Eron va AQSh juma kuni Rimda Eronning tez rivojlanayotgan yadroviy dasturi bo‘yicha beshinchi muzokaralar bosqichiga tayyorlanmoqda, bunda uranni boyitish asosiy masala sifatida ko‘rilmoqda.

AQSh Prezidenti Donald Tramp ma'muriyati vakillari Eronning iqtisodiy qiyinchiliklarini yengillashtirish uchun sanksiyalarni bekor qilishni ko‘zda tutuvchi har qanday kelishuvda Eron uranni boyitishni butunlay to‘xtatishi kerakligini ta'kidlamoqda. Eron tashqi ishlar vaziri Abbos Arag‘chiy juma kuni erta tongda internetda “boyitishsiz bizda kelishuv bo‘lmaydi” deb qat'iy bayonot berdi.

“Kelishuv yo‘lini topish raketa texnologiyasi emas,” deb yozdi Arag‘chiy ijtimoiy tarmoq X’da. “Qaror qabul qilish vaqti keldi.”

AQSh muzokaralarda yana Yaqin Sharq bo‘yicha maxsus vakil Stiv Vitkoff va Davlat departamentining siyosat rejalashtirish direktori Maykl Anton tomonidan vakillik qilinadi.

Muzokaralar joyi haqida rasmiy ma'lumot berilmagan bo‘lsa-da, Italiya poytaxtida bo‘lib o‘tgan avvalgi bosqichlardan biri Oman elchixonasida o‘tkazilgan edi.

Oman tashqi ishlar vaziri Badr al-Busaidiy muzokaralarda vositachilik qilmoqda, chunki Arabiston yarim oroli davlati Tehron va Vashington o‘rtasida ishonchli vositachi sifatida tanilgan.

Boyitish muzokaralarning asosiy masalasi bo‘lib qolmoqda. Muzokaralar Eronning yadroviy dasturini cheklash va AQSh tomonidan mamlakatga qo‘yilgan og‘ir iqtisodiy sanksiyalarni yengillashtirishni ko‘zda tutadi, bu esa yarim asrlik dushmanlikka barham berishga qaratilgan.

Tramp kelishuvga erishilmasa, Eron dasturini nishonga oluvchi havo hujumlarini amalga oshirish bilan bir necha bor tahdid qilgan. Eron rasmiylari esa tobora ko‘proq ogohlantirib, qurol darajasiga yaqin boyitilgan uran zaxirasi bilan yadroviy qurol ishlab chiqishi mumkinligini aytmoqda.

‘Maxsus choralar’

Boyitish muzokaralardagi asosiy tortishuv nuqtasi bo‘lib qolmoqda. Vitkoff bir paytlar Eron uranni 3,67 foizga boyitishi mumkinligini taklif qilgan edi, keyinchalik esa barcha boyitishni to‘xtatish kerakligini aytgan. AQShning bu pozitsiyasi vaqt o‘tishi bilan yanada qat'iylashdi.

Davlat departamenti vakili Temmi Bryus muzokaralar haqida so‘ralganda, “biz muzokaralarda muvaffaqiyatga erishamiz, deb ishonamiz” dedi va Vashingtonning boyitishni to‘xtatish bo‘yicha pozitsiyasini ta'kidladi.

“Eronliklar ham muzokara stolida, ular bizning pozitsiyamizni tushunishadi va davom etishmoqda,” dedi Bryus payshanba kuni.

Hozircha taklif qilingan bir g‘oya shundan iboratki, Eron mamlakat ichida boyitishni to‘xtatishi, lekin Yaqin Sharqdagi mintaqaviy davlatlar va AQSh tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan konsorsium orqali uran ta'minotini saqlab qolishi mumkin.

Biroq, Eron Tashqi ishlar vazirligi boyitish mamlakat chegaralarida davom etishi kerakligini ta'kidlab kelmoqda va 2010 yildagi shunga o‘xshash yoqilg‘i almashish taklifi muzokaralarda muvaffaqiyatga erisha olmagan edi.

Bu orada, Isroil o‘zini xavf ostida his qilsa, Eronning yadroviy obyektlariga mustaqil ravishda zarba berish bilan tahdid qilmoqda, bu esa G‘azo urushi bilan allaqachon keskinlashgan Yaqin Sharqdagi vaziyatni yanada murakkablashtirmoqda.

Arag‘chiy payshanba kuni Isroil tahdidlarini davom ettirsa, Eron yadroviy obyektlarini himoya qilish uchun “maxsus choralar” ko‘rishini aytib, AQShni har qanday Isroil hujumida sherik sifatida ko‘rishini ogohlantirdi.