Xitoy juma kuni AQShning tariflar bo‘yicha muzokaralar taklifini baholayotganini ma’lum qildi, biroq Vashington global bozorlarga va ta’minot zanjirlariga zarar yetkazgan bojlarni bekor qilishga tayyor bo‘lishi kerakligini ta’kidladi.
Aprel oyida ko‘plab Xitoy mahsulotlariga nisbatan 145 foizgacha yetgan AQSh bojxona tariflari kuchga kirgan bo‘lsa, Pekin AQShdan import qilinadigan mahsulotlarga yangi 125 foizlik bojlarni joriy qildi.
Smartfonlar, yarimo‘tkazgichlar va kompyuterlar kabi yuqori texnologiyali mahsulotlar AQSh tariflaridan vaqtinchalik ozod qilingan. AQSh prezidenti Donald Tramp Xitoyning tariflar bo‘yicha muzokaralar o‘tkazish istagini bir necha bor ta’kidlab, bu hafta “kelishuvga erishish uchun juda yaxshi imkoniyat bor” deb hisoblashini aytdi.
Juma kuni Pekinning savdo vazirligi AQShning taklif bilan chiqqanini va hozirda bu taklifni “baholayotganini” ma’lum qildi. Biroq, har qanday muzokaralar oldidan AQSh tomonidan imtiyozlar ko‘rsatilishi kerakligini ta’kidladi.
“Agar AQSh muzokara qilishni xohlasa, o‘zining noto‘g‘ri amaliyotlarini tuzatishga va bir tomonlama tariflarni bekor qilishga tayyorligini ko‘rsatishi kerak,” dedi vazirlik. “Agar AQSh bir tomonlama tarif choralarini tuzatmasa, bu AQSh tomonining samimiy emasligini va ikki tomon o‘rtasidagi o‘zaro ishonchni yanada buzishini anglatadi,” deb qo‘shimcha qildi.
“Bir gapni aytib, boshqasini qilish yoki muzokaralar niqobi ostida bosim va shantaj qilishga urinish ishlamaydi,” dedi savdo vazirligi.
Shanxaydagi Fudan universitetining Amerika tadqiqotlari markazi direktori Vu Sinbo Pekinning qattiq pozitsiyada turishini aytdi. “Albatta, AQSh muzokaralarni imkon qadar tezroq boshlashni xohlaydi, lekin bizning pozitsiyamiz shunday: ‘avval samimiylikni ko‘rsatish uchun biror chora ko‘ring’,” dedi Vu AFPga. AQSh Xitoyga nisbatan tariflarni bekor qilgandan so‘ng, “biz ikki tomonlama savdo muvozanatsizligi va AQShning Xitoy texnologik rivojlanishini ‘to‘xtatish’ urinishlari kabi qonuniy tashvishlarimizni muhokama qilishimiz mumkin,” dedi u.
O‘nlab davlatlar iyul oyida tugaydigan 90 kunlik muddat ichida Vashington bilan kelishuvga erishib, yuqori, mamlakatga xos tariflardan qochishga harakat qilmoqda. Bunga qarshi Pekin zarurat tug‘ilsa, savdo urushini oxirigacha davom ettirishga va’da berdi. Xitoy tashqi ishlar vazirligi bu hafta ijtimoiy tarmoqlarda e’lon qilgan videoda “hech qachon tiz cho‘kmaymiz!” deb ta’kidladi.
“Xitoyning pozitsiyasi har doim mutlaqo izchil bo‘lgan,” dedi savdo vazirligi juma kuni. “Agar jang bo‘lsa, biz oxirigacha kurashamiz; agar gaplashish bo‘lsa, eshik ochiq. Tarif urushi va savdo urushi AQSh tomonidan bir tomonlama boshlangan.”
Xitoy iqtisodiyoti eksportga bog‘liq bo‘lib, global iqtisodiy o‘zgarishlar uning iqtisodiyotiga ta’sir ko‘rsatganini tan oldi. Rasmiylar tashqi bozorlarga qaratilgan kompaniyalar qiyinchiliklarga duch kelayotganini aytmoqda.
Bu hafta ma’lumotlarga ko‘ra, aprel oyida zavod faoliyati qisqargan, Pekin esa buni global iqtisodiyotdagi “keskin o‘zgarish” bilan bog‘ladi. Chorshanba kuni esa ma’lumotlar AQSh iqtisodiyoti yilning birinchi uch oyida kutilmaganda qisqarganini ko‘rsatdi, bu esa Trampning tarif rejasi importning keskin o‘sishiga olib kelganini ko‘rsatdi.
Singapur milliy universitetidan Ja-Ian Chong har ikkala tomonning iqtisodiy ehtiyojiga qaramay, biror progressga erishish mumkinmi yoki yo‘qligi hali ham noaniq ekanini aytdi. “Hech bir tomon zaif ko‘rinishni xohlamaydi,” dedi u. SPI Asset Management tahlilchisi Stiven Innes esa Pekinning juma kungi bayonotlarini “savdo urushidagi birinchi zaytun shoxi” deb atadi. “Qog‘ozda, har ikkala poytaxt tinchlik bayroqlarini ko‘tarayotgandek,” deb yozdi u. “Ammo chuqurroq qarasangiz, yo‘l hali ham minalar bilan to‘la,” dedi u. “Xitoyning ‘oxirigacha kurashamiz’ degan va’dasi bekor qilinmadi – faqat yumshoqroq bayonotlar ortiga yashirildi – va ‘avval bojlarni bekor qilish’ talabi Oq uy uchun hali ham qabul qilinmaydi.”
Osiyo bozorlariga umumiy qarash
Osiyo bozorlarida juma kuni savdo asosan o‘sdi, bu esa Vashingtonning tariflar bo‘yicha muzokaralar taklifini Xitoy ko‘rib chiqayotganini aks ettirdi.
AQSh bozorlarida payshanba kuni texnologiya gigantlari Microsoft va Meta kompaniyalarining kuchli natijalari iqtisodiy xavotirlarni bartaraf etishga yordam berganidan so‘ng o‘sish kuzatildi. Apple birinchi chorakdagi foydasi kutilganidan yuqori bo‘lganini e’lon qildi, