Marhum Rim papasi Isroilning G'azoga hujumlarida "misli ko'rilmagan zo'ravonlik"ga guvoh bo'lib, falastinliklarni himoya qilish bilan boshqa papalar orasida ajralib turdi.
Papa Fransisk, Rim-katolik cherkovining 2013-yildan beri rahbari bo'lib, Falastinliklarning huquqlarini himoya qilgan, dushanba kuni vafot etdi. Vatikan kamerlenkosi Kardinal Kevin Ferrell bu haqda e'lon qildi. U 88 yoshda edi.
“Bugun ertalab soat 7:35 da Rim episkopi Fransisk Otaning uyiga qaytdi. Uning butun hayoti Xudoga va cherkoviga xizmat qilishga bag'ishlangan edi,” dedi Ferrell o'z bayonotida.
Dunyodagi 1,4 milliardga yaqin Rim-katoliklarining ruhiy yetakchisi sifatida Fransisk musulmonlar orasida ham o'zining Isroilning G'azo urushidagi zo'ravonliklarga qarshi tinchlik chaqiriqlari bilan hurmat qozongan edi. Ushbu urush 2023-yil oktabridan 2025-yil apreliga qadar davom etib, 51,200 dan ortiq odamni, asosan ayollar va bolalarni hayotdan olib ketgan.
“U tinchlikka chaqiruvda juda qat'iy va doimiy edi, zo'ravonlikni to'xtatish, G'azoga insonparvarlik yordamini yetkazish uchun harakat qildi. U Falastinliklarning tenglik va o'z taqdirini o'zi belgilash huquqiga ega ekanligini doim ta'kidlab kelgan,” deydi AQShda diniy tadqiqotlar bo'yicha mutaxassis doktor Jordan Denari Duffner.
Vatikan uzoq vaqtdan beri ikki davlatli yechimni qo'llab-quvvatlab kelgan. Masalan, 1978-2005 yillarda Rim-katolik cherkoviga rahbarlik qilgan Papa Ioann Pavel II ham Falastin masalasida o'z hamdardligini ochiq bildirgan edi.
Rim-katolik cherkovi 2013-yil fevral oyida 1967-yilgi chegaralar asosida Falastin davlatini rasman tan olgan edi. Bu qaror Isroil tashqi ishlar vazirligini “hafsalasini pir qilgan” edi.
Duffnerning aytishicha, Papa Fransisk Falastinliklarning adolatsizlikka uchraganiga va ular Isroillik qo'shnilari bilan teng huquqlarga ega bo'lishi kerakligiga ishongan.
Papalarning odatda global mojarolarda tarafkashlikdan qochishga harakat qilishiga qaramay, Fransisk G'azodagi zo'ravonliklar haqida o'z pozitsiyasini ochiq-oydin bildirgan edi.
U G'azodagi “shafqatsizlik, bolalarning o'qqa tutilishi, maktablar va shifoxonalarning bombardimon qilinishi” haqida qayg'u bilan gapirgan edi. “Har qanday urush mag'lubiyatdir!” deb ta'kidlagan edi u.
Isroilning G'azodagi yunon pravoslav Porfiriy cherkoviga 2023-yil 19-oktabrda qilgan hujumi natijasida kamida 18 Falastinlik tinch aholi halok bo'lganida, Fransisk urushni tezda to'xtatishni talab qilgan edi.
Papa Fransisk G'azodagi xristian jamoasi bilan bevosita aloqa o'rnatib, har kecha G'azodagi Muqaddas Oila cherkoviga qo'ng'iroq qilib, ibodat va dalda so'zlarini yetkazgan.
Cherkovda 500 ga yaqin odam, jumladan uchta ruhoniy, beshta rohiba va 58 nafar nogiron odam boshpana topgan edi. Ularning aksariyati musulmonlar va maxsus yordamga muhtoj bolalar edi.
Duffnerning aytishicha, Papa Fransisk hatto kasalxonada yotgan paytida ham G'azodagi ruhoniy va jamoa bilan har kuni telefon orqali bog'langan.
“Katolik ta'limoti shuni aniq aytadiki, har safar begunoh odamlar nishonga olinganda, oziq-ovqat yetkazib berilmaganda, boshpana yetarli bo'lmaganda yoki tibbiy muassasalar vayron qilinganda, biz azob chekayotganlarni himoya qilish uchun qat'iy gapirishimiz kerak,” deydi u.
“Papa Fransisk G'azodagi vaziyatga va Isroil-Falastin mojarosidagi kengroq adolatsizliklarga javoban o'z e'tiqodini amalda ko'rsatdi,” deydi u.
Fransisk Falastin masalasida odatdagidan ko'ra ko'proq tarafkash bo'lganmi? Papa Isroil tomonidan G'azoda o'ldirilgan Falastinliklarning qarindoshlari bilan uchrashgan. “Bu endi urush emas, bu terrorizm,” degan edi u uchrashuvdan so'ng.
Betlehemlik Falastinlik va xristian ayol Shirin Halil, guruh a'zosi sifatida, Papa Fransiskning G'azo urushi haqida qanchalik ko'p ma'lumotga ega ekanligidan hayratda qolganini aytgan.
Duffnerning aytishicha, Fransisk (2013-2025) va uning oldingi papalari — Benedikt XVI (2005-2013), Ioann Pavel II (1978-2005) va Pavel VI (1963-1978) davrida Falastin masalasida “ko'p davomiylik” bo'lgan.
“1940-yillardan beri Vatikan Falastinliklarning o'z taqdirini o'zi belgilash va o'z davlatiga ega bo'lish huquqini qo'llab-quvvatlab keladi. Bu nafaqat Fransiskning papaligi, balki uning oldingi papalarining davrida ham davom etgan,” deydi u.
Ammo Fransisk Falastinliklar uchun ovozini baland ko'tarishda o'ziga xos edi, chunki u Isroilning G'azodagi urushi davomida “misli ko'rilmagan zo'ravonlik darajasini” boshdan kechirdi.
“Ba'zi jihatdan, Fransiskning ritorikasi oldingi papalarnikiga qaraganda aniqroq va kuchliroq bo'lishi kerak edi, chunki biz hozirgi vaziyatda shunday zaruratni ko'rdik,” deydi u.
