د جاپان او چین ترمنځ کړکېچونه دا اوونۍ وروسته له هغې زیات شول چې توکیو چینايي جنګي الوتکې تورنې کړې چې د جاپاني ګزمې الوتکې ته په بحرالکاهل کې "په غیر معمولي توګه نږدې" الوتنه کړې، چې له امله یې رسمي اعتراضونه وشول.
په ځواب کې، بیجینګ د جاپان د اوږد واټن توغندیو وروستۍ ازموینې وغندلې او خبرداری یې ورکړ چې د توکیو د پوځي وړتیاوو زیاتوالی د سیمې ثبات ته ګواښ پېښوي او د دې د سولهییز اساسي قانون روحیه تر پښو لاندې کوي.
توکیو ویلي چې دوی د چینايي جنګي الوتکو له خوا د جاپاني پوځي ګزمې الوتکې ته "په غیر معمولي توګه نږدې" الوتنې په اړه بیجینګ ته جدي اندېښنې څرګندې کړې دي. دغه پېښه تېره اوونۍ په بحرالکاهل کې شوې وه.
دغه پېښه وروسته له هغې وشوه چې دوه چینايي الوتکي وړونکي بېړۍ په لومړي ځل په یو وخت کې په بحرالکاهل کې ولیدل شوې، چې د جاپان اقتصادي اوبو ته هم ننوتلې وې.
جاپان ویلي چې د الوتکو وړونکو بېړیو فعالیت، چې چین یې "معمولي روزنه" بولي، د بیجینګ د پوځي فعالیت جغرافیایي پراختیا ښيي.
د جاپان د دفاع وزارت ویاند د پنجشنبې په ورځ وویل چې چینايي جنګي الوتکې د جاپاني ګزمې الوتکې ته "په غیر معمولي توګه نږدې" الوتنه کړې ده.
د ویاند په وینا، د شنبې په ورځ، د شاندونګ الوتکو وړونکې بېړۍ څخه یوه چینايي J-15 جنګي الوتکه د جاپاني P-3C ګزمې الوتکې شاوخوا ۴۰ دقیقې تعقیب کړه، او بیا د یکشنبې په ورځ دوو J-15 الوتکو ورته کار د ۸۰ دقیقو لپاره وکړ.
هغه زیاته کړه: "د دې اوږدو مودو په جریان کې، الوتکې د P-3C ګزمې الوتکې ته په غیر معمولي توګه نږدې شوې، او په دواړو ورځو کې یې په ورته ارتفاع کې د ګزمې الوتکې څخه ۴۵ متره فاصله کې الوتنه وکړه."
د یکشنبې په ورځ، چینايي الوتکو د جاپاني ګزمې الوتکې مخې ته په ۹۰۰ متره فاصله کې هوايي حدود پرې کړل، چې د P-3C ګزمې الوتکه په عادي سرعت کې په څو ثانیو کې دې فاصله ته رسېدلی شي.
د جاپان د حکومت ویاند یوشیماسا هایاشي خبریالانو ته وویل: "داسې غیر معمولي نږدې کېدل د تصادفي ټکر لامل کېدای شي، نو موږ د چین اړخ ته جدي اندېښنې څرګندې کړې دي، په شمول په جاپان کې د چین سفیر وو جیانګهاو ته، او له هغوی مو غوښتنه کړې چې د دې تکرار مخه ونیسي."
هغه زیاته کړه: "حکومت به د چین اړخ سره په بېلابېلو کچو اړیکې وساتي، په داسې حال کې چې د خپل هېواد د خاورې، اوبو او هوايي حدودو د دفاع لپاره به خپلې ګزمې او څارنې ته دوام ورکړي."
د امریکا او چین اقتصادي کړکېچونه
د جاپان د دفاع وزارت په یوه بیان کې ویلي چې د جاپاني پوځي پرسونل ته زیان نه دی رسېدلی.
د ورته پېښو راپورونه وروستی ځل شاوخوا لس کاله وړاندې، د ۲۰۱۴ کال د مې او جون په میاشتو کې ورکړل شوي وو، کله چې چینايي Su-27 جنګي الوتکو د جاپاني پوځي الوتکو څخه په ختیځ چین سمندر کې په ۳۰ مترو (۱۰۰ فوټو) فاصله کې الوتنه کړې وه.
په هغه وخت کې جاپان د چین سفیر ورغوښتی و، په داسې حال کې چې دواړو خواوو یو بل تورن کړي وو.
د توکیو پوهنتون د اقتصادي امنیت او پالیسۍ نوښت پروګرام مشر، دایسوکې کاوای، د دې اوونۍ په پیل کې فرانس پریس ته ویلي چې د الوتکو وړونکو بېړیو د حرکت وخت ښايي د امریکا او چین ترمنځ اقتصادي کړکېچونو سره تړاو ولري.
هغه وویل: "بیجینګ محاسبه کړې چې متحده ایالات به په دې ځانګړي وخت کې پوځي ځواب ویلو ته لږ چمتو یا توان ولري، او دا یې د خپلو پراخېدونکو پوځي وړتیاوو د ښودلو لپاره مناسب وخت ګڼلی دی."
چین ویلي چې د جاپان د نوو Type 12 سطحې څخه کښتۍ ضد توغندیو ازموینه د سولهییز اساسي قانون محدودیتونه ماتوي، کوم چې د جاپاني دفاعي ځواکونو ته د برید کوونکو وسلو د لرلو اجازه نه ورکوي.
د چین د خلکو د ازادۍ پوځ ورځپاڼې په یوه تبصره کې ویلي چې د توغندیو زیاتوالی به "د شاوخوا سیمو لپاره یو حقیقي مخنیوی" وي، د ساؤت چاینا مارنینګ پوسټ د چهارشنبې په ورځ راپور ورکړ.
د جاپان سولهییز اساسي قانون د دویمې نړیوالې جګړې وروسته جوړ شوی و. دغه توغندي د یکشنبې په ورځ د ماؤنټ فوجي په نږدې سیمه کې د کلنۍ ژوندۍ اور ازموینې پر مهال وازمویل شول.
د جاپاني رسنیو د راپورونو له مخې، د Type 12 پرمختللي سطحې څخه کښتۍ ضد توغندي او د هایپرسونیک Hyper Velocity Gliding Projectile (HVGP) به د جاپان په سویلي جزیره کیوشو کې ځای پر ځای شي، په داسې حال کې چې HVGP ښايي په شمالي هوکایدو کې هم ځای پر ځای شي.
د خلکو د ازادۍ پوځ ورځپاڼې ویلي: "په حقیقت کې، د خپلو دفاعي وړتیاوو د زیاتولو پر ځای، جاپان د لومړي برید وړتیاوو ته د رسېدو په لور ګامونه اخلي، د دې په نوم چې د مقابلې وړتیاوې جوړوي."
د نوو Type 12 سطحې څخه کښتۍ ضد توغندیو شاوخوا ۱۰۰۰ کیلومتره (۶۲۱ میله) واټن لري، او HVGP بلاک ۱ کولی شي ۹۰۰ کیلومتره (۵۵۹ میله) واټن په داسې حال کې ووهي چې سرعت یې له Mach 5 څخه زیات وي.
جاپان، چې له ۱۹۴۷ کال راهیسې د دویمې نړیوالې جګړې وروسته سولهییز اساسي قانون تعقیبوي، د خپل دفاعي بودیجې کچه د خپل GDP شاوخوا ۱٪ یا شاوخوا ۵ ټریلیونه ین (۳۳.۵ میلیارده ډالر) کې ساتلې وه. خو په وروستیو کلونو کې یې د چین او شمالي کوریا له خوا د امنیتي ننګونو په منځ کې د ۲۰۲۷ کال لپاره د GDP ۲٪ هدف ته د رسېدو لپاره دفاعي بودیجه لوړه کړې ده.
