اوکراین و روسیه قرار است روز جمعه در استانبول برای نخستین مذاکرات مستقیم صلح در بیش از سه سال گذشته دیدار کنند.
ولودیمیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین به تورکیه سفر کرده است اما اعلام کرده که در این مذاکرات شرکت نخواهد کرد، زیرا ولادیمیر پوتین، همتای روسی‌اش، درخواست او برای مذاکرات رو در رو را رد کرده است.
از زمان آغاز حملات نظامی روسیه در ماه فبروری ۲۰۲۲، ده ها هزار نفر کشته شده اند و اردوی روسیه اکنون حدود یک‌پنجم از خاک اوکراین را تحت کنترل دارد.
جزئیات مذاکرات استانبول:
زمان مذاکرات؟
به گفته یک منبع در وزارت خارجه تورکیه یک نشست سه‌جانبه میان هیئت های روسیه، اوکراین و تورکیه ابتدا برای ساعت ۰۹:۳۰ به وقت گرینویچ برنامه‌ریزی شده بود. اما مقامات اعلام کردند که زمان دقیق مذاکرات ممکن است تغییر کند.
پیش از این، مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده، با همتایان تورکی و اوکراینی خود، خاقان فیدان و آندری سیبیگا، به مدت یک ساعت دیدار کرد. رستم عمروف رئیس هیئت اوکراینی نیز در این نشست حضور داشت.
به طور جداگانه، مایکل آنتون، رئیس بخش برنامه‌ریزی سیاست وزارت خارجه آمریکا، قرار است با هیئت روسی دیدار کند.
پوتین هفته گذشته پیشنهاد مذاکرات برای روز پنج‌شنبه را مطرح کرد، اما کرملین چند روزی از اعلام جزئیات یا معرفی اعضای هیئت خودداری کرد. روسیه روز پنج‌شنبه با هیئتی نسبتاً سطح پایین وارد استانبول شد، که باعث گردید زلنسکی نیز تیمی کوچک‌تر را اعزام کند که عصر پنج‌شنبه به استانبول رسید.
چه کسانی در مذاکرات شرکت خواهند کرد؟
هیئت روسی به رهبری ولادیمیر مدینسکی، مشاور سخت‌گیر پوتین و وزیر پیشین فرهنگ که در مذاکرات مستقیم قبلی دو کشور در سال ۲۰۲۲ نیز حضور داشت، شرکت می کند.
کرملین سه مذاکره کننده دیگر را معرفی کرده است: میخائیل گالوزین معاون وزیر خارجه ، الکساندر فومین معاون وزیر دفاع و ایگور کوستیوکوف، رئیس اداره اطلاعات نظامی روسیه.
زلنسکی روز پنج‌شنبه سطح نمایندگان روسیه را مورد انتقاد قرار داد و گفت این نشان دهنده عدم جدیت مسکو در مذاکره برای پایان جنگ است.
دیپلمات های ارشد مانند سرگئی لاوروف، وزیر خارجه، یا یوری اوشاکوف، مشاور سیاست خارجی کرملین که در مذاکرات قبلی با ایالات متحده شرکت داشتند، در استانبول حضور ندارند.
هیئت اوکراینی به رهبری عمروف، که ریشه های کریمه‌ای دارد و در چندین دور دیپلماسی با مسکو، از جمله مذاکرات ۲۰۲۲، تبادل زندانیان و توافق غلات بحیره سیاه در سال ۲۰۲۲ شرکت داشته است، حضور خواهد داشت.
او به همراه حدود دوازده معاون وزیر و مقامات نظامی، از جمله سرگئی کیسلیتسیا، معاون وزیر خارجه، الکساندر پوکلاد، معاون رئیس سرویس امنیتی، و الکسی شوچنکو، معاون رئیس ستاد کل، در مذاکرات شرکت خواهد کرد.
دیپلمات ارشد واشنگتن نیز روز جمعه وارد استانبول شد تا از مذاکرات حمایت کند، اما در آنها شرکت نخواهد کرد.
مواضع دو طرف چیست؟
زلنسکی گفت تیم او مأموریت دارد تا درباره آتش‌بس بدون قید و شرط که کی‌یف، متحدانش و واشنگتن بر آن تأکید دارند، بحث کند.
روسیه بارها این پیشنهاد را رد کرده و اصرار دارد که مجموعه‌ای از مسائل باید پیش از توافق بر سر آتش‌بس حل شود.
علاوه بر این، اختلافات اساسی میان کی‌یف و مسکو همچنان حل نشده باقی مانده است.
روسیه اصرار دارد که مذاکرات باید به آنچه که «علل ریشه‌ای» درگیری می نامد، از جمله «نازی‌زدایی» و خلع سلاح اوکراین، بپردازد؛ دو اصطلاح مبهم که مسکو برای توجیه تهاجم خود استفاده کرده است.
همچنین بارها تأکید کرده که اوکراین باید سرزمین های اشغال شده توسط نیروهای روسی را واگذار کند.
کی‌یف می‌گوید سرزمین‌های خود را به عنوان بخشی از روسیه به رسمیت نخواهد شناخت، اگرچه زلنسکی اذعان کرده که اوکراین ممکن است تنها از طریق دیپلماسی بتواند آنها را بازپس گیرد.
انتظارات چیست؟
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، به نظر می رسد که پیشرفت در استانبول را بعید می داند و گفته تا زمانی که با پوتین دیدار نکند، حرکتی به سوی پایان جنگ نخواهد بود.
روبیو نیز گفت که انتظار زیادی از این مذاکرات ندارد.
مذاکره کننده ارشد مسکو تأکید کرد که آماده بحث درباره «مصالحه‌های ممکن» در استانبول است.
زلنسکی پس از دیدار با اردوغان به خبرنگاران گفت: «متأسفانه، آنها مذاکرات واقعی را جدی نمی گیرند.»
چرا تورکیه؟
تورکیه که عضو ناتو میباشد، تلاش کرده است تا از زمان آغاز درگیری، روابط خوبی با هر دو کشور اوکراین و روسیه حفظ کند و تاکنون دو بار میزبان مذاکرات درباره جنگ بوده است.
نمایندگان مسکو و کی‌یف در ماه مارچ ۲۰۲۲ در استانبول درباره چارچوبی برای پایان جنگ بحث کردند.
اما این مذاکرات پس از عقب‌نشینی روسیه از حومه کی‌یف، بوچا، که صدها غیرنظامی پس از یک ماه اشغال توسط نیروهای روسی کشته شدند، شکست خورد.
مدینسکی روز پنج‌شنبه گفت که مسکو این مذاکرات را به عنوان «ادامه» آن مذاکرات شکست خورده می بیند.
تماس میان طرف های درگیر از آن زمان محدود بوده و عمدتاً بر مسائل انسانی مانند تبادل زندانیان و بازگرداندن اجساد سربازان متمرکز بوده است.
