Акыркы бир нече жумада Европанын, Азиянын жана Түндүк Американын айрым аймактарын катуу ысык каптап, температуралар сезондук орточо көрсөткүчтөрдөн кыйла жогору көтөрүлүп, өкмөттөрдүн өзгөчө кырдаал чараларын көрүүсүнө себеп болду.
Түштүк Европада коңгуроо кагылды
Греция эң катуу жабыркаган өлкөлөрдүн бири болуп, температура 40°Cден ашып кетти. Бийликтер ачык абада иштеген жумушчулар жана тамак-аш жеткирүүчүлөр үчүн түштөн кийинки тыныгуу мөөнөтүн милдеттүү түрдө киргизип, ысыкка байланыштуу оорулардын алдын алуу үчүн алыстан иштөөнү сунушташты. Өлкөнүн өрт өчүрүү кызматтары токой өрттөрүнүн коркунучу жогорулагандыктан жогорку даярдыкта турушат.
Балкан аймагындагы башка өлкөлөрдө, анын ичинде Албания, Босния, Сербия жана Косоводо, ысык толкун кургакчылыкты күчөттү. Албания дыйканчылык жерлерин сактап калуу үчүн дарыя сууларын буруп жиберсе, Сербия айыл жерлеринде суу чектөөлөрүн киргизди. Бул аймакта гидроэнергиялык өндүрүү кескин төмөндөп, өлкөлөр электр энергиясын импорттоону көбөйтүүгө аргасыз болушту.
Кытайда өтө ысык аба-ырайы боюнча эскертүүлөр берилди
Кытайдын чыгыш жана борбордук аймактарында, анын ичинде Шандонг жана Хэнань провинциялары, 28ден ашык аймакта өтө ысык аба-ырайы боюнча эскертүүлөр жарыяланды. Кээ бир аймактарда, мисалы, Циндао шаарында температура 40°Cден ашты. Электр энергиясына болгон суроо-талап тарыхый деңгээлге жетип, кээ бир университеттер кондиционерленген китепканаларды күнү-түнү ачык кармап, баш калкалоочу жай катары колдонушту. Бир жатакананын кызматкери каза болуп, бир студент ысыктан жабыркап ооруканага жаткырылды, бул экстремалдык аба ырайына даярдык маселесин көтөрдү.
2022-жылы Кытай 1961-жылдан берки эң катуу ысык толкундарга кабылып, көптөгөн аймактар 79 күнгө созулган ысык мезгилди баштан кечирген. 2023-жылы The Lancet медициналык журналы жарыялаган отчетко ылайык, ошол жылы Кытайда ысык толкундардан улам 50900гө жакын адам каза болгон.
Индия жана Пакистанда өтө ысык аба-ырайы…
Түштүк Азияда да ысык аба ырайы кооптуу деңгээлде уланууда. Индиянын Ражастан, Дели жана Уттар-Прадештин айрым аймактарында температура 45°Cге жакындаганы бир нече жума бою катталды. Ооруканаларда ысыктан жабыркаган бейтаптардын саны көбөйүп, айрым райондордогу мектептер сааттарын өзгөртүп же убактылуу жабылды. Дели шаарындагы Рам Манохар Лохия ооруканасы бир нече күндүн ичинде 50гө жакын ысыктан жабыркаган бейтаптарды кабыл алып, “күтүүсүз” учурларды баштан кечирди.
Улуттук Ооруларды башкаруу борборунун (NCDC) маалыматы боюнча, марттан июндун ортосуна чейин ысыктан 110 адам каза болуп, 40000ден ашык учур катталган. Уттар-Прадеш (36 өлүм), Бихар (17) жана Ражастан (16) эң көп жабыркаган аймактар болуп саналат.
Кошуна Пакистандагы Жакобабад шаары — дүйнөдөгү эң ысык жерлердин бири катары белгилүү. 2025-жылдын ичинде 48°C температураны 20 күн бою каттады. Өкмөт элди күндүн эң ысык сааттарында үйдө болууга чакырган коомдук саламаттык эскертүүлөрүн чыгарды.
АКШ жана Мексикада катуу ысык
АКШнын батыш бөлүгү жана түндүк Мексикада катуу ысык толкун пайда болуп, температуранын көтөрүлүшү жана башка коркунучтар күчөдү. Өлүм өрөөнүндө (Death Valley) эрте сезондук ысык катталып, тормоздордун ысып кетишинен улам өрт коркунучтары жаралып, март айында 100 °F температура катталган. Бул орточо температуралардын рекорддук деңгээлге жетүү тенденциясын көрсөтүүдө.
Мексиканын Улуттук метеорологиялык кызматы (SMN) май айынын ортосунда өлкөнүн бир катар штаттарында температура 45 °Cден ашкан ысык толкун катталганын билдирди. Коауила, Нуэво Леон, Тамаулипас, Сан Луис Потоси, Мичоакан жана Герреро штаттарында күндүзгү температура жогорулаган. Мексика шаары бул мезгилде 30–35 °C температураны баштан кечирди.
Климаттык кризис жана анын таасири
Адистер ысык толкундардын жыштыгы жана интенсивдүүлүгү климаттык кризистин натыйжасында өсүп жатканын белгилешет. Европа Биримдигинин Copernicus Климат өзгөрүүсү кызматынын маалыматы боюнча, 2025-жылдын июнь айы дүйнө жүзү боюнча эң ысык июнь болуп, 13 ай катары менен рекорддук температура катталган.
Өкмөттөрдүн чаралары жана эскертүүлөрү
Тийиштүү аймактардагы өкмөттөр коомдук эскертүүлөрдү чыгарып, муздатуучу борборлорду ачып, айрым жерлерде ачык абада иштөөгө чектөөлөрдү киргизишти. Дүйнөлүк Саламаттыкты Сактоо Уюму (ДССУ) улгайган адамдарды, балдарды жана ачык абада иштеген жумушчуларды өзгөчө коркунучта экенин эскертти.
Ысык толкундар токтобой жаткандыктан, синоптиктер Европанын, Азиянын жана Түндүк Американын айрым аймактарында алдыдагы жумада дагы экстремалдык температуралар күтүлүп жатканын эскертишүүдө.
