نیلي یاقوت، شنه زمرد، فوشیا ګلابي، او طلايي ژیړ- د رنګونو وریځې په هوا کې څرخیږي، په داسې حال کې چې خندا په کوڅو کې انګازې کوي. لاسونه پورته کیږي، مخونه په پوډري رنګونو سره ککړوي، په داسې حال کې چې د مایع رنګونه د لوبډلو سکرټ ټوپکونو څخه په آسمان کې لیدل کیږي. هوا د موسیقۍ، خوښۍ، او د پسرلي بوی سره ډکه ده. دا هولي ده - د رنګونو اختر، یوه لمانځنه چې ښارونه او کلي په ټول هند کې د رنګینو رنګونو په ژوندي، تنفسي نقاشۍ بدلوي.
کلنی اختر چې معمولاً په مارچ کې راځي، په هند کې د پسرلي راتګ په نښه کوي. دا د نوي کېدو، خوښۍ، او یووالي وخت دی، چیرې چې ټولنیزې پولې د رنګ او خوښۍ په دود کې ویلي کیږي. دا اختر په هندو دود کې ژورې ریښې لري، په ځانګړي توګه د ویشنو، چې د کریشنا په نوم هم پیژندل کیږي، د پیروانو ترمنځ. د افسانې له مخې، کریشنا موسم ته د خپلې محبوبې رادها او د هغې ملګرو، ګوپیس، په لوبغاړي ډول د وریندوان او مادورا په مقدسو سیمو کې د رنګ په شیندلو سره پیل کړ - دا د مینې شرارت یو عمل دی چې تر نن ورځې پورې بیا ترسره کیږي.
د پسرلي په راتلو سره، طبیعت هم جشن رنګينې. د ممبۍ د لوګي له لارې، د ځنګل د اور ونې سرې غوټۍ راوباسي، په داسې حال کې چې په شاوخوا کوڅو کې هولي له کورنۍ، دوستانو، او ډیری وخت نا اشنا خلکو سره هم لوبیږي - څرنګه چې د ژوندي رنګ ګردونه په عزیزانو باندې شیندل کیږي.
د کلتورونو پل
مګر د تاریخ په یو وخت کې، هولي یوازې د هندوانو جشن نه و؛ دا د خوښۍ شمولیت نښه وه، چې حتی د مغل نړۍ ته یې د خپلو ځلیدونکو رنګونو سره شور اچولی و. دا احساساتي بیت، چې د څوارلسمې پیړۍ عارف، شاعر او عالم، امیر خسرو ته منسوب دی، د هولي جوهر بیانوي:
اې مورې نن د رنګونو ورځ ده
نن زما د محبوب کور کې د رنګونو ښايسته ورځ ده
خسرو، مسلمان عارف او د صوفي سنت حضرت نظام الدین اولیا وفادار مرید، چې د دهلي سلطنت په وختونو کې ژوند کاوه، د یو ګډ دود استازیتوب کاوه چیرې چې مختلف کلتورونه سره یوځای شول. نن هم، په دهلي کې د نظام الدین درګاه (زیارت) د داسې تنوع ځای پاتې دی، چیرې چې هولي او بسنت، د پسرلي بل اختر، هر کال لمانځل کیږي.
د مذهبي همغږۍ دا روحیه وروسته پیړیو کې د مغول امپراتور ابوالفتح جلال الدین محمد اکبر، چې د اکبر په نوم ډیر مشهور دی، لخوا نوره هم تمثیل شوه. هغه به لمانځغونډې نوي لوړو ته رسولې، د خپل اسلامي باور څخه هاخوا لمانځغونډې يې منلې. د اکبر دربار د مختلفو اغیزو یوه ګډه کڅوړه شوه، چیرې چې د مختلفو عقیدو خلک پرته له توپیره سره اوسیدل.
تاریخ پوه علي ندیم رضوي، په خپله مقاله کې د ګډ کلتور پویایی، یادونه کوي چې څنګه مسلکي طبقې او اشرافي کورنۍ د خپل دین په پام کې نیولو پرته په نږدې سیمو کې ژوند کاوه. هغه د سورت سنګه، یو هندو مالیه افسر او عبدالکریم، یو مسلمان عالم ترمنځ د دوستۍ یادونه کوي - چې په لاهور کې د ټول عمر ګاونډیان وو، د هندو-مسلم یووالي روحیه یې تمثیلوله. "د هندو او مسلمان اشرافو کورونه یو بل سره نږدې وو،" رضوي لیکي، "په یوه ګاونډ کې د بیلابیلو دینونو دا ګډوله یوازې په مسلکي او سوداګریزو طبقو پورې محدود نه و."
