Эфиопиянын премьер-министри Абий Ахмед бейшемби күнү билдирүү жасап, коңшу өлкөлөрдө көптөн бери тынчсыздануу жаратып келген Көк Нилдеги миллиарддаган долларлык мега дамбанын курулушу аяктаганын жана сентябрь айында расмий түрдө ачыларын жарыялады.
2011-жылы башталган жана 4 миллиард долларлык бюджет менен курулган Улуу Эфиопиянын Ренессанс Дамбасы (GERD) Африканын эң чоң гидроэлектр долбоору катары кабыл алынууда. Дамба 1,8 чакырым (1 мильден ашык) кеңдикте жана 145 метр (475 фут) бийиктикте абдан чоң түзүлүшкө ээ.
Аддис-Абеба бул дамбанын өлкөнүн электрлештирүү программасы үчүн өтө маанилүү экенин билдирди. Бирок, төмөн жакта жайгашкан Египет жана Судан өлкөлөрү бул дамбанын суу ресурстарына терс таасирин тийгизеринен кооптонууда.
Парламентте сөз сүйлөгөн Абий GERDдин "эми аяктаганын жана расмий ачылышка даярдыктардын жүрүп жатканын" белгиледи.
"Төмөн жактагы кошуналарыбызга, Египет жана Суданга билдирүүбүз ачык. Ренессанс дамбасы коркунуч эмес, жалпы мүмкүнчүлүк. Бул дамба өндүрө турган энергия жана өнүгүү Эфиопияны гана эмес, бүткүл аймакты көтөрөт",- деп кошумчалады.
Ансыз да чоң суу кыйынчылыгын өткөрүп жаткан Египет, GERDди Нилден келген суу үлүшү үчүн экзистенциалдык коркунуч катары көрүп, дамбанын толтурулушун жана иштетүү боюнча баш ийдирүүчү келишимди талап кылууда.
Судан болсо, суу ташкындарын алдын алуу жана Көк Нилдеги өзүнүн энергия өндүрүүчү дамбаларын коргоо үчүн Эфиопиянын дамбаны иштетүү боюнча координация түзүүнү жана маалымат бөлүшүүнү каалап жатат. Дамба Судандын чек арасынан болгону 10 километр алыстыкта жайгашкан.
Үч тараптуу келишимге жетишүү боюнча мурдагы сүйлөшүүлөр ийгиликсиз аяктаган, бирок Абий Аддис-Абебанын "конструктивдүү катышууга даяр" экенин айтып, долбоор "Египетке да, Суданга да зыян келтирбейт" деп кошумчалады.
"Биз биргелешкен прогресске, биргелешкен энергияга жана сууга ишенебиз. Бирөөнүн гүлдөп-өнүгүшү бардыгынын гүлдөп-өнүгүшү дегенди билдирет",- деди.
Энергетикалык долбоор
Эфиопия өлкөнүн түндүк-батышында, Судан чек арасынан болжол менен 30 километр алыстыкта жайгашкан долбоордо 2022-жылдын февраль айында электр энергиясын өндүрө баштаган.
Толук кубаттуулук менен иштегенде чоң плотина 74 миллиард куб метр сууну кармап, 5000 мегаватттан ашык энергияны өндүрө алат — бул Эфиопиянын учурдагы энергия өндүрүшүнөн эки эсе көп.
Чыгыш Африка өлкөсү континенттеги калкынын саны көп болгон экинчи өлкө болуп саналат, калкынын саны учурда 130 миллион деп болжолдолгон, ылдам өскөн калкка ээ жана электр энергиясына болгон муктаждыктары өсүүдө.
Дүйнөлүк банктын быйылкы жылдын башындагы эсебине караганда, калктын жарымына жакыны электр жарыгысыз жашап жатат.