Трговските тензии меѓу Кина и Соединетите Американски Држави (САД) повторно се интензивираа, со остра реторика и одмазднички царини кои ја одбележуваат најновата рунда на економскиот конфликт. Ова ги наведе аналитичарите да шпекулираат дали двете страни се впуштаат во политичко „перчење“ или дали светот навистина влезе во целосна трговска војна меѓу двете најголеми економии.
„Ако војна е тоа што САД го посакуваат, без разлика дали е тарифна војна, трговска војна или било каква друга војна, ние сме подготвени да се бориме до крај“, изјави Кинеската амбасада во САД во објава на 5 март на мрежата X, цитирајќи ја официјалната изјава од кинеското Министерство за надворешни работи, која беше објавена еден ден претходно.
Некои аналитичари ја сметаат најновата кинеска изјава – особено експлицитната подготвеност за „било каква војна“ и референцата за „борба до крај“ – како без преседан, означувајќи ја најагресивната позиција на Пекинг досега во кинеско-американската трговска војна и сигнализирајќи стратешка ескалација. Сепак, кинеските експерти тврдат дека, и покрај поострата реторика, официјалната позиција на Пекинг останува непроменета.
Хенри Хуијао Ванг, поранешен советник на Државниот совет на Кина, ја отфрла идејата дека неодамнешниот одговор на Пекинг претставува драматичен пресврт.
„Не, не мислам дека ова е нешто различно од тоа што Кина претходно го кажала“, изјави тој за TRT World, нагласувајќи дека кинеските контра-царински мерки остануваат умерени во споредба со опсежните зголемувања на царините од страна на САД.
„Кина воведе царини на само 80-100 категории на производи, додека САД ги зголемија царините на сите категории. Затоа, не верувам дека ова е мерка за одмазда, туку резервиран, благ и симболичен одговор од Кина“, додава Ванг, кој е исто така основач и претседател на Пекиншкиот Центар за Кина и Глобализација (CCG).
Според него, силната реторика е насочена првенствено кон домашната публика, а не како знак за фундаментална промена во кинеската стратегија во трговската војна.
Но, кинеските лидери би можеле да го користат овој настап и како тест за реакциите.
Рори Даниелс, извршен директор на Институтот за политики на Азија во „Asia Society“, вели дека ставот на Пекинг е пресметан потег за зајакнување на неговата преговарачка позиција.
„Мислам дека Кина проценила дека нема никаква корист од отстапување пред да почнат преговорите. Пекинг ги анализираше приоритетите на претседателот Трамп и реши да изгради одредена предност за тешки преговори“, изјави таа за TRT World од Њујорк.
Според Даниелс, тоа го објаснува таргетирањето на американските земјоделски производи и користењето на поагресивен јазик.
Други, пак, предупредуваат да не се придава преголемо значење на кинеската изјава.
Жулиен Шес, професор по право на Градскиот универзитет во Хонг Конг, се согласува дека острата реторика е забележителна, но не мора да означува драстично отстапување од претходната кинеска позиција.
„Кина отсекогаш ги претставувала трговските спорови со САД како дел од поширок напор за отпор кон економскиот притисок. Според мене, тоа не се променило“, изјави тој за TRT World, истакнувајќи дека, иако фразата „борба до крај“ можеби сугерира цврст став, реалните кинески мерки остануваат умерени и зависат од наредните чекори на Вашингтон.
Пред оваа најнова изјава, можеби најсилната официјална изјава од Кина беше дадена на 7 март 2023 година, кога тогашниот министер за надворешни работи, Ќин Ганг, предупреди дека американската политика може да доведе до „конфронтација и судир“ доколку продолжи со „сеопфатно ограничување и потиснување“ на Кина, нарекувајќи ја како „игра на целосно уништување“.
Ќин тогаш предупреди: „Ако САД не стават сопирачка, туку продолжат да возат со забрзување по погрешниот пат, ниту еден заштитен механизам нема да спречи излетување од патеката, и сигурно ќе дојде до судир и конфронтација.“
Дали ова е целосна трговска војна?
