Google kompaniyasi o‘zining qidiruvga asoslangan sun’iy intellekt vositalarini ishlab chiqishda internetdagi kontentdan foydalanib kelgani, lekin bu jarayon haqida mazkur kontentni yaratgan nashriyotlardan ruxsat olmagani yoki ularni xabardor qilmagani ma’lum bo‘ldi. Bu ma’lumotlar AQShda Google’ning onlayn qidiruvdagi ustunligi bo‘yicha antimonopoliya sud jarayonida oshkor bo‘ldi.
Sudda taqdim etilgan hujjatlar shuni ko‘rsatadiki, Google rahbarlari nashriyotlarga o‘z kontentlaridan foydalanish bo‘yicha qaror qabul qilish imkoniyatini beradigan muqobil yondashuvlarni rad etgan. Bu ma’lumotlar texnologiya gigantlariga qarshi dunyo bo‘ylab olib borilayotgan antimonopoliya tekshiruvlari va sud ishlarining kuchayib borayotgan fonida e’lon qilindi.
Google’ga qarshi sud ishi kompaniyaning qidiruv tizimi raqobatchilar, masalan, Perplexity va OpenAI ustidan noqonuniy monopoliyaga ega ekanligi haqidagi da’volarga asoslangan. Google Search mahsulot boshqaruvi bo‘yicha rahbari Chetna Bindra kompaniya barcha nashriyotlardan o‘z kontentlarini qidiruv natijalarida ko‘rsatish uchun Google’ning sun’iy intellekt xususiyatlariga xizmat qilishiga ruxsat berishni talab qilganini ochiq aytgan.
Hujjatlarda Google muqobil yondashuvni “barqaror emas” deb baholagani va qo‘shimcha nazorat choralarini joriy etmaslikka qaror qilgani ko‘rsatilgan. Nashriyotlar esa bu qarordan norozi bo‘lsa, o‘z kontentlarini qidiruv indeksidan butunlay olib tashlash imkoniyatiga ega bo‘lgan.
Google o‘z o‘zgarishlarini “jim yangilanishlar” orqali amalga oshirishni va nashriyotlarning ma’lumotlaridan qanday foydalanayotganini ommaga e’lon qilmaslikni rejalashtirgan. Bindra hujjatda: “Biz nima desak, shuni qiling, lekin ehtiyotkorlik bilan,” deb yozgan.
Google ichki muhokamalarida nashriyot kontentidan sun’iy intellektni o‘qitish uchun foydalanish bo‘yicha bir nechta yondashuvlar ko‘rib chiqilgan. Masalan, “SGE (qidiruv generativ tajribasi) faqat rad etish” opsiyasi nashriyotlarga AI tomonidan yaratilgan xulosalardan chiqib ketish imkonini bergan bo‘lardi, lekin ular qidiruv tizimidan yo‘qolmas edi.
Google opt-out so‘rovlariga rioya qilish uchun o‘zining AI o‘quv materialidan 160 milliard kontent bo‘lagining yarmiga yaqinini — 80 milliardini olib tashlashga majbur bo‘ldi. Lekin Google-Extended opsiyasidan foydalanib, AI o‘qitishni bloklagan nashriyotlar qidiruv tizimida qolgan bo‘lsa ham, ularning kontenti kompaniyaning eng ko‘zga ko‘ringan AI mahsulotlariga xizmat qilgan.
Bu hujjatlar nashriyotlarning uzoq vaqtdan beri shubha qilgan narsalarini tasdiqlaydi. Google’ning kontent yaratuvchilariga hurmat ko‘rsatishi faqat qonuniy himoya sifatida ko‘rsatilgan bo‘lib, aslida kompaniya ularning ishlarini tizimli ravishda o‘zlashtirgan.
Raptive kompaniyasining bosh strategiya direktori Pol Bannister bu ma’lumotlarni “bir oz ayanchli” deb atadi. U hujjatlar Google muqobil variantlarni ko‘rib chiqqanini, lekin nashriyotlarga hech qanday nazorat bermaydigan eng konservativ variantni tanlaganini ko‘rsatishini ta’kidladi.
O‘tgan yil avgust oyida AQSh federal sudyasi Google onlayn qidiruv bozorida noqonuniy monopoliyani saqlab qolganini aniqladi. Sud kompaniya AQSh qidiruv bozorining taxminan 90 foizini nazorat qilganini va raqobatni bostirish uchun qurilma ishlab chiqaruvchilari va brauzer ishlab chiqaruvchilar bilan eksklyuziv kelishuvlar tuzganini aniqladi.
Google ichki taqdimotlarida bu holat tan olingan va siyosat o‘zgarishlarini qanday taqdim etish va nimani ochiq aytmaslik kerakligi bo‘yicha tavsiyalar berilgan. “Agar kelishilsa, keyingi qadam sifatida biz haqiqiy matn ustida ishlaymiz va buni chiqaramiz,” deb yozilgan Bindraning 2024 yil aprel oyidagi hujjatida.
Bir oy o‘tib, Google o‘zining “to‘liq yangilangan” sun’iy intellekt bilan boyitilgan qidiruv tajribasini ishga tushirdi. Endi Google’da ma’lumot qidirgan odamlar ko‘pincha javobni qidiruv natijalarining yuqori qismida joylashgan AI xulosasidan olishadi, bu esa nashriyotlarning o‘z saytlariga tashrif buyuruvchilarni yo‘qotishiga olib keladi.
Sanoat vakillari Google’ning AI javob qutilarini ishga tushirganidan beri ularning saytlariga trafik keskin kamayganini va bu nashriyotlar uchun muhim daromad manbaini yo‘qotishga olib kelganini xabar qilishmoqda.
“Nashriyotlar va dunyo bo‘ylab ba’zi hukumatlar jurnalistlar, yozuvchilar va boshqa ijodkorlarning asl kontenti uchun adolatli to‘lovlarni qanday olishni aniqlashga harakat qilishmoqda,” deydi Shiffrin.
Fransiya raqobat idorasi Google’ni fransuz nashriyotlariga litsenziya majburiyatlarini buzganlik uchun 250 million yevro jarimaga tortdi. Shu bilan birga, kompaniya o‘zining Bard (hozirda Gemini) sun’iy intellekt chatbotini yangiliklar kontenti asosida o‘qitganini va bu haqda nashriyotlarni xabardor qilmaganini aniqladi.
Google qidiruv bo‘yicha rahbari Liz Reid ko‘p sonli opt-out variantlarini yaratish “murakkab” bo‘lishini va bu turli xususiyatlar uchun alohida modellar talab qilishini aytdi. Ammo nashriyot huquqlarini himoya qiluvchilar bu izohni samimiy emas deb hisoblashmoqda.
“Bu strategiya Google’ning bozor kuchini to‘liq saqlab qolish va nashriyotlarning muzokaralardagi asosiy imkoniyatlarini yo‘qotish uchun qilingan,” deydi Infactory AI startapining bosh direktori Bruk Hartli Moy.
Agar Google’ning yondashuvi jurnalistika va professional kontent yaratishni zaiflashtirishga olib kelsa, bu oqibatlar faqat moliyaviy zarar bilan cheklanib qolmaydi. Ishonchli ma’lumotlar asoslari yemirilishi xavfi mavjud.
