Вашингтон, АКШ — Make America Great Again (MAGA) кыймылы күчкө, жеке сапаттарга, берилгендикке жана ураандарга негизделген. Бирок Жакынкы Чыгыштагы согуштун көлөкөсүндө бул биримдиктин жаракасы байкала баштады.
Эгер АКШ президенти Дональд Трамп Израилдин Иран менен болгон тирешүүсүнө америкалык аскердик күчтү тартууну чечсе, анын коалициясындагы идеологиялык ажырым, кабелдик телекөрсөтүүлөрдөгү ачуулуу талкуулардан жана Конгресстеги карама-каршы билдирүүлөрдөн көрүнүп тургандай толук саясий бөлүнүүгө алып келиши мүмкүн.
Бул коркунуч азыркы учурда борбордук маселе болуп турат, деп эскертет эксперттер.
“Бул бөлүнүү олуттуу,” — дейт Массачусетс университетинин укуктук изилдөөлөр жана саясий илимдер боюнча профессору Пол М. Коллинз, TRT World каналына берген маегинде.
“Бирок бул Трамптын коалициясын келерки жылдагы орто мөөнөттөгү шайлоолорго чейин бөлүп-жарууга жетиштүү болбойт деп ойлойм.”
Маселенин маңызы геосаясий болсо да, анын термелүүсү идеологиялык болуп жатат.
Израилдин Ирандын жарандык жана өзөктүк объектилерине бир тараптуу сокку уруу тууралуу сөздөрү Вашингтондун бул маселеге тартылышына алып келүү коркунучун жаратууда.
Трамптын тышкы саясаттагы мамилеси карама-каршылыктарга бай: бир күнү “акылсыз жана бүтпөс согуштарга” каршы чыгып, кийинки күнү атаандаштарын коркутат.
Бирок анын базасы мурда бирдиктүү болгон, эми толук биримдикте эмес.
Бул талаштын бир тарабында сенатор Линдси Грэм, АКШнын Израилдеги элчиси Майк Хакаби жана оңчул медиа өкүлдөрү Марк Левин менен Шон Хэннити сыяктуу адамдар турат.
Алар Израилдин кампаниясын Ирандын өзөктүк инфраструктурасына сокку уруу жана Тегерандагы азыркы бийликти кулатуу мүмкүнчүлүгү катары көрүшөт.
Экинчи тарапта Трампизмдин кийлигишүүсүнө каршы өзөгү турат. Алардын арасында Такер Карлсон, Стив Бэннон, Мэтт Гейтц жана эл өкүл Маржори Тейлор Грин сыяктуу таасирдүү адамдар бар. Алар АКШнын бул маселеге аралашуусу Трампты бийликке алып келген убадага каршы келерин айтышат: башка чет элдик согуштар болбошу керек.
“Иран — дүйнөдөгү эң байыркы цивилизациялардын бири, 92 миллион калкы бар. Бул оюнчук эмес. Бул деңгээлде ойлонуш керек жана америкалык элди бул маселеге даярдоо зарыл,” — деди Бэннон Вашингтондо журналисттерге.
Ал эми Трампчы? Ал ортодо калып жатат.
“Трамп Иран ядролук куралга жакын калды деп ишенет окшойт,” — дейт Коллинз.
“Бул аны Жакынкы Чыгышка карата катуураак мамиле жасоого түртүп жатат.”
Бирок риторика күчөгөн сайын, ага каршы пикирлер да күчөп жатат.
“Кээ бир Конгресс мүчөлөрү Трамптын Конгресстин согуш жарыясы жок эле кагылышууга киришүүсүнө чектөө киргизүү аракетин көрүштү,” — дейт Коллинз.
Кентуккиден Томас Масси жана Калифорниядан Ро Ханна Иранга каршы кандайдыр бир АКШнын аракети Конгресстин макулдугусуз болбошу керек деген резолюцияны сунушташты.
“Бул биздин согуш эмес,” — деп жазды Масси X платформасында. “Эгер бул биздин согуш болсо да, Конституциябызга ылайык, мындай маселелерди Конгресс чечиши керек.”
Коллинз кошумчалады: “АКШ бул маселеге көбүрөөк тартылса, согушка каршы коалициянын үнү күчөйт.”
