Миллиондогон адамдар күн сайын паспорттору менен чек араны кесип өтсө, кээ бир паспорттор ээлерине көбүрөөк саякат эркиндигин сунуштайт. Анда бул айырмачылыктын себептери эмнеде?

Henley & Partners жана Arton Capital тарабынан жарыяланган паспорт индекстери визасыз жүрүүгө мүмкүн болгон өлкөлөрдүн санына жараша паспорттордун күчүн өлчөйт. Сингапур жана Япония сыяктуу өлкөлөрдүн паспорттору 190дон ашык өлкөгө визасыз кирүү мүмкүнчүлүгүн берсе, Ооганстан, Сирия жана Пакистан сыяктуу өлкөлөрдүн паспорттору бираз чектелген түрдө уруксат берет.

Henley & Partners өкүлү Бурак Демирел индекстин көрсөткүчтөрүнүн Эл аралык аба транспорту ассоциациясынан (IATA) алынганын жана ар кандай булактардын колдогонун билдирди.

Паспорттук күчкө таасир этүүчү факторлорго экономикалык туруктуулук, эки тараптуу сооданын көлөмү, калктын саны жана визаны бузуу статистикасы кирет.

Миграция боюнча адис Угур Алтундал ИДПсы жогору болгон өлкөлөрдүн паспорттору күчтүүрөөк экенин, анткени бул өлкөлөрдөн кааланбаган миграция коркунучунун төмөн экенин белгиледи.

Шенген визасына кайрылууда кээ бир өлкөлөрдүн жогорку четке кагуу көрсөткүчтөрү инсандык жана маданиятка негизделген дискриминациялык саясаттын бар экенин көрсөтүп турат.

Саясий туруксуздук жана ички чыр-чатактар ​​да паспорттун күчүнө терс таасирин тийгизет.

Бирок паспорттук рейтингдердин логикасы дайыма эле ырааттуу боло бербейт. Мисалы, Пакистандын көрсөткүчтөрү кээ бир башка өлкөлөргө караганда жакшы болгону менен, анын паспорту азыраак өлкөлөргө визасыз кирүү мүмкүнчүлүгүн берет. Мунун себеби коңшу мамлекеттер менен карым-катнаштар жана аймактык келишимдер.

Дипломатиялык жана соода келишимдери паспорттун күчүнө олуттуу таасирин тийгизет. Бириккен Араб Эмираттары (БАЭ) сыяктуу эл аралык мамилелер аркылуу визасыз саякат мүмкүнчүлүктөрүн арттырган өлкөлөр паспорттук рейтингде көтөрүлүүдө.

Заманбап паспорттун келип чыгышы Биринчи дүйнөлүк согушка туура келет. Согуш мезгилиндеги коопсуздук кооптонуулары саякатка чектөөлөрдүн көбөйүшүнө алып келди.

Бүгүнкү күндө биометрикалык коопсуздук жана санариптик маалымат базаларынын негизинде өздүктү өзгөртүү кыйын болуп калганы менен, саякат эркиндигин геосаясий факторлор аныктоодо.

Жаңжал болгон аймактардан келген качкындарга башкача мамиле жасалат. Украин качкындарына көрсөтүлгөн достук мамиле маданий жакындык, расалык жана дин сыяктуу факторлордун ролун ачып берет.

Ашыкча оңчул партиялардын жогорулашы жана Европада миграцияга каршы мамиленин күчөшү виза берүүдөн баш тартуулардын санын көбөйтүүдө.

Паспорттор адамдардын глобалдык мобилдүүлүгүнө жана жашоо мүмкүнчүлүктөрүнө олуттуу таасир этүүдө. Геосаясий, экономикалык жана социалдык факторлор паспорттун күчүн аныктаган татаал теңдемени түзөт.