از قصرهای موگال تا زیارتگاه های صوفیان، هولی فقط یک جشنواره رنگ ها نبود – یک گواه زنده برای گذشته همگام هند بود. جاییکه امپراطوران، شاعران و مردم عادی در جشن 'عید گلابی' اشتراک میکردند.

آبی یاقوت کبود، سبز زمرد، صورتی فوشیا و زرد طلایی—ابرهای رنگ در هوا میچرخند و خنده در سرک ها طنین انداز میشود. در حالیکه دست ها رنگ پودر شده را روی صورت ها میمالند، رنگ مایع پاشیده شده در آسمان پخش میشود. هوا مملو از موسیقی، شادی و بوی بهار است.

این در اصل هولی است—جشنواره رنگ ها، یک جشن که شهرها و قریه جات هند را به بوم های زنده و نفس گیر نقاشی تبدیل میکند.

این جشنواره که هر سال در ماه مارچ برگزار می شود، نماد فرا رسیدن بهار در هند است. زمان تجدید، شادی و با هم بودن است؛ در این زمان مرزهای اجتماعی در ابری از رنگ و سرگرمی ناپدید میشوند.

این جشنواره مخصوصاً در بین پیروان ویشنو که به عنوان کریشنا نیز شناخته میشود، ریشه های عمیق در سنت هندو دارد. به اساس افسانه، کریشنا با برگزاری یک جشنواره با رنگ های متنوع در زمین های مقدس ورینداوان و ماتورا، فرارسیدن بهار را به محبوب خود رادها و دوستانش گوپی ها مژده داد— این عشق و شیطنت الهی تا به امروز زنده نگه داشته شده است.

زمانیکه بهار فرا میرسد، طبیعت نیز در جشن سهیم میشود. در میان دود در ممبی، درختان شعله جنگل با شکوفه های سرخ آراسته میشوند، و هولی در سرک ها، همراه با خانواده ها، دوستان و بعضی اوقات غریبه ها بازی میشود—رنگ های خوشرنگ روی عزیزان پاشیده میشود.

پل ارتباطی میان فرهنگ ها

اما در طول تاریخ، هولی چیزی بیشتر از یک جشنواره هندو بود؛ هولی یک سمبول شمولیت پرشور بود و جهان موگال را با رنگ های درخشان خود نقاشی کرد.

جوهر هولی در این بیت معنادار منسوب به امیر خسرو شاعر عارف قرن چهاردهم شرح داده شده است:

"مادر جان امروز روز رنگ هاست"

"چقدر زیباست رنگ ها روی معشوق من."

امیر خسرو یک عارف و شاعر مسلمان بود که در زمان سلطنت دهلی می زیست و از شاگردان وفادار شیخ صوفی حضرت نظام الدین اولیا بود. او نماینده رسمی بود که فرهنگ های مختلف با هم یکجا شدند. امروز هم زیارت نظام الدین در دهلی به عنوان مکانی از چنین کثرت گرایی به وجود خود ادامه می دهد که در آن همه ساله عیدهای بهاری مانند هولی و باسانت جشن گرفته می شود.

این روحیه هماهنگی مذهبی قرن ها بعد توسط امپراطور موگال، اکبر بیشتر تقویت شد. اکبر یک شیوه را روی دست گرفت که جشنواره ها را فراتر از ایمان مسلمانی خود اش در بر میگرفت. قصر اکبر به یک محل تعامل فرهنگی مبدل شد که میزبان مردم با عقاید مختلف بود.

خیزش مجدد هولی موگال

اکبر معمار ساختن هماهنگی اجتماعی در هند محسوب میشود. او کارهای زیادی انجام داد، از ازدواج با دختران حاکمان هندو، عمدتاً از طبقه راجپوت، تا آغاز کردن رسوم جین و خواندن 1,000 سرود در صبح. اکبر زنان خود را از سایر مذاهب تشویق کرد تا جشنواره هایی مانند هولی و دیوالی را رعایت کنند و او عبادات خانه را که ساحه گفتگوی مذهبی قصر بود، یک فضای باز ساخت تا تمام بحث های مذهبی در آنجا صورت بگیرد.

یکی از همسران اکبر شاهدخت هندو راجپوت بود که بعدا به مریم الزمانی معروف شد. به دستور او، هولی در قصر شاهنشاهی شروع به تجلیل شد. زمانیکه خود امپراطور به جشن ها پیوست، این رسم فراتر از دیوارهای قصر شروع به گسترش کرد و هم اشراف و هم مردم عادی شروع به پذیرش این جشن کردند.

در دوره موگال، هولی یک جشنواره انحصاری هندو بودن را متوقف کرد و به علت نفوذ پارس به عنوان "عید گلابی" (جشنواره گلاب) شناخته شد. اصطلاح گلابی به رنگ گلاب اشاره نمیکرد بلکه به رنگدانه ظریف صورتی که در جشن های هولی استفاده میشد اشاره داشت.

انفجار رنگارنگ هولی

پسر اکبر، شاهنشاه آینده، جهانگیر هولی را در زندگینامه خود با عنوان "توزوک جهانگیری" چنین مستند می سازد:

"روز آنها هولی است که نظر به باورهای آنها آخرین روز سال است. این روز در ماه اسفندرمود می‌آید، زمانیکه آفتاب در برج حوت است. در این شب، در هر کوچه آتش روشن شده است. صبح بر سر و صورت یکدیگر گرد می‌پاشند و سروصدای بزرگی به میان می‌آید. سپس خود را می‌شویند، لباس می‌پوشند و به باغ‌ها و مزارع می‌روند."

در دربار موگال، جشنواره هولی با خواندن موسیقی و مشاعره ها با اشتراک شاعران تجلیل میشد. در قصر، شاعران از جامعه هندو و مسلمان هندوستان با هم یکجا میشدند و با هم شعر میگفتند.

جشن های ثبت شده به صورت مکتوب در طول زمان

با گذشت زمان، سوابق نوشته شده هولی کاهش یافت و جای خود را به مینیاتورهای موگال داد. این آثار هنری یک روایت بصری از اشتراک امپراتورها در جشنواره ها و جشن های رنگارنگ که در قصر برگزار میشد را ارائه میکند. این کارها مستند میسازد که چگونه هولی شور و شوق بزرگ و یک فضای رنگارنگ را در زندگی در داخل قصر ایجاد کرد.

حتی در اواخر سلطنت بهادرشاه ظفر که تا حدی زیادی امروز جایش را به یک موضع محافظه کارانه داده است، هولی هنوز هم با شور و شوق فراوان تجلیل می شد. در این دوره، هولی به "آب پاشی" (باران گل های رنگارنگ) نیز مشهور شد و ظفر با اشعار خود هولی را تجلیل میکرد.

تقسیم رنگ ها

در هند امروز، هویت مذهبی به متمایزترین ویژگی جامعه تبدیل شده است. در زمانی هستیم که هولی تا حد زیادی توسط مسلمانان تجلیل نمیشود، اما این رسوم باستانی هنوز هم در مکان هایی مانند زیارتگاه های صوفیه زنده نگهداشته میشود.