Kada je Jorge Mario Bergoglio u martu 2013. postao papa Franjo, njegov izbor bio je iznenađenje za mnoge.

Sa 76 godina, bio je stariji nego što se očekivalo da bude papa, a kao isusovac iz Argentine, smatran je autsajderom u odnosu na ustaljeni vatikanski krug.

Njegov izbor bio je historijski, postao je prvi papa iz Latinske Amerike i prvi pripadnik isusovačkog reda na čelu Katoličke crkve.

Više od decenije nakon početka pontifikata (Vrijeme koje papa provede na čelu Crkve), Franjo je ostao ličnost koja istovremeno izaziva divljenje i kontroverze.

Preminuo je u 88. godini nakon duže bolesti, saopćio je Vatikan u ponedjeljak.

Prethodno je objavljeno da je imao „dugotrajnu respiratornu krizu sličnu astmi“, povezanu s trombocitopenijom.

Franjo se zalagao za reformu vatikanske birokratije, borbu protiv korupcije i suočavanje s nekim od najvećih izazova Crkve.

Iako je bio hvaljen zbog poniznosti i socijalne osjetljivosti, njegovo vođstvo naišlo je na snažan otpor konzervativaca unutar i izvan Crkve.

– Život oblikovan vjerom i borbom Rođen 17. decembra 1936. u Buenos Airesu, kao dijete italijanskih imigranata, Jorge Mario Bergoglio je od ranog djetinjstva pokazivao interes za religiozni život.

Studirao je u Argentini, a zatim i u Njemačkoj, prije nego što je 1969. zaređen za isusovačkog svećenika.

Za razliku od mnogih vatikanskih zvaničnika, u ranim godinama karijere nije imao značajnije međunarodno iskustvo, već je uglavnom radio u Argentini, gdje je stekao reputaciju skromnog i asketskog lidera, snažno posvećenog socijalnoj pravdi.

Njegova mladost bila je obilježena ličnim teškoćama.

Kao mladić prebolio je tešku infekciju pluća i izgubio dio desnog plućnog krila. I pored toga, ostao je fizički aktivan, te je 1998. postao nadbiskup Buenos Airesa.

Kao kardinal, bio je poznat po jednostavnom životnom stilu, često se vozio gradskim prijevozom umjesto da koristi službenog vozača.

Njegove propovijedi često su se bavile nejednakošću i patnjom siromašnih, uz suptilnu kritiku vlasti koje ne štite najranjivije. Smatran je glasom za socijalnu inkluziju, što je kasnije postala ključna tema njegovog pontifikata.

- Prvi papa rođen izvan Evrope u više od milenijuma - Papa Franjo, 266. papa Katoličke crkve, bio je prvi neevropski papa nakon Grgura III, koji je rođen na području današnje Sirije i izabran 731. godine.

Ime Franjo uzeo je u čast svetom Franji Asiškom, redovniku iz 13. stoljeća poznatom po dobrotvornosti i ljubavi prema životinjama.

Studirao je filozofiju i magistrirao hemiju na Univerzitetu u Buenos Airesu. Prije nego što je postao nadbiskup, predavao je književnost, psihologiju, filozofiju i teologiju.

U mladosti je volio plesati tango sa svojom djevojkom, prije nego što se odlučio za poziv.

Kao student radio je kao izbacivač u baru u Buenos Airesu i jedno vrijeme kao čistač.

Bio je poznat i po tome što je, kao nadbiskup, prao noge oboljelima od AIDS-a, gest koji podsjeća na Isusa koji je prao noge svojim učenicima.

- Pontifikat reformi - Od samog početka pontifikata, papa Franjo postavio je drugačiji ton. Odbio je živjeti u Apostolskoj palati i umjesto toga odabrao skromni pansion unutar Vatikana.

Odbacio je mnoge formalnosti funkcije pape, šaljući poruku skromnijeg i pristupačnijeg vođstva.

Njegova rana popularnost bila je ojačana odlučnošću da sprovede ključne reforme. Brzo je reagovao na finansijske skandale, posebno u vezi s vatikanskom bankom.

Također je restrukturirao Kuriju – administrativno tijelo Crkve – smanjujući birokratiju i povećavajući transparentnost.

– Seksualni skandali u Crkvi Jedan od najvećih izazova bio je odgovor na skandale oko seksualnog zlostavljanja djece u Crkvi.

Uklanjao je biskupe optužene za prikrivanje ovih skandala i osnovao vatikansku komisiju za suočavanje s tim problemom. Ipak, kritičari smatraju da njegovi potezi nisu bili dovoljno odlučni, posebno zbog sporog ostvarivanja pravde za žrtve.

Franjo je kontinuirano komentarisao i globalna pitanja, izvan crkvenih okvira.

Kritikovao je neoliberalni kapitalizam, nazivajući ga sistemom koji „ubija“ siromašne.

Pozivao je vlade na snažnije djelovanje protiv klimatskih promjena i zalagao se za prava migranata, čak upoređujući evropske migrantske kampove s koncentracionim logorima. Ove izjave izazvale su oštre reakcije konzervativnih političara i poslovnih krugova.

Iako je doživljavan kao progresivan, papa Franjo ostao je dosljedan tradicionalnim katoličkim stavovima. Nije podržavao legalizaciju abortusa, istospolne brakove niti ređenje žena, pokazujući da nije liberal kakvim su ga neki zamišljali.

Njegova spremnost da zamijeni visoke konzervativne kardinale progresivnijim ličnostima izazvala je dodatni otpor. Neki su ga optuživali da marginalizira tradicionaliste zarad vlastite reformističke agende.

Još prije papinstva, njegova uloga tokom argentinske diktature (1976–1983) bila je predmet rasprava.

Kao vođa argentinskih isusovaca tog perioda, optužen je da nije zaštitio dvojicu otetih svećenika. Druga optužba odnosila se na navodno ignorisanje molbe da pomogne u pronalasku nestale bebe žene koja je kasnije ubijena.

Vatikan je oštro demantovao bilo kakvu krivicu s njegove strane.

Dobitnik Nobelove nagrade za mir, aktivista za ljudska prava Adolfo Pérez Esquivel, koji je bio mučen i zatvaran tokom diktature, branio je papu Franju rekavši da ne postoje dokazi da je sarađivao s režimom.

Kao papa, Franjo je poduzeo korake ka priznavanju uloge Crkve u argentinskoj prošlosti. Pokrenuo je beatifikaciju svećenika ubijenih tokom režima i naredio otvaranje vatikanskih arhiva za žrtve i njihove porodice.

Bez sumnje, papa Franjo ostat će jedna od najutjecajnijih figura globalnog katolicizma.

Njegove reforme donijele su mu i divljenje i otpor, a njegovi društveni i ekonomski stavovi i dalje izazivaju podjele. Njegov stil vođenja trajno je oblikovao Vatikan.