Украина менен Орусия үч жылдан ашуун убакыттан бери биринчи жолу түз тынчтык сүйлөшүүлөрүн өткөрүү үчүн жума күнү Стамбулга чогулууда.

Украинанын президенти Владимир Зеленский Түркияга келди, бирок орус кесиптеши Владимир Путин бетме-бет сүйлөшүү чакырыгын четке каккандан кийин сүйлөшүүлөргө катышпай турганын билдирди.

2022-жылдын февраль айында Орусия аскердик аракеттерин баштагандан бери он миңдеген адамдар каза болуп, Москва армиясы Украинанын аймагынын болжол менен бештен бир бөлүгүн көзөмөлдөп турат.

Стамбулдагы сүйлөшүүлөр тууралуу эмнелер белгилүү?

Сүйлөшүүлөр качан болот?

Түркиянын Тышкы иштер министрлигиндеги булак билдиргендей, орус, украин жана түрк делегацияларынын үч тараптуу жолугушуусу алгач жума күнү саат 09:30га (GMT) пландалган.

Бирок расмий өкүлдөр убакыттын тактала электигин билдиришти. Мунун алдында АКШнын мамлекеттик катчысы Марко Рубио түрк жана украин кесиптештери Хакан Фидан жана Андрей Сыбига менен бир сааттык жолугушуу өткөрдү. Жыйынга Украина делегациясынын башчысы коргоо министри Рустам Умеров да катышты.

Ошондой эле АКШнын Мамлекеттик департаментинин саясий пландоо бөлүмүнүн башчысы Майкл Антондун орус делегациясы менен жолугушуусу пландалды.

Путин өткөн дем алыш күндөрү сүйлөшүүлөрдү бейшемби күнү өткөрүүнү сунуштаган, бирок Кремль бир нече күн бою ким барарын же кандайдыр бир маалымат берүүдөн баш тартты.

Орусия бейшемби күнү Стамбулга салыштырмалуу төмөн деңгээлдеги делегация менен келди, бул абал Зеленскийди бейшемби күнү кечинде кичирээк команда жөнөтүүгө түрткү болду.

Кимдердин катышуусу күтүлүүдө?

Орус тарапты Путиндин кеңешчиси жана 2022-жылы эки өлкөнүн ортосундагы акыркы түз сүйлөшүүлөргө катышкан мурдагы маданият министри Владимир Мединский жетектөөдө.

Кремль дагы үч башка сүйлөшүүчүлөрдү атады: Тышкы иштер министринин орун басары Михаил Галузин, Коргоо министринин орун басары Александр Фомин жана Орусиянын аскердик чалгындоо агенттигинин (ГРУ) директору Игорь Костюков.

Зеленский бейшемби күнү орус өкүлдөрүнүн деңгээлин сынга алып, бул Москва согушту токтотуу боюнча сүйлөшүүлөрдү “олуттуу” кабыл албай жатканынын белгиси деп билдирди.

Буга чейин АКШ менен сүйлөшүүлөрдү жүргүзгөн тышкы иштер министри Сергей Лавров жана Кремлдин тышкы саясат боюнча кеңешчиси Юрий Ушаков сыяктуу жогорку даражалуу дипломаттар Стамбулда эмес.

Украин делегациясын, Москва менен көптөгөн дипломатиялык процесстерге, анын ичинде 2022-жылдагы сүйлөшүүлөргө, туткундарды алмаштырууга жана Кара деңиз дан келишимине катышкан Крым тектүү Умеров жетектейт.

Делегациянын курамында онго жакын министрдин орун басарлары жана аскер кызматкерлери, анын ичинде тышкы иштер министринин орун басары Сергей Кислиц, Коопсуздук кызматынын башчысынын орун басары Александр Поклад жана Башкы штабдын башчысынын орун басары Алексей Шевченко бар.

АКШнын жогорку дипломаты да жума күнү сүйлөшүүлөргө колдоо көрсөтүү үчүн Стамбулга учуп келди, бирок ал сүйлөшүүлөргө катышпайт.

Эки тараптын позициясы кандай?

Зеленский өзүнүн командасынын Киев, союздаштары жана Вашингтон колдогон алдын ала шартсыз ок атышпоону сүйлөшүүгө укуктуу экенин айтты.

Бирок Орусия ок атышпоо келишимине жетишүү үчүн бир катар маселелерди чечүү керек деген жүйө менен бул сунушту кайра-кайра четке каккан.

Мындан тышкары, Киев менен Москванын ортосундагы негизги айырмачылыктар али чечиле элек.

Москва сүйлөшүүдө жаңжалдын “негизги себептери” каралышы керек деп билдирди. Ошондой эле Украинанын орус аскерлери басып алган аймактардан чыгып кетиши керектиги да кайталанды.

Киев өз аймагын Орусиянын аймагы катары тааныбай турганын билдирди; Бирок Зеленский Украинанын бул аймактарды дипломатиялык жол менен гана кайтарып ала аларын айтууда.

Кандай күтүүлөр бар?

АКШнын президенти Дональд Трамп Стамбулда жылыш болушунун күмөн экенин мойнуна алып, согушту токтотуу боюнча кандайдыр бир кадамдар Путин менен жолуккандан кийин гана жасала турганын айтты.

Рубио да сүйлөшүүлөрдөн “жогорку үмүттөрү” жок экенин билдирди.

Зеленский Эрдоган менен жолугушуудан кийин журналисттерге “Тилекке каршы, алар чыныгы сүйлөшүүлөрдү өтө олуттуу кабыл алышкан жок”, – деди.

Эмне үчүн Түркия?

НАТОнун мүчөсү Түркия конфликт башталгандан бери Украина жана Орусия менен жакшы мамилелерди сактоого аракет кылып, согуш боюнча эки жолу сүйлөшүүлөрдү уюштурган.

Москва менен Киевдин өкүлдөрү 2022-жылдын март айында Стамбулда согушту токтотуу боюнча сүйлөшүүлөрдү өткөрүшкөн.

Бирок орус аскерлеринин бир айга созулган оккупациясынан кийин Киевдин четиндеги Буча шаарынан жүздөгөн жайкын тургундардын өлүгү табылган соң сүйлөшүүлөр үзгүлтүккө учураган.

Мединский Москванын бул сүйлөшүүлөрдү ошол үзгүлтүккө учураган сүйлөшүүлөрдүн «уландысы» катары көрүп жатканын билдирди.