Германияның оппозиция жетекшісі Фридрих Мерц жексенбі күні өткен федералдық сайлауда Христиан демократтар (CDU/CSU) партиясы 29 пайызға жуық дауыс жинап, басқа партиялардан айқын басымдықпен жеңіске жеткенін мәлімдеді.

Германияның келесі канцлері болуға ұмтылған Мерц саяси және әлеуметтік тұрғыдан бөлінген елде жұмыс істеуге мәжбүр. "Әлем бізді күтпейді, ұзақ коалициялық келіссөздерге де уақыт жоқ. Біз енді тез арада әрекет ету қабілетімізді қалпына келтіруіміз керек," - деді консервативті көшбасшы.

Алайда Германияның қазіргі саяси ахуалын ескерсек, бұл оңай шаруа емес. Кейбіреулер оның елді біріктіру ниетіне күмәнмен қарайды.

Германияда тұратын саяси белсенді Махмуд Абу-Одехтың айтуынша, Мерц қоғамдағы бөлінушілікті жоюдың орнына, оны билікте қалу үшін пайдалануы мүмкін. "Қоғамды біріктіру үшін шынайы ниет керек. Бірақ Мерц пен CDU мұны қалайды деп ойламаймын," - дейді ол TRT World-ке берген сұхбатында.

"Олар шын мәнінде билікте қалуды және қоғамдағы бөлінушілікті өз пайдасына қолдануды көздейді."

Бұл стратегия көпшіліктің пікірінше, ең алдымен “Германия үшін балама”партиясы (AfD) үшін тиімді.

"Қоғамды негізгі мәселелер бойынша, әсіресе мигранттарға қатысты, бөлу – AfD-ның күнделікті жұмысы, ал CDU осы атмосфераны анти-мигранттық ұстанымдарымен пайдаланып жатыр," - деп түсіндіреді ол.

Ең танымал емес канцлер үміткері ме?

69 жастағы саясаткер Ангела Меркель 2022 жылы саясаттан кеткеннен кейін орталық-оңшыл Христиан демократиялық одақтың (CDU) басшылығын қабылдады.

Бірақ Меркельден айырмашылығы, оның сабырлы және консенсусқа негізделген басшылығы қоғамды біріктіріп, кең қолдау тапса, Мерцтің қақтығысты ұнататын стилі мен бөлінушілікке әкелетін мәлімдемелері оны Германияның ең танымал емес канцлер үміткерлерінің біріне айналдырды.

Жақында жүргізілген “Ipsos” сауалнамасы бойынша, ерлердің тек 21 пайызы және әйелдердің 15 пайызы ғана оны канцлер ретінде лайықты деп санайды. Жастар арасындағы қолдауы одан да төмен – небәрі 13 пайыз.

"Мерц ешқашан танымал саясаткер болған емес, қазір де солай. Ол қоғамда сүйкімді тұлғаға айналады деп ойламаймын. Көптеген сайлаушы оны жеке қолдағандықтан емес, AfD-ның ашық нәсілшілдігі мен оңшыл экстремистік ұстанымдарын ұнатпағандықтан таңдады," - дейді Абу-Одех.

"AfD ашық нәсілшіл және нацистік бағытта. Ал Мерц өзін қатал, бірақ ашық экстремистік емес консерватор ретінде көрсетеді," - деп түсіндіреді ол.

Бөлінген электоратты басқару

Сайлау нәтижелері саяси ландшафттың бөлінгенін көрсетті. Оңшыл AfD федералдық сайлаудағы ең жақсы нәтижесін көрсетіп, 20.8 пайызбен екінші орынға шықты, алдыңғы дауыс үлесін екі есеге арттырды.

Сонымен қатар канцлер Олаф Шольцтың орталық-солшыл Социал-демократиялық партиясы (SPD) тарихи шығынға ұшырап, 16.4 пайызға дейін төмендеді, бұл 1949 жылдан бергі ең нашар нәтиже.

Сыртқы істер министрі Анналена Бербоктың Жасылдар партиясы 11.6 пайызбен төртінші орынға ие болды, ал Солшыл партия 8.8 пайызға дейін өсіп, алдыңғы сайлаудан 3.9 пайыздық тармаққа артты.

Абу-Одехтың пікірінше, бұл сайлау Германия тарихындағы ең оңшыл парламенттердің бірін қалыптастырды. "Ешбір партия антисемитизмге қарсы резолюцияға қарсы шыққан жоқ, бұл анық нәсілшіл және палестиналық мәселе мен мигранттарды нысанаға алады," - дейді ол.

