АКШнын демократиялык мыйзам чыгаруучулары президент Дональд Трамптын администрациясын Орусия тарабынан "уурдалган" миңдеген украиналык балдарды көзөмөлдөө программасын калыбына келтирүүгө жана бул укук бузуулар үчүн жооптуу адамдарга санкцияларды колдонууга чакырышат.

Республикачыл президенттин администрациясы АКШ өкмөтүнүн көптөгөн программаларын жана чет өлкөлүк жардамдарды кыскартуу менен, Йель университетинин Гуманитардык изилдөө лабораториясы (Yale HRL) жетектеген, украиналык балдардын массалык депортациясын көзөмөлдөгөн өкмөт тарабынан каржыланган демилгени токтотконун мыйзам чыгаруучулар билдиришти.

Бул чечим изилдөөчүлөрдү 30 миңдей украиналык баланын Орусияга алып кетилиши тууралуу спутниктик сүрөттөр жана башка маалыматтар сыяктуу маалыматтардан ажыраткан.

"Биз маалыматтардын түбөлүккө өчүрүлгөнүнө ишенүүгө негиз бар деп ойлойбуз. Эгер бул чын болсо, анын кесепети өтө оор болот", - деп Огайодон өкүл Грег Ландсман баштаган демократиялык мыйзам чыгаруучулар мамлекеттик катчы Марко Рубио жана Каржы министри Скотт Бессентке шейшемби күнү Reuters агенттигине көрсөтүлгөн катта билдиришкен. Кат шаршемби күнү жөнөтүлмөкчү.

Трамптын бул программаны токтоткону жана кат тууралуу биринчи жолу The Washington Post гезити кабарлаган. Бул кабар Трамптын Орусиянын президенти Владимир Путин менен телефон аркылуу сүйлөшүүсү болгон күнү жарыяланган. Сүйлөшүүдө Орусия 30 күндүк ок атышууну токтотууга макул болгон эмес.

Мамлекеттик департамент жана Каржы министрлиги комментарий берүүгө дароо жооп кайтарган жок.

Программаны көзөмөлдөгөн адамдын айтымында, Мамлекеттик департаменттин Yale HRL менен келишимди токтотушу 26 миллион долларлык согуш кылмыштары боюнча далилдердин өчүрүлүшүнө алып келген. Бул далилдер Путинди коргоого жардам бермек.

"АКШнын салык төлөөчүлөрүнүн 26 миллион доллар акчасы согуш кылмыштары боюнча маалыматтарды түзүүгө жумшалган, бирок бул маалыматтар жок кылынды, анын ичинде бардык балдар тууралуу маалыматтар да", - деп билдирген булак.

"Эгер сиз президент Путинди жоопкерчиликтен коргогуңуз келсе, бул маалыматтарды жок кылмаксыз. Алар дал ушуну жасашты. Бул сотто колдонууга жарактуу акыркы версия болчу," - деп кошумчалаган.

‘Оор, ачык түрдө моюнга алынган укук бузуулар’

Өкүлдөр палатасынын мүчөлөрүнүн катында Трамптын администрациясы Орусиянын жана анын союздашы Беларусиянын балдарды көчүрүүгө катышкан расмий өкүлдөрүнө санкцияларды киргизүүгө чакырылган.

"Балдардын укуктарын эл аралык мыйзамдарга ылайык бузуу өтө оор жана ачык түрдө моюнга алынган. Бул үчүн жоопкерчилик болушу керек", - деп катта айтылган.

Катта ошондой эле Yale HRL уурдалган балдардын кыймылын көзөмөлдөө үчүн зарыл болгон спутниктик сүрөттөргө жеткиликтүүлүгү жок экени айтылган.

"Биздин өкмөт маанилүү кызмат көрсөтүүдө – бул Украинага курал же акча берүү талап кылынбаган, бул балдарды куткаруу максатына багытталган иш. Биз бул ишти дароо улантышыбыз керек", - деп мыйзам чыгаруучулардын катында белгиленген.

Украина Орусияга же Орусиянын көзөмөлүндөгү аймактарга үй-бүлөсүнүн же камкорчусунун макулдугусуз алып кетилген он миңдеген балдардын "уурдалышын" геноцид деп аныктаган БУУнун келишимине ылайык согуш кылмышы деп атаган.

Орусия болсо адамдарды согуш аймагынан коргоо үчүн өз ыктыяры менен эвакуациялап жатканын билдирген.

2023-жылдын март айында Эл аралык кылмыш соту украиналык балдарды уурдоого байланыштуу Лвова-Белова жана Путиндин камакка алуу ордерлерин чыгарган. Орусия бул ордерлерди "жийиркеничтүү жана кабыл алынгыс" деп атаган.

Европанын кылмыштык кызматташтык агенттиги Евроюсттун өкүлү шейшемби күнү Вашингтон Украинага каршы агрессия кылмыштарын иликтөө боюнча эл аралык борборду колдоону токтотконун билдирген.

Евроюсттагы АКШнын атайын прокурору Жессика Ким каржылоонун токтотулушуна байланыштуу кызматтан кетет.