Бул чыңалуу теориялык гана эмес.
Трамптын кабинетинде Улуттук чалгындоо директору Тулси Габбард Иран өзөктүк бомба жасап жатат деген так маалымат жок экенин билдирди.
Президент Трамп ачууланып:“Ал эмне деди, мага баары бир,”- деп жооп берди журналисттерге. “Менимче, алар куралга өтө жакын.”
Бөлүнүү тереңдеп жатат
Сан-Францискодогу UC Law университетинин тарыхчысы Дэвид Левин TRT World каналына берген маегинде: “Эгер Трамп Ирандын өзөктүк объектилерине сокку урууну чечсе, MAGA базасындагы ажырым дагы тереңдейт,” — деди.
Ал Трамптын мамилесин классикалык “чекке жеткирүү” тактикасы деп эсептейт: коркутууларды күчөтүү менен Тегеранды кайра сүйлөшүүлөргө тартуу.
“Бул АКШнын өтө катуу чара көрүү мүмкүнчүлүгүн көрсөтүү аркылуу Иранды сүйлөшүү үстөлүнө кайтаруу аракети болушу мүмкүн,” — деп кошумчалады Левин.
Тегеран аймактык согушкерлер, ракеталык системалар жана асимметриялык жооп кайтаруу тарыхы менен белгилүү.
“Иран Перс булуңуна жакын жерлердеги АКШ объектилерине кол салууга аракет кылышы мүмкүн,” — деди Левин. “Бирок Израилге жөнөтүлгөн ракеталардан кийин канчасы калганын билбейм.”
Ошол эле учурда, АКШнын вице-президенти Ж.Д. Вэнс Американын оңчул күчтөрүнүн ортосундагы талаш-тартыштардын ортосунда жол табууга аракет кылууда.
Социалдык тармактардагы кылдат жазылган билдирүүсүндө Вэнс: “Трамп Ирандын байытуусун токтотуу үчүн кошумча чара көрүшү мүмкүн”,-деп айткан, бирок “акыркы 25 жылдагы акылсыз тышкы саясаттан кийин чет элдик чаташуулардан алыс болуу керек” деп эскерткен.
Бирок Вэнстин кылдат мамилеси да акырындык менен чыр-чатакка айланып баратат.
Трамптын шаршемби күнү айткан сөзү , “Мен муну кылам, же кыла албайм” деген сереби стратегиялык белгисиздиктин тааныш ыргагына ээ болду.
Бул болсо бөлүнүүнү дагы тереңдетүүдө.
АКШнын маалымат каражаттарынын билдирүүсүнө караганда, акыркы жумадагы Нетаньяхунун брифингдери Трамптын инстинкттерин катууланткан. Бирок Ирак согушунун арбактары жана саясий кесепеттердин коркунучу дагы эле Ак Үйдү тынчсыздандырууда.
Жаңы Economist/YouGov сурамжылоосу Трамптын шайлоочуларынын 53 пайызы Израилдин соккуларына кошулууга каршы экенин көрсөттү, бул MAGA кыймылынын четте калуу каалоосун баса белгилейт.
Бул пикир жалпы коомдук көз карашты да чагылдырат. Chicago Council on Global Affairs жана Ipsos жүргүзгөн акыркы сурамжылоого ылайык, америкалыктардын 80 пайызы Ирандын өзөктүк программасын токтотуу үчүн дипломатияны аскердик аракеттерден артык көрүшөт.
Сурамжылоолор көбүрөөк республикачыл мыйзам чыгаруучулар жана Трамптын союздаштары Конгресстин макулдугусуз аскердик аракеттерге каршы экенин көрсөтүп, коомдук талаш-тартыштарды курчутат.
Согушка каршы үндөр четке кагылып жаткандай көрүнгөнү менен, аналитиктер Ирандын катастрофалык жообу болбосо, Трамптын рейтингине олуттуу таасир этпейт деп белгилешет.
“Эгер Ирандын жообу өтө драмалуу болбосо, бул Трамптын АКШдагы аброюна таасир этпейт. Ал азыр сурамжылоолорго ылайык популярдуу эмес; Иранга каршы аракеттер бул сандарды анча өзгөртпөйт,” — деп жыйынтыктады Левин.