یو بل ته نږدې ژوند کول استثنا نه بلکه په مغولي ښاري مرکزونو لکه دهلي، اګره، سورت، لاهور، بنارس، او کابل کې یو منل شوی نمونه و. سلطنتي ماڼۍ د دې ګډ ژوند په زړه کې ولاړه وه، چیرې چې د هندو او جین عملونه، د هولي په ګډون، هرکلی شوي وو . د هولي مغولي بیا راژوندي کېدل اکبر د ځینو لخوا د هند د ټولنیز یووالي معمار ګڼل کیږي. هغه ټول کارونه وکړل؛ د خپلو راجپوت قومي مشرانو چې هندوان وو له لوڼو سره د واده تړونونو څخه نیولې، د جین عملونو ته د داخلیدو، د لمر خدای ته د احترام، او په سهار کې د ۱،۰۰۰ سندرو د ویلو پورې.
اکبر به خپلې د نورو دینونو میرمنې هڅولې چې د هولي او دیوالي په څیر خپل اخترونه ولمانځي، حتی د محکمې د مذهبي خبرو اترو خونه، عبادت خانه، یې د ټولو مذهبي مباحثو لپاره په یو خلاص ځای بدله کړه. د اکبر یوه میرمن، چې وروسته د مریم الزماني په نوم پیژندل کیده، د یوې هندو راجپوت شهزادګۍ په توګه زیږیدلې وه. د هغې په امر سره به هولي د سلطنتي ماڼۍ دننه لمانځل کيده. د امپراتور په خپله په لمانځغونډو کې د ګډون سره، دا دودونه ژر د ماڼۍ له دیوالونو څخه بهر خپاره شول، د دواړو اشرافو او عامو خلکو لخوا ومنل شول. د مغولو په وخت کې، هولي یوازې د هندوانو جشن نه و - دې ته د فارسي هویت ورکړل شو او د عید ګلابي (د ګلابو اختر) په نوم یې شهرت وموند. د ګلابي اصطلاح نه په خپله ګلابو ته، بلکې د ګلابي رنګ نازک سیوري ته اشاره کوي - چې د ګلاب رنګونو ته ورته دي - چې ډیری وخت په هولي جشنونو کې کارول کیدل.
لکه څنګه چې تاریخ پوه آډري ټرشکې په خپل کتاب د لیدنو کتنو کلتور- سنسکریت په مغولي محکمه کې: توضیح کوي، "مغولو یو په بشپړ ډول څو کلتوري او څو ژبني سلطنتي انځور روزلی چې په کې د سنسکریت متنونو، روڼ اندو او د پوهې سیستمونو ته پرله پسې پاملرنه شامله وه." له بلې خوا، اشرافو او نجیبانو د فارسي ژبې د زده کړې له لارې د اسلامي تعلیم لارې زده کړې لکه سوراج سنګه یا په ښکاره توګه د بل امپراتور، شاه جهان، سلطنتي سکرتر چندر بهان، چې په فارسي کې یې شعرونه لیکل.
د متقابل ګرده افشانۍ تخمونه په یو څخه ډیرو برخو کې کرل شوي وو، د هولي لمانځل یو څه و، دیوالي د دې روایت توسیع وه . د رنګونو شیندل د دې بې پولې مذهبي یووالي روحیه انځوروي، جیسوټ کشیش انتونیو مونسیرات، چې د ۱۶مې پېړۍ په وروستیو کې یې د فتح پور سیکري په دربار کې د اکبر لیدنه کړې وه، په خپل اثر کومینتاریوس کې هولي د بې حده خوښۍ اختر په توګه په ژوندي ډول توصیف کړی، چیرې چې لوبغاړي یو بل په سور رنګ باندې لمدول او حتی "خټه یې پلستر کوله" پر یو بل.
د اکبر زوی، جهانګیر، چې وروسته په خپله امپراتور شو، دا اختر یې په خپل ژوندلیک توزک جهانګیري کې ثبت کړ، د ټول سلطنت په کچه د هندوانو لخوا د هولي لمانځغونډو شانداره یادونه یې وکړه: "د دوی ورځ هولي ده، چې د دوی په باور د کال وروستۍ ورځ ده. دا ورځ د اسفندارمضک په میاشت کې راځي، کله چې لمر په پیسس کې وي. د دې ورځې په شپه دوی په ټولو کوڅو او سړکونو کې اورونه بلوي. کله چې ورځ شي، دوی د یوې لمانځنې لپاره د یو بل پر سرونو او مخونو پوډر شیندي او یو حیرانوونکی شور جوړوي. له هغې وروسته، دوی ځانونه مینځي، خپلې جامې اغوندي، باغونو او کروندو ته ځي."
دا هغه وخت و چې محفلونه، یا د موسیقۍ غونډې، چې د فستیوال د لمانځلو لپاره د مغلو په دربارونو کې تنظیم شوې وې، هوا به یې ډکوله. رضوي په خپله مقاله کې یادونه کوي: " سورت سینګ هغه شاعرانه غونډې بیانوي چې هغه د شاه جهان د واکمنۍ پرمهال په هغه ښار [آګره] کې برخه اخیستې وه. په مشاعره کې، د هغه وخت د هندو او مسلمان شاعرانو برابر شمیر بیان شوی دی."
