Haj musulmanlar üçin bütin dünýäde iň esasy ybadatdyr. Ol Türkiýe üçin hem hut şeyledir. Haj ybadaty hijri senenamasynyň Zülhijje aýynyň 8-12-nji günlerinde edilýär we yslamyň bäş şertinden biridir.

Häzirki wagtda Mekgä baryp birnäçe sagatda mümkin bolsa-da, howa gatnawlary elýeterli bolmazdan öň bu ýol uzak we çarkandykly bolup, birnäçe günläp dowam edýärdi.

Taryhy taýdan, hajylar bu mukaddes sapara çykmak üçin ýyllar boýy pul tygşytlap, ruhy taýdan taýýarlyk görýärdiler we öz obalaryndan ýola düşýärdiler.

1960-njy ýyllaryň başlarynda syýahatçylyk kompaniýalarynyň artmagy bilen Mekgä guralýan haj saparlary has giňden ýaýbaňlanmaga başlady. Bu kompaniýalar hajylar üçin ruhy taýdan baýlaşdyryjy saparlary, şol sanda hormatlanýan ruhany liderleriň mazarlaryna we mukaddes ýerlere baryp görmegi hem öz içine alýardy.

Türk hajylary Mekgä gara ýoly bilen gidýärdiler. 1990-njy ýyllara çenli bu saparlar yzygiderli guraldy. Emma sebitdäki krizisler sebäpli Türkiýe Mekgä gara ýoly bilen haj saparlarynyň edilmegini gadagan etdi.

Şol döwürden galan syýahat meýilnamalary hajylaryň geçjek ýoluny we olaryň durup geçýän taryhy we dini ähmiýetli ýerlerini görkezýär.

Şol ýatlamalary saklamak üçin hajylar köplenç baryp gören ýerlerinden ýadygärlik otkrytkalary satyn alýardylar. Haj ýatlamalarynyň kolleksioneri Fatih Ketançy TRT Worlde bilen bu otkrytkalaryň baý kolleksiýasy hakda maglumat berip, olaryň ruhany tejribelerine tapawutly garaýyş hödürledi.

Stambul

Bu sapar köplenç Stambul ýaly şäherlerden başlaýar. Hajylar Abu Aýýub al-Ansariniň mazaryny zyýarat edýärler. Ol ýer Muhammet pygamber bilen baglanyşykly bolup, onuň medeni mirasynyň aýrylmasyz bölegidir.

Soňra Akşehire tarap ýola düşýärler we Nasreddin Hojanyň gubyryny zyýarat edýärler. Nasreddin Hoja türk halkynyň meşhur şahsyýeti bolup, onuň akylly we satiriki hekaýalary arkaly adamyň tebigaty, ahlak we iman barada çuňňur ündewler berýär.

Konýa

Soňra hajylar Konýa gidýärler we Möwlana Jelaleddin Rumynyň gubyryny zyýarat edýärler. Onuň söýgi we bitewilik hakyndaky çuňňur taglymatlary hakykaty gözleýänleriň kalbynda çuňňur orun tutýar.

Karaman

Hajylar soňra Karaman şäherine baryp, Ak Tekke metjidiniň içinde ýerleşýän Rumynyň ejesi Mümine Hatunyň gubyrny zyýarat edýärler.

Tarsus

Hajylar ýoluny dowam etdirip, Tarsusa ýetýärler. Ol ýerde yslam rowaýatlaryna görä, dini yzarlamadan gaçyp, asyrlar boýy gudrat bilen uklan ýaş ýigitleriň ýerleşen Ashab al-Kahf gowagy bar. Bu gowak imanyň we sabyrlylygyň nyşany bolup, hajylara ylham berýär.

Şanlyurfa

Soňra ýol Şanlyurfa ýa-da Urfa atlandyrylýan ýere barýar. Hajylar bu ýerde Balykly köle (Halil ur-Rahman köli) baryp görýärler. Ol ýerde pygamber Ybraýymyň ýakylmakdan gudrat bilen halas edilendigi rowaýat edilýär.

Siriýa

Hajylar dünýäniň iň gadymy şäherleriniň biri bolan Şam şäherine baryp, ilkinji muýeziň Bilal Habaşiniň gubyrny zyýarat edýärler. Şeýle hem Emewi metjidine baryp görýärler. Bu metjit diňe bir ruhy taýdan däl, eýsem, arhitektura gözelligi bilen hem meşhurdyr.

