شهر آکتائو در قزاقستان که از سوی سازمان بین‌المللی فرهنگ ترکی (ترک‌سوی) به‌عنوان «پایتخت فرهنگی جهان ترک در سال ۲۰۲۵» انتخاب شده است، با برگزاری مراسمی باشکوه در ساحل دریای خزر، فعالیت‌های فرهنگی خود را آغاز کرد. این شهر راهبردی و تاریخی در طول سال جاری میزبان برنامه‌های متنوعی خواهد بود و به‌عنوان مرکز فرهنگ و هنر جهان ترک شناخته می‌شود.
مراسم افتتاحیه‌ای باشکوه در سواحل خزر
مراسم افتتاحیه در دهکده فرهنگی «دارخان دالا» در سواحل دریای خزر در استان مانگیستاو (مین‌قشلاق) برگزار شد. این برنامه با همکاری سازمان ترک‌سوی، وزارت فرهنگ و اطلاعات قزاقستان و استانداری مانگیستاو به صحنه‌ای از شکوه فرهنگی تبدیل شد و با استقبال گسترده مردم روبه‌رو شد. در این مراسم ۱۴۰۰ هنرمند از کشورهای مختلف ترک به اجرای برنامه پرداختند. چادرهای سنتی برپا شد و صنایع‌دستی کشورهای عضو ترک‌سوی در این چادرها به نمایش گذاشته شد. برنامه‌ها طیفی متنوع از موسیقی، رقص، تئاتر و هنرهای سنتی را در برمی‌گرفت و تجربه‌ای منحصربه‌فرد برای حاضران رقم زد.
بیش از صدهزار نفر از این رویداد دیدن کردند و به‌نوعی با میراث مشترک فرهنگی جهان ترک همراه شدند. در پایان مراسم نیز ستارگانی همچون دیماش قودای‌برگن از قزاقستان که به‌خاطر گستره صوتی خود در جهان مشهور است، یولدوز عثمان‌اوا از ازبکستان و روزا زرگرلی از جمهوری آذربایجان به اجرای موسیقی پرداختند و نمایش پهپادی نیز با استقبال گسترده حضار مواجه شد.
حضور مقامات فرهنگی و دولتی از کشورهای ترک و سخنرانی‌های مهم در افتتاحیه آکتائو
در آیین افتتاحیه، چهره‌های فرهنگی و دولتی متعددی از کشورهای ترک حضور داشتند؛ از جمله سلطان رایف، دبیرکل ترک‌سوی، آیدا بالایوا، وزیر اطلاعات و توسعه اجتماعی قزاقستان، میر‌بگ مامبت‌علی‌اف، وزیر فرهنگ قرقیزستان، مراد حسین‌اف، معاون وزیر فرهنگ جمهوری آذربایجان، نورصحت شیریم‌اف، معاون وزیر فرهنگ ترکمنستان، دکتر سردار چام، معاون وزیر فرهنگ و گردشگری ترکیه، پیتر هوپال، نماینده پارلمان مجارستان، مری موکازحان، معاون دبیرکل سازمان کشورهای ترک، آکتوتی رایم‌کولووا، رئیس بنیاد فرهنگ و میراث ترک، محمد ثریا ار، دبیرکل ترک‌پا، شاهین مصطفی‌اف، رئیس آکادمی ترک و نوردولت کیلیبای، استاندار مانگیستاو، در این مراسم شرکت کردند.
پیام ویژه رئیس‌جمهور قزاقستان قاسم جومارت توکایف توسط وزیر فرهنگ این کشور در مراسم خوانده شد. در پیام رئیس‌جمهورآمده بود: اعلام آکتائو به‌عنوان پایتخت فرهنگی جهان ترک، نشانه‌ای روشن از ارزش‌گذاری به تاریخ، سنت‌ها و غنای فرهنگی برادری ماست. منطقه مانگیستاو، سرزمینی با میراث معنوی و فرهنگی ژرف در تمدن ترک است. از همه دست‌اندرکاران این برنامه سپاسگزارم. این تلاش‌ها به تقویت پیوند ملت ترک کمک می‌کند.
توکایف در پیام خود همچنین با اشاره به شهرهایی که پیشتر این عنوان را کسب کرده‌اند از جمله آستانه، ترکستان، خیوه، شکی، بورسا، شوشا و أنو، ابراز امیدواری کرد که آکتائو نیز این میراث را به‌خوبی ادامه دهد.
سلطان رایف، دبیرکل ترک‌سوی، در سخنرانی خود آکتائو را نه صرفاً یک شهر، بلکه نماد حافظه جمعی ملت ترک دانست. او گفت: در اینجا، در کنار دریای خزر، تنها یک افتتاحیه انجام نمی‌شود؛ بلکه پیامی قدرتمند در مورد گذشته، فرهنگ و آینده مشترک ترک‌ها صادر می‌گردد. آکتائو اکنون قلب فرهنگی جهان ترک است.
او افزود: در طول تاریخ، منطقه مانگیستاو با شخصیت‌های بزرگ، نقش مهمی در تمدن ترک ایفا کرده است. نفس‌های خواجه احمد یسوی، قلم آبای (آبای قونانبای‌اولی) و داستان‌های آیتماتوف در صدای این سرزمین پژواک یافته‌اند.
رایف همچنین اعلام کرد که در سال جاری بیش از ۳۰ رویداد فرهنگی بین‌المللی در آکتائو برگزار خواهد شد؛ نمایش‌های تئاتر، کنسرت‌های موسیقی، نمایشگاه‌های هنری، جشنواره‌های صنایع‌دستی، روزهای ادبیات و نشست‌های علمی از جمله برنامه‌هایی است که پیش‌بینی شده است. برای هنرمندان و پژوهشگران جوان نیز برنامه‌های ویژه‌ای در نظر گرفته شده است.
او تأکید کرد: آکتائو در طول این سال نه‌تنها میزبان برنامه‌های فرهنگی، بلکه شاهد زنده حافظه جمعی ملت ترک خواهد بود. هر آواز، هر شعر و هر نت موسیقی که از اینجا بلند می‌شود، پیوندهای ما را مستحکم‌تر خواهد کرد.
به گفته رایف، سال ۲۰۲۵ مصادف با صدو‌هشتادمین سال تولد آبای قونانبای‌اولی، شاعر و اندیشمند بزرگ قزاقستانی است و به همین مناسبت برنامه‌های مختلفی از جمله سمپوزیوم‌ها، شب‌های شعر و پروژه‌های ترجمه با همکاری وزارت فرهنگ قزاقستان برگزار خواهد شد. همچنین آثار سریق‌بول کندی‌بای، از پیشگامان اسطوره‌شناسی قزاق، نیز ترجمه و تفسیر خواهد شد.
رایف در پایان گفت: پایتخت‌های فرهنگی تنها حامل نشانه‌های گذشته نیستند، بلکه آینده را نیز می‌سازند. نوری که از آکتائو خواهد تابید، نه‌تنها جهان ترک، بلکه همه علاقه‌مندان به فرهنگ را گرد هم خواهد آورد. این نور، مشعلی فرهنگی برای قرن بیست‌ویکم خواهد بود.
نوردولت کیلیبای، استاندار مانگیستاو نیز در سخنان خود با تأکید بر همبستگی ملت ترک گفت: ملت ترک، صاحب خون، زبان، فرهنگ، روح و شرافت مشترک‌اند. مهمان‌نوازی در ذات ماست. ما قزاقستانی‌ها حتی اسبمان را فدای مهمان می‌کنیم. امروز میزبان برادرانمان هستیم. آکتائو خانه فرهنگی تمامی جهان ترک است.
او در پایان با اشاره به جایگاه تاریخی و ادبی منطقه مانگیستاو با این جملات به مهمانان خوشامد گفت: مانگیستاو سرزمینی است که تاریخ و طبیعت با هم حماسه نوشته‌اند. به سرزمین افسانه‌ها، حکیمان و دلاوران خوش آمدید.
آکتائو؛ بندر استراتژیک و موزه روباز
در چارچوب برنامه «پایتخت فرهنگی جهان ترک» که از سوی ترک‌سوی طراحی شده، آکتائو در سال ۲۰۲۵ میزبان ده‌ها رویداد فرهنگی، هنری و علمی خواهد بود. این رویدادها با حضور هنرمندان، نویسندگان، اندیشمندان و علاقه‌مندان از سراسر جهان ترک، بستر مناسبی برای تقویت همگرایی فرهنگی در میان دولت‌ها و ملت ترک فراهم خواهد ساخت.
این برنامه یکی از مهم‌ترین رویدادهای سال در تقویت میراث مشترک، همبستگی فرهنگی و معرفی فرهنگ ترک به جهان به شمار می‌آید.
آکتائو، به معنای «کوه سفید»، شهری بندری در جنوب‌غربی قزاقستان و مرکز اداری استان مانگیستاو است. این شهر به دلیل موقعیت استراتژیک خود در کنار دریای خزر، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
شبه‌جزیره مانگیستاو که آکتائو در آن واقع شده است، به‌عنوان یک «موزه روباز» شناخته می‌شود و از نظر تاریخی باستان‌شناسی و فرهنگی غنی است. این منطقه میزبان آثار تاریخی ارزشمندی است که قدمت آن‌ها به هزاران سال پیش می‌رسد.
انتخاب آکتائو به‌عنوان پایتخت فرهنگی جهان ترکی، فرصتی است تا این شهر زیبا و تاریخی بیشتر به جهانیان معرفی شود و تعاملات فرهنگی میان کشورهای عضو ترک‌سوی تقویت گردد.