د کارنامو ساتل
د وخت په تېریدو سره، د سلطنتي هولي جشنونو لیکلي اسناد کم شوي، د مغولو کوچني نقاشیو سره بدل شول، کوم چې د امپراتورانو په اخترونو کې د ګډون د مستند کولو لپاره کینواس وو. په خپل بصري روایت کې شتمن، دا هنري اثار د مغلو په دربار کې د جشنونو د عظمت په پوهیدو کې مهم شول. دوی د ماڼۍ د داخلي برخې یا زنانه محل په خلاص ځای کې د واکمنانو د هولي په جشن کې د ګډون صحنې ثبت کړې، چې د موسیقارانو، درباریانو او اشرافو میرمنو لخوا محاصره شوي وو، په رنګونو کې ډوب شوي وو، د جشن د ژوندۍ بڼه یې انځوروله.
دا د هولي موضوعي هنري اثار، محفلونه، مشاعرې او شاعرانه اثار د مغل کاسموپولیټینیزم او د هغې د کلتوري ژوند د بدلون یوه کړکۍ وړاندې کوي چې د هندي-فارسي دورې لاسلیک تر هغه وخته پورې چې د زیات محافظه کار اورنګزیب د واکمنۍ (۱۶۵۸ - ۱۷۰۷) د داسې عامه خوښیو څخه لرې کیدل ولیدل. دا هغه واکمنان وو چې وروسته راغلل، لکه محمد شاه رنګیلا (۱۷۱۹ - ۱۷۴۸)، چې د هولي دودونه یې له لا زیات اسراف سره بیا راژوندي کړل. د هغه نوم، رنګیلا، چې معنی یې "ځلیدونکی" یا " روښانه " ده، د هنرونو او کلتور سره د هغه ژوره مینه منعکس کوي. د پوځي لیوالتیا له امله د یو واکمن په توګه، محمد شاه د موسیقۍ، شاعرۍ، او د کلتوري ژوند د لوړو اړخونو پالونکی و- چې هغه ته یې دا ځانګړی لقب ګټلی.
د وخت په تیریدو سره بهادر شاه ظفر (١٨٣٧-١٨٥٧)، وروستی مغول امپراتور، تخت ته وخوت، امپراتورۍ لا دمخه په زوال کې وه. خو د خپل سلطنتي لقب څخه هاخوا، ظفر د هند نیمې وچې د یو پام وړ اردو شاعر په توګه یادیږي. یو روحاني واکمن او د هنرونو مینه وال، هغه هولي ته درناوی کاوه، چې د هغه په سلطنتي استوګنځي، قلعه معلی (لوړه ماڼۍ) کې، چې اوس په زوړ دهلي کې د سره کلا په نوم پیژندل کیږي، د لوی شوق سره لمانځل کیده.
د ظفر د لنډې واکمنۍ په دوران کې، هولي حتی یو بل شاعرانه نوم ترلاسه کړ - آب پاشي (د رنګینو ګلانو باران) - د عید ګلابي سربیره، چې د هغې ژور کلتوري اهمیت منعکس کوي. دهلي د لوی جشن بڼه واخیسته، ګرځنده تفریح کونکو او درباریانو سره د ورځو لپاره فعالیت کاوه، په داسې حال کې چې نندارتونونه او کارنیوالونه د یمونا سیند په غاړو کې ولاړ وو.
ظفر په خپله د شاعرۍ له لارې هولي لمانځله، ویل یې: ولې مې د رنګ په فواره لمده کوې؟ خبردار اوسه، زما شهزاده - زه به دې نارام کړم!
دا په زړه پورې شعر د هولي روښانه روحیه او د ظفر شاعرانه هوښیارتیا دواړه انځوروي، د زوال په وخت کې هم د جشن د دوامداره شتون یو نظر وړاندې کوي.
ټوټه شوي رنګونه
په هرصورت، د نن ورځې واقعیت خورا توپیر لري. په وروستیو لسیزو کې، د هند هویت - د نړۍ تر ټولو ګڼ نفوسه هیواد - د پام وړ بدلونونه لیدلي دي، چې مذهبي هویت د یوې غالبې نښې په توګه راڅرګندیږي. تاریخي پیښې، لکه د بابري مسجد پیښه او د فرقه ای شخړو بیلابیلې پیښې د یو وخت پیاوړی هندو-مسلم یووالی مات کړی دی.
په پایله کې، د دواړو ټولنو دننه د یوځای کیدو لپاره مخ په زیاتیدونکي لیوالتیا شتون لري، چې د محافظه کارۍ د بیا راژوندي کیدو لامل شوی. هغه ملګرتیا چې د خپلواکۍ وروسته په لومړیو لسیزو کې ټولنیز ژوند تعریف کړ، د وخت په تیریدو سره له منځه تللې ده. سره له دې چې په هولي کې په لویه کچه د مسلمانانو ګډون کم شوی، د جشن انعکاسونه لا هم په صوفي زیارتونو کې موندل کیدی شي لکه په دهلي کې د نظام الدین درګاه او په بارابنکي کې دیوا شریف - د یوې هیرې شوې دورې یادونه کوي کله چې خلکو، د عقیدې پرته، کولی شول رنګونه خپاره کړي.
