میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از نابینایی ناشی از اختلالات شبکیه رنج می‌برند. محققان دانشگاه براون ایالات متحده با استفاده از روش کم‌تهاجمی و نوآورانه تزریق نانوذرات طلا و سپس تحریک آن با نور مادون قرمز به چشم، آینده درمان اختلالات چشمی را متحول کرده و به‌زودی می‌تواند بینایی را به چشمان این افراد بازگردانند.
در روش‌های رایج، درمان بیماری‌های شبکیه با چالش‌های متعددی روبه‌رو است؛ این درمان‌ها علاوه بر هزینه‌های سنگین، اغلب نیازمند جراحی‌های تهاجمی هستند و حتی پس از آن نیز لزوماً منجر به بهبودی کامل نمی‌شوند.
در برخی روش‌های متداول کنونی، بیمار علاوه بر مصرف داروهای بسیار پرهزینه، تحت کاشت الکترود نیز قرار می‌گیرد؛ روشی که نه‌تنها پیچیده و گران است، بلکه محدودیت‌های بسیاری دارد و صرفاً بخش کوچکی از میدان دید را بازسازی می‌کند. افزون بر این، چنین شیوه‌های مرسومی، برای همه بیماران کارایی ندارد و نتایج آن در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد.
حال آنکه انتظار می‌رود روش درمانی جدید با ذرات ریز طلا بتواند تحولی در درمان اختلالات فعلی ایجاد کند.
دانشمندان اعلام کرده‌اند که روش درمانی جدید، برای بیماری‌های تخریب‌کننده شبکیه مانند دژنراسیون ماکولا (AMD) و رتینیت پیگمانتوزا که از شایع‌ترین علل نابینایی در جهان هستند، می‌تواند موثر باشد و بینایی این بیماران را به آنها بازگرداند.
اختلال تباهی لکه زرد یا دژنراسیون ماکولا عمدتاً افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، و باعث تخریب بخش مرکزی شبکیه (ماکولا) می‌شود که مسئول دید واضح و تشخیص جزئیات است. رتینیت پیگمانتوزا نیز یک بیماری ژنتیکی است که به‌تدریج باعث مرگ سلول‌های گیرنده نوری (فتورسپتورها) در شبکیه می‌شود و منجر به کاهش میدان دید و در نهایت نابینایی کامل فرد می‌شود.
راهکار انقلابی تزریق نانوذرات طلا در چشم و بازگشت بینایی
نانوذرات طلا، ذرات میکروسکوپی با ابعاد ۱ تا ۱۰۰ نانومتر هستند که به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی منحصربه‌فردشان در پزشکی کاربرد دارند. این ذرات می‌توانند نور را جذب کرده و انرژی را به‌صورت گرما یا سیگنال‌های الکتریکی آزاد کنند.
در روش جدید، نانومیله‌های طلا (نانوذرات میله‌ای شکل) با آنتی‌بادی‌هایی پوشش داده می‌شوند که به‌طور خاص به سلول‌های شبکیه متصل می‌شوند. نانوذرات طلا از طریق یک تزریق ساده به زجاجیه چشم (فضای بین عدسی و شبکیه) وارد می‌شوند. از سوی دیگر، لیزر مادون قرمز کم‌قدرت (که برای چشم بی‌ضرر است) به نانوذرات برخورد کرده و باعث تولید گرمای موضعی می‌شود.
این گرما نورون‌های باقی‌مانده در شبکیه را تحریک می‌کند و سیگنال‌های بصری را به مغز منتقل می‌کند، حتی اگر گیرنده‌های نوری آسیب دیده باشند.
مزایای تزریق نانوذرات طلا در چشم
برخلاف کاشت الکترودها، این رویکرد نوآورانه نیازی به جراحی پیچیده ندارد. از سوی دیگر، نانوذرات تزریق شده می‌تواند کل شبکیه را پوشش دهد و میدان دید وسیع‌تری را فراهم کند.
آزمایش‌ها نشان داده‌اند که نانوذرات طلا تا ماه‌ها بدون عوارض سمی در چشم باقی می‌مانند و از سوی دیگر، استفاده از عینک‌های مجهز به لیزر مادون قرمز می‌تواند این روش را کاربردی‌تر کند.
نتایج اولیه و آزمایش‌های انجام شده در این روش درمانی
در نگاه اول این روش غیرمعمول به نظر می‌رسد، اما پژوهشگران دانشگاه براون در ایالات متحده آن را روی موش‌های دارای شبکیه آسیب‌دیده آزمایش کردند. یافته‌ها نشان داد که موش‌ها پس از تزریق نانوذرات طلا و تحریک با لیزر مادون‌قرمز، توانستند بار دیگر نور و حرکت را تشخیص دهند.
نتایج بررسی محققان در مجله ACS Nano منتشر شده و نشان‌دهنده پتانسیل بالای این روش در بازیابی بینایی چنین بیمارانی است.
این فناوری همچنان در مرحله پیش‌بالینی قرار دارد و تأیید اثربخشی و ایمنی آن نیازمند آزمایش‌های انسانی است. یکی از چالش‌های اصلی، تنظیم دقیق میزان نانوذرات و شدت لیزر است تا از آسیب احتمالی به بافت‌های سالم چشم جلوگیری شود.
اما محققان می‌گویند این روش می‌تواند برای درمان بیماری‌های چشمی مانند دژنراسیون ماکولا، رتینیت پیگمانتوزا و حتی آسیب‌های شبکیه ناشی از دیابت یا ضربه استفاده شود. در صورت موفقیت، این فناوری می‌تواند جایگزین روش‌های تهاجمی‌تر شده و کیفیت زندگی میلیون‌ها نفر را بهبود بخشد.
محققان پیشنهاد کرده‌اند این روش می‌تواند با فناوری‌های مرتبط با گجت‌های پوشیدنی مانند عینک‌های هوشمند یا هدست‌های واقعیت افزوده ترکیب شود. این ابزارها می‌توانند لیزر مادون قرمز را به‌صورت کنترل‌شده به چشم منتقل کنند و تجربه‌ای یکپارچه برای بیمار فراهم کنند.
چالش‌های این روش درمانی
از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی این روش، ضرورت انجام آزمایش‌های انسانی برای تأیید ایمنی و کارایی آن است. علاوه بر این، تولید نانوذرات طلا و فناوری‌های وابسته هزینه‌بر خواهد بود و دریافت مجوز از نهادهای نظارتی، فرایندی زمان‌بر به شمار می‌رود.
