Руанда менен Демократиялык Конго Республикасы бул жылдын ичинде миңдеген киши каза болгон жана жүз миңдеген киши жер которгон кагылышууларды токтотуу боюнча АКШнын ортомчулугунда тынчтык келишимине кол койду.

Жума күнү кол коюлган келишим АКШнын президенти Дональд Трамптын администрациясы тарабынан жүргүзүлгөн жана тантал, алтын, кобальт, жез, литий сыяктуу бай кен ресурстарына ээ аймакка миллиарддаган долларлык Батыш инвестициясын тартууну көздөгөн сүйлөшүүлөрдөгү бурулуш учур болду.

АКШнын мамлекеттик катчысы Марко Рубионун катышуусунда өткөн аземде эки өлкөнүн тышкы иштер министрлери Руанда аскерлеринин Конго Демократиялык Республикасынын чыгышынан 90 күндүн ичинде чыгарылышын караган 2024-жылдагы келишимди ишке ашыруу боюнча макулдашууга кол коюшту. Бул келишимге өткөн аптада техникалык топтор кол коюшкан жана Reuters тарабынан көрүлгөн.

Киншаса жана Кигали 90 күндүн ичинде аймактык экономикалык интеграциянын алкагын ишке киргизүү боюнча жа макулдашты.

Трамп келишим үзүлгөнгө чейин жасаган билдирүүсүндө: "Алар көп жылдар бою бири-бири менен согушуп келишкен, союл сыяктуу куралдар менен - бул тарыхтагы эң жаман согуштардын бири. Мен муну чече ала турган адамды тапканыма абдан бактылуумун", - деди.

“АКШ катары биз бул келишим менен КДРдагы көптөгөн минералдык укуктарга ээ болуп жатабыз. Алар бул жерде болгонуна абдан сыймыктанышат. Бул жерге келүүнү ойлошкн эмес,” - деп кошумчалады Трамп.

Трамп жума күнү кечинде Овал кеңсесинде эки өлкөнүн тышкы иштер министрлери менен жолугушмак.

Аналитиктер жана дипломаттардын айтымында, Руанда ушул жылдын башында M23 козголоңчуларына колдоо көрсөтүү үчүн чек арадан кеминде 7000 аскер жиберген. M23 КДРнын чыгышындагы эң чоң эки шаарды жана кирешелүү кен аймактарын ылдам басып алган.

М23түн быйылкы ийгиликтери 1994-жылдагы Руанда геноцидине байланышкан көп жылдык кагылышуунун жаңы айлампасы болуп, Конгонун коңшуларын да камтыган чоң согуш коркунучун жаратты.

Руанданын тышкы иштер министри Оливье Ндухунгирехе бул келишимди бурулуш учур деп мүнөздөдү. Конгонун тышкы иштер министри Терезе Кайиквамба Вагнер болсо келишимдин артынан аскерлердин чыгарылышы ишке ашышы керектигин айтты.

Мамлекеттик департамент келишимдин баштапкы версиясы боюнча комментарий берүүдөн баш тартты.

Экономикалык келишимдер

Трамптын Африка боюнча улук кеңешчиси Массад Булос май айында Reuters агенттигине берген маегинде Вашингтондун тынчтык келишими менен бирге минералдык ресурстар боюнча келишимге да бир убакта кол коюуну каалаганын билдирген.

Бирок жума күнү кол коюлган келишим Конго жана Руандага "тышкы сооданы жана региондук маанилүү минералдарды жеткирүү чынжырларынан алынган инвестицияны кеңейтүү үчүн негизди ишке киргизүүгө" үч ай берди.

Маселеге жакын булак Reuters агенттигине билдиргендей, алкак боюнча дагы бир келишимге мамлекет башчылары тарабынан Ак үйдөгү өзүнчө иш-чарада кол коюлат.

Булак Дохада уланып жаткан сүйлөшүүлөрдөгү жылыштын – КДР өкмөтү жана М23 делегациялары менен жүргүзүлүп жаткан өзүнчө, бирок параллелдүү ортомчулук аракеттери – экономикалык алкак келишимине кол коюлганга чейин маанилүү экенин белгиледи.

Руанданын аскерлерин чыгарып кетүү

Жума күнү кол коюлган келишим Катардын демилгеси менен өткөрүлгөн сүйлөшүүлөргө "толук колдоо" көрсөтүүнү максат кылган.

Ошондой эле Конго жана Руанданын 30 күндүн ичинде биргелешкен коопсуздук координация механизмин түзүп, өткөн жылы макулдашылган планды ишке ашырып, Руанданын аскерлерин үч айдын ичинде чыгарып кетүүнү көзөмөлдөйт.

Конгонун Демократиялык Күчтөрүнө каршы аскердик операциялар да ушул эле мөөнөттө аякташы керек.

Reuters агенттиги бейшемби күнү Конгонун сүйлөшүүчүлөрү Руанданын аскерлерин чыгарып кетүү боюнча мурдагы талаптарынан баш тартканын, бул жума күнкү кол коюу аземине жол ачканын билдирди.

Конго Бириккен Улуттар Уюму жана Батыш державалары, Руанда М23 уюмун колдоп, аскер жана курал-жарак жөнөткөндүгүн айтууда.

Руанда көптөн бери M23 тобуна жардам берип жатканын четке кагып, күчтөрүнүн Конго Демократиялык Республикасынын армиясы жана 1994-жылдагы Руанда геноцидине тиешеси бар этникалык хуту милицияларына каршы өзүн коргоп жатканын билдирүүдө.

"Африканын Улуу Көлдөр аймагы боюнча адис, Саймон Фрейзер университетинин саясат таануучусу Джейсон Стернс: "Бардык кыйынчылыктарга жана кемчиликтерге карабастан, азыркы учурда тынчтык процесси үчүн эң жакшы мүмкүнчүлүккө ээбиз", - деди.

Стернс буга чейин да ушундай формулалар колдонулганын эске салып: "Бул келишимдин кепили катары АКШга эки тараптын тең шарттарды аткарышын камсыз кылуу милдети жүктөлөт", - деди.