Најновата изјава на Кина дојде откако дополнителните 10 проценти царини на кинески увоз, воведени од американскиот претседател Доналд Трамп, стапија на сила на 4 март, со што вкупните царини воведени за само еден месец достигнаа 20 проценти.
Како одговор, Пекинг најави нови тарифи до 15 проценти за клучни американски производи, вклучувајќи пилешко, свинско, соја и говедско месо, заедно со извозни ограничувања и проширени контроли врз деловните зделки со американски компании. Овие мерки треба да стапат на сила на 10 март.
Додека Вашингтон воведе дополнителни царини, а Пекинг одговори со таргетирани контра-мерки, некои набљудувачи тврдат дека ситуацијата ескалирала во целосна трговска војна.
Даниелс од Институтот за политики на Азија во „Asia Society“ предупредува дека „ескалацијата на тарифната битка ќе доведе до трговска војна во која исходот ќе зависи од тоа кој прв ќе попушти.“
Таа сугерира дека и двете страни се воздржуваат од покажување слабост, што ги прави јавните отстапки малку веројатни. Сепак, економските последици од продолжените непријателства на крајот би можеле да ги принудат на преговори.
„Ниту една страна веројатно нема да отстапи јавно, но секоја ќе мора внимателно да ги менаџира последиците од трговската војна во рамките на својата домашна политичка економија“, објаснува таа.
Жулиен Шес од Градскиот универзитет во Хонг Конг е повоздржан во оценувањето на ситуацијата како целосна трговска војна, тврдејќи дека кинеските одмазднички тарифи остануваат селективни, а не сеопфатни.
„За разлика од претходните рунди тарифи, кои често беа придружени со неформални преговори, овој пат геополитичката позадина е многу понапната“, смета тој.
„Двете влади имаат домашни политички причини да останат на своите позиции, што го отежнува компромисот. Сепак, нарекувањето на ова целосна трговска војна би било прерано“, аргументира Шес.
Ванг од CCG се согласува, истакнувајќи дека „Кина веќе е навикната на ваков вид тарифи. И покрај 25-процентната царина врз Кина, билатералната трговија помеѓу Кина и САД се зголеми за 20 проценти во последните четири до пет години.“
Тој тврди дека „овие [одмазднички тарифи] се начин да се поттикнат двете страни да седнат на преговарачката маса и да постигнат директен договор.“
Американскиот земјоделски сектор ќе ја понесе најголемата тежина
Последиците од овој трговски спор се протегаат подалеку од геополитиката и навлегуваат во економската реалност, при што американското земјоделство најверојатно ќе биде еден од најтешко погодените сектори. Земјоделските производи се најголемите американски извози во Кина, а сојата – која сега се соочува со 10 проценти тарифа – е на врвот на таа листа.
За време на претходната трговска војна меѓу САД и Кина, сличните тарифи ги натераа кинеските увозници да ги пренасочат набавките на соја кон Бразил и Аргентина. Аналитичарите веруваат дека одлуката на Пекинг да ги таргетира американските земјоделски извози со тарифи е стратегија за политички притисок врз Трамп, бидејќи тоа директно ги засега американските фармери – клучна републиканска изборна база.
Како што објаснува Даниелс, „земјоделските производи се циклусни и се базираат на очекувани пазари кои сега можеби нема да се реализираат“. Со Кина која воведува тарифи до 15 проценти на клучни американски земјоделски производи, американските фармери се соочуваат со потенцијални загуби.
Шес дополнително ја нагласува ранливоста на американските фармери. „Кина долго време беше еден од најголемите купувачи на американска соја, свинско и говедско месо, но има алтернативи како Бразил и Аргентина, кои повеќе од доволно можат да ја пополнат празнината. Ако ова продолжи, американските фармери ќе ја почувствуваат тежината“, вели тој.
