengenskog sporazuma usred sve glasnijih kritika zbog ponovnog uvođenja unutrašnjih graničnih kontrola među državama članicama, što otvara pitanja o budućnosti slobodnog kretanja unutar bloka.

Povodom godišnjice, Vijeće EU-a usvojilo je u četvrtak deklaraciju kojom ponovo potvrđuje svoju posvećenost Šengenskom prostoru i njegovoj ključnoj ulozi u evropskoj integraciji i saradnji.

U dokumentu se naglašava predanost EU-a očuvanju zajedničkog prostora putovanja bez unutrašnjih granica, jačanju upravljanja vanjskim granicama te unapređenju borbe protiv ilegalnih migracija.

Šengenski prostor, koji omogućava slobodno kretanje bez graničnih kontrola za više od 400 miliona ljudi, uspostavljen je 14. juna 1985. godine, blizu mjesta Schengen u Luksemburgu. Sporazum su tada potpisale pet od tadašnjih 10 članica Evropske ekonomske zajednice, a do danas je značajno proširen.

Od 1. januara 2025. godine, nakon pristupanja Bugarske i Rumunije, Šengenski prostor će brojati 29 članica.

Današnje članice Šengena su: Njemačka, Austrija, Belgija, Hrvatska, Češka, Danska, Estonija, Finska, Francuska, Grčka, Mađarska, Italija, Latvija, Litvanija, Luksemburg, Malta, Nizozemska, Poljska, Portugal, Slovačka, Slovenija, Španija, Švedska, Bugarska i Rumunija, kao i zemlje koje nisu članice EU: Norveška, Island, Lihtenštajn i Švicarska.

U proteklim godinama, više država članica Schengena, među njima Francuska, Njemačka, Austrija, Danska, Švedska i Norveška, ponovno je uvelo privremene unutrašnje granične kontrole, pozivajući se na sigurnosne prijetnje i neregularne migracije.

Kritičari tvrde da ove mjere podrivaju osnovni princip Šengena, slobodu kretanja, koji je jedno od temeljnih vrijednosti EU.

Prema Šengenskom graničnom kodeksu, zemljama članicama dopušteno je privremeno vratiti kontrole isključivo u izuzetnim situacijama i na ograničeno vrijeme. Evropska komisija pozvala je zemlje da te mjere koriste isključivo kao krajnju opciju i da ih ukinu kada se situacija normalizuje.