Ешбір партия абсолютті көпшілікке ие болмағандықтан, Мерцтің алғашқы сынағы коалиция құру болады. CDU/CSU 208 орынға ие болды, одан кейін AfD 152, SPD 120, Жасылдар 85, ал Солшыл партия 62 орын алды. Бундестагта көпшілікке қол жеткізу үшін кемінде 316 орын қажет, бұл бір партиялық басқаруды жоққа шығарады.

SPD-мен коалиция Христиан демократтарға 328 орын береді, ал Жасылдармен үш жақты альянс 413 орынға әкеледі.

AfD туралы не деуге болады?

Мерцтің ең үлкен сынақтарының бірі оңшыл AfD-нің өсіп келе жатқан ықпалына қарсы тұру болады, бірақ көпшілігі оның мақсаты бұл емес деп күдіктенеді.

Жақында Мерц парламентте анти-иммиграциялық заңнаманы ұсыну арқылы дау туғызды, оны AfD қолдауымен қабылдауға үміттенді.

Алайда экстремистермен ынтымақтастыққа бару әрекеті сәтсіз аяқталды, өйткені заң жобасы қызу парламенттік пікірталастан кейін қабылданбады, CDU/CSU-ның он шақты депутаты заң жобасын қолдаудан бас тартты.

Бұл қадам бүкіл ел бойынша наразылықтарға әкеліп, ондаған мың адам Мерцті оңшыл саясатты қалыпқа келтіріп, экстремистік партиялармен жұмыс істеуге қарсы соғыстан кейінгі консенсусты бұзды деп айыптады.

Қатты сынға ұшыраған Мерц артқа шегініп, Христиан демократтардың AfD-мен ынтымақтаспайтынын немесе келіссөздер жүргізбейтінін сайлаудан кейін растады.

Соғыс қылмыскерлерін қолдау

Консервативті көшбасшы Израильді қатты қолдайтынын бірнеше рет мәлімдеп, Израильдің қауіпсіздігі Германияның "мемлекеттік міндеті" екенін айтты.

"Менің басшылығымдағы үкімет Израильмен қарым-қатынастарымызды нығайтады. Мен қазіргі үкіметтің іс жүзіндегі экспорттық эмбаргосын дереу тоқтатамын," - деді ол Берлинде сөйлеген сөзінде.

Мерцтің үкіметі анти-иммиграциялық саясат жүргізіп, "антисемитизм" атынан палестиналық көзқарастарды басып тастайды деп күтілуде.

"Мерц – қатты сионист, ол палестиналықтарға пропорционалды емес әсер ететін қатаң полиция заңдарын қабылдауға итермелейді," - дейді Абу-Одех.

"Германиядағы палестиналық қозғалыс өзін қорғауға ғана емес, сонымен қатар бұл шаралардың бұзуы мүмкін негізгі адам құқықтары мен конституциялық заңдарды қорғауға дайындалуы керек."

Атқарушы қызметте ешқашан болмаған

Өзінің сайлау науқаны кезінде Мерц канцлер Олаф Шольцтың коалициялық үкіметін қатты сынға алып, олардың саясатын Германияның экономикалық тоқырауына жауапты деп кінәлады.

Экономиканы қалпына келтіру үшін Мерц корпоративтік салықтарды төмендету, қолжетімді энергияны қамтамасыз ету және бюрократияны қысқарту сияқты бизнеске қолайлы шаралар ұсынды.

Алайда Абу-Одехтың айтуынша, Мерц экономикалық өсуді жұмысшылар мен әлеуметтік жүйе есебінен агрессивті түрде алға жылжытады.

"Ол әлеуметтік жәрдемақыларды қысқартатын, жұмысшылардың құқықтарын әлсірететін және кәсіподақтарды әлсірететін заңдарды қабылдайды деп күтілуде. Ол сондай-ақ прогрессивті күштерді нысанаға алып, AfD мен одан да экстремистік оңшыл күштердің билікке келуіне жол ашады."

Сарапшылар Мерцтің көшбасшылық қабілетіне де күмән келтіреді. Ұзақ саяси мансабы мен іскерлік тәжірибесіне қарамастан, Мерц ешқашан атқарушы қызметте болған емес.

Көптеген ірі партиялар анти-иммиграциялық саясатты көбірек қабылдаған сайын, Германиядағы көптеген азшылық саяси тұрғыдан өкілсіз сезінеді.

"Мерц Германиядағы көптеген адам қорқатын нәрселердің бәрінің жиынтығы және шын мәнінде балама жоқ," - дейді Абу-Одех.

"Бізге шынымен өкілдік ететін партия болған жоқ, тек Солшыл партиядан AfD-ға дейін созылған біртұтас анти-мигранттық блок болды.

Бізді қиын уақыт күтіп тұр, бірақ бұл көптеген жағынан біз қазірдің өзінде бастан кешіп жатқан жағдайдың жалғасы ғана." деді ол.