Geçen aý Ýewropa Bileleşigi bilen Ysraýyl Assosiasiýa Geňeşiniň duşuşygynda, Brýussel Gaza sebitiniň gaýtadan dikeldilmegine, möhleti uzaldylan ýaraşyga we ýerlerinden göçürilen palestinalylaryň öýlerine dolanmagyna goldawyny beýan etdi.

 Häzirki wagtda bolsa Ysraýylyň Gaza kömek gadagançylygyna garşy seslenmelerini güýçlendirýär we basylyp alnan Günbatar Şeriada Ysraýylyň güýçleriniň bosgun düşelgelerine hüjüm edip, demirgazykdaky şäherlere zarba urmagy bilen bagly "çynlakaý aladalaryny" beýan edýär.

Emma Gaza sebitiniň gelejegini kesgitlemek we halkara hukugyny goramak baradaky çykyşlara garamazdan ÝB-niň öz wadalaryny ýerine ýetirmäge taýýar däldigini görkezýän alamatlar bar.

Ýewropa Bileleşiginiň Gaza sebitiniň gaýtadan dikeldilmegi boýunça tagallalaryna päsgel berýän esasy meseleler şulardan ybarat:

Ýewropa Bileleşiginiň Ysraýyl we Palestina boýunça garaýyşlarynyň tapawutlylygy Gaza sebitiniň gaýtadan dikeldilmegine bolan çemeleşmäni gowşadýar.

ÝB Kairiň 53 milliard dollar gymmaty bolan Gazany gaýtadan dikeldiş meýilnamasyny goldaýar. Bu meýilnama zorlugyň we ekstremizmiň ähli görnüşlerini ret edýär we palestinalylaryň Gaza sebitinden göçürilmeginiň kabul edilmejekdigini açyk görkezýär.

Emma ÝB-niň Ysraýylyň düýpli hukuk bozulmalaryna göz ýummakdaky taryhy, halkara ynsanperwer hukugyna hormat goýmak we palestinalylaryň durmuşyny goramak baradaky wadalary bilen bap gelmeýär.

Mysal üçin Ispaniýanyň we Irlandiýanyň Ysraýyl-ÝB Assosiasiýa Ylalaşygyny dessine gözden geçirmek baradaky talaplaryna serediň. Bu ylalaşygyň 2-nji maddasy ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň "adam hukuklaryna hormat goýulmagyna" baglydygyny açyk görkezýär. Emma geçen hepde ÝB-niň köp sanly döwleti bu meseläni ara alyp maslahatlaşmakdan ýüz öwürdi.

Bu ýagdaý Ysraýylyň genosid, etniki saplaýyş we ynsanýete garşy jenaýatlaryna çalt rugsat berýär.

“ÝB-ne agza döwletleriň, şol sanda Germaniýanyň, Wengriýanyň we Slowakiýanyň Ysraýyly tankyt edilmekden goramak islegi, ÝB-niň täsirli syýasat alyp barmagyny gowşadýar we onuň syýasy pozisiýasyny ejizledýär” diýip, Günbatar Uniwersitetiniň Hukuk fakultetiniň assosirlenen professory Maýkl Link aýdýar.

Hatda agzybirlik gazanylsa-da, ÝB-niň täsir ýetiriş güýji çäklidir. Üç onýyllykdan gowrak wagt bäri ABŞ Ysraýylyň Palestina bilen parahatçylyk tapgyryna täsirini güýçlendirdi we onuň täsiri Gaza sebitiniň gaýtadan dikeldilmegine hem ýetýär.

ÝB-niň Müsür tarapyndan ýolbaşçylyk edilýän gaýtadan dikeldiş meýilnamasyny durmuşa geçirmek ugrundaky tagallalary hem ABŞ-nyň goldawyny talap edip biler.

ÝB-niň Gaza we basylyp alnan Günbatar Kenarda durnuklylygy üpjün etmekde öňki üstünliksiz tejribesi onuň täsirini has-da gowşadýar. Ysraýyl bosgunlarynyň we guramalarynyň garşysyna girizilen sanksiýalar Ysraýylyň basybalyjylygyny gowşatmakda netije bermedi.

Şeýle hem, ÝB öz adam hukuklary boýunça ýörite wekili tarapyndan berlen Ysraýylyň harby jenaýatlary baradaky subutnamalary gözden sypdyrdy we syýasy gatnaşyklary togtatmak ýa-da ýarag eksport rugsatnamalaryny bes etmek baradaky maslahatlara äsgermezlik etdi.

Bu ýagdaýlar Ysraýylyň 15 aýlyk genosid döwründe ýüze çykdy. Şeýle ýagdaýda, palestinalylar ÝB-niň öz ýoluny üýtgedip biljekdigine nähili ynanyp biler?

Emma Ispaniýanyň we Irlandiýanyň Palestina bolan işjeňligi ÝB-niň öz içinde düzetme ýolunyň bardygyny görkezýär. "Ispaniýanyň we Irlandiýanyň Palestina meselesindäki işjeňligi Ýewropanyň has deňagramly we çynlakaý syýasatyny öňe sürmekde ruhy nusga bolup biler" diýip, Waşingtondaky Arap Döwletleri Institutyň uly alymy Huseýin Ibiş aýdýar.

ÝB-niň Ysraýylyň harby jenaýatlaryna bolan gatnaşygy onuň Palestina meselesindäki pozisiýasyny gowşadýar. Ysraýylyň bikanun bosgunçylygy giňeltmegine serediň! ÝB şol bosgunlar bilen söwda we iş gatnaşyklaryny kesmekden ýüz öwürýär.

Bu ýagdaý Halkara Adalat Kazyýetiniň 2024-nji ýyldaky kararyna laýyklykda, ÝB-niň öz borçlaryny ýerine ýetirmegini üpjün etmek üçin möhüm bolup durýar. Emma bu ýagdaý palestinalylara garşy jenaýatlara goşulyşma howpuny ýüze çykarýar.

ÝB Günbatar Şeriada Ysraýylyň zulumyndan gaçan mejburi immigrantlar meselesinde-de ýeterlik çäre görmedi. Brýussel Ysraýylyň 40,000 palestinalyny göçürmegine diňe dilden reaksiýa bildirdi.

Bu ýagdaý Ysraýylyň Günbatar Şeriada bikanun bosgunçylygyň giňeldilmegini dowam etdirmegine şert döredýär we giň anneksiýa aladasyny güýçlendirýär.

ÝB-niň Günbatar Şeria meselesindäki passiw çemeleşmesi Ysraýylyň sagçy hökümetine täze anneksiýa kanunyny öňe sürmäge mümkinçilik berýär.

“Ysraýylyň uzak möhletleýin maksady mümkin boldugyça palestinalylary göçürmek we olaryň garaşsyzlyk talaplaryny doly ýok etmekdir” diýip, Kanadanyň Mount Royal Uniwersitetiniň sosiolog-professory Muhannad Aýaş TRT World-e beyannama berdi.

“Bu maksatlar ÝB-niň resmi taýdan öňe sürýän maksatlaryna bap gelmeýär.”

ÝB-niň Ysraýyl we Palestina baradaky bölünişikler, çäklendirilen täsir ediş güýji we käbir agza döwletleriň Ysraýylyň genosidini goldamagy, onuň Gaza we Günbatar Şerianyň geljegine bolan pozisiýasyny gowşadýar.