Yrak

Hajylar Mosula şäherinde Ýunus pygamberiň gubyryna baryp görýärler. Ol ýer 1400 ýyllyk taryha eýe bolup, yslam taryhynda möhüm ähmiýete eýedir we 2014-nji ýylda terror guramasy DAEŞ tarapyndan ýok edilýär.

 Basylyp Alynan Gündogar Iýerusalim

Hajylar Mekgä barmazdan öň Iýerusalime baryp, Al-Aksa metjidine zyýarat edýärler. Bu mukaddes ýer Muhammet pygamberiň Magraç gijesinde arşa çykmagynyň başlangyç nokady bolup durýar. Türk hajylary soň bolsa Yraýymyň gubyrynyň ýerleşýän Ybraýymy metjidini zyýarat etmek üçin Al Halile barýarlar.

Medine

Türk hajylary Saud Arabystanyndaky mukaddes şäherler bolan Mekgä we Medinä ýetmek üçin ümmülmez çölleri aşyp, dünýäniň dürli künjeklerinden gelen millionlarça musulman bilen çuňňur ruhy syýahata goşulýarlar.

Medinede olar yslamyň iň mukaddes ýerlerinden biri bolan Pygamber metjidini zyýarat edýärler. Bu metjit Nabawi metjidi hem diýlip atlandyrylýar we ol ýerde Muhammet pygamberiň gubury ýerleşýär.

Bu mukaddes metjit pygamberiň ündewleriniň we durmuş mirasynyň ebedi şöhlelenmesini görkezýän ruhy nury özünde jemleýär.

Hajylar syýahatlarynyň soňunda, birnäçe hepde dowam eden ýolagçylygyň şatlykly pursatlarynda Jidde şäherinden geçýärler.

 Mekge

Syýahat yslamyň iň mukaddes şäheri bolan Mekgede, haj parzyny ýerine ýetirýän ýerlerinde jemlenýär.

Hajylar Metjidi Haramyň ortasynda ýerleşýän mukaddes kübik bina – Käbäniň öňünde haýranlyk bilen durýarlar.

Käbe, ikoniki gara we altyn örtgi bilen örtülen, musulman ybadatynyň dünýä derejesindäki üns merkezidir.

Hajylar ruhy tämizlenişlerini we Allaha ýakynlyklaryny aňladýan mukaddes rituallary ýerine ýetirýärler.

Bu zaman we mukaddes ýerlere edilen haj, olaryň ruhy tejribesini baýlaşdyrýar hem-de yslam taryhynyň we mirasynyň baý hazynasyna birikdirýär.

Pygamberleriň we sarpa goýulýan alymlaryň yz ýoly bilen gitmek bilen, olar öz ynançlarynyň özenine hasam ýakynlaşýarlar.

Yza dolanyş

Kuweýt

Yza dolanýan hajylar, Kuweýtdäki we Yrakdaky esasy taryhy hem-de mukaddes ýerleri zyýarat edýärler.

Yrak

Türk hajylary Bagdatdan ikinji gezek geçýänlerinde, şäheriň beýik ruhy şahsyýetleri Jüneýdi Bagdady we Abdul Kadyr Gylany ýaly mistik şahsyýetlerden ylham alýarlar.

Bu hormatlanýan alymlar yslam pelsepesiniň hem-de tasawwufynyň esasy wekilleridir.

Hajylar Najaf şäherine tarap ýoluny dowam etdirip, yslamyň 4-nji halyfy we Muhammet pygamberiň körekeni Ymam Alynyň türbedini zyýarat edýärler.

Onuň danalygy we liderligi musulman dünýäsinde uly sarpa mynasypdyr.

Kerbelada bolsa, olar Ymam Hüseýiniň hatyrasyny beýgeldýärler; onuň şahadaty batyrgaýlygyň we ynanjyň simwoly bolup durýar.

Ymam Hüseýiniň türbedi, onuň adalat we dogrulyk ugrunda eden pidakärliginiň gussaly ýatladyjysydyr.

Bu haj, ruhy we taryhy çuňluk taýdan baý bolup, hajylary miraslaryna birikdirer; olary pidakärlik, ynanç taryhy bilen şöhlelendirer.

Bu syýahat diňe bir ýurtlaryň arasyndaky fiziki geçiş däl, şol bir wagtda ruhy açyş üçin çuňňur ýolagçylykdyr; ylahy bolan we yslamyň ajaýyp taryhy bilen gatnaşygyny çuňlaşdyrýar.

Musulmanlar üçin bu tejribe durmuşlaryndan iň esasy wakadyr.