Покрај земјоделството, тој предупредува дека Кина може да примени и други индиректни мерки против американските компании што работат во азиската земја.
„Пекинг има многу начини да им го отежни животот – дополнителни регулаторни проверки, забавување на издавање лиценци, ограничувања на одредени увози. Ако овој трговски конфликт ескалира, очекувајте уште повеќе од тие тактики.“
Факторот фентанил: Трговско прашање или преговарачки адут?
Претседателот Трамп ги оправда своите најнови зголемувања на тарифите со поврзување на тие мерки со напорите за спречување на кризата со фентанил во САД, тврдење што Кина го отфрли како „слабо изговор“. Ова прашање останува контроверзна точка во односите меѓу САД и Кина, при што Вашингтон инсистира дека Пекинг мора да направи повеќе за да го ограничи производството и извозот на фентанил.
Ванг ја минимизира улогата на Кина во кризата со фентанил, тврдејќи дека Пекинг веќе презел чекори за контрола на оваа супстанца.
„Кина прави сè што може за да го спречи, контролира и забрани ова“, истакнува тој, префрлајќи ја одговорноста на други извори на фентанил кои влегуваат во САД. Тој потсетува дека Информативната канцеларија на Државниот совет на Кина објави бела книга на 4 март, во која ги наведува „сеопфатните мерки“ што Пекинг ги презел за справување со проблемот со фентанил.
Даниелс има поширока перспектива, сугерирајќи дека трговските, безбедносните и политичките прашања сè повеќе се испреплетуваат во односите меѓу САД и Кина.
„Фентанилот е огромно прашање во односите меѓу САД и Кина, бидејќи неговата дистрибуција во САД беше разорна за заедниците и семејствата. Но, веќе не е корисно да ги гледаме проблемите како поделени на трговски, политички или безбедносни.“
Посочувајќи дека ниту Вашингтон ниту Пекинг не ги гледаат тензиите во односите како изолирани проблеми што можат да се решат независно, Даниелс објаснува дека сите овие прашања влијаат на атмосферата за секој вид координација или договор.
„Значајни се не само самите прашања, туку и ставовите што секоја страна ги носи во дискусиите за нив.“
Шес ја гледа американската поврзаност на фентанилот со тарифите како дел од поширока стратешка маневра.
„Што се однесува до фентанилот, ова прашање во својата суштина нема врска со трговијата. САД со години ја притискаат Кина да преземе построги мерки против производството и извозот на фентанил, додека Пекинг инсистира дека веќе вовел засилени контроли. Поврзувањето на овој спор со тарифите е политички потег, а не економски.“
„Ова е уште еден знак дека економските мерки се вовлекуваат во поголеми стратешки битки, наместо да останат во својата област“, додава тој.
Што нè очекува: Долготраен ќор-сокак или прецизни преговори?
И покрај силната реторика и реципрочните економски мерки, Ванг останува оптимист дека преговорите сè уште можат да понудат излез од ситуацијата.
„Трамп, во суштина, е бизнисмен и ги користи тарифите како преговарачки адут“, нагласува Ванг, сугерирајќи дека неговиот пристап е помалку за конфронтација, а повеќе за создавање предност во преговорите.
Сепак, Шес предупредува дека условите за брзо решение стануваат сè потешки.
„Најновите зголемувања на тарифите од Трамп ја туркаат ситуацијата поблиску до она што би го нарекол долготраен ќор-сокак. За разлика од претходните рунди на тарифи, кои често беа проследени со тајни преговори, овој пат геополитичкиот контекст е многу понапнат.“
Трговскиот спор меѓу САД и Кина, според тоа, се наоѓа на раскрсница. Иако ескалацијата во реториката сугерира цврст став од двете страни, конкретните политики и економските реакции покажуваат одреден степен на стратешка претпазливост, според аналитичарите.
Како што вели Даниелс:
„Ниту една страна веројатно нема јавно да попушти, но секоја ќе мора внимателно да ги управува последиците од трговската војна во рамките на својата домашна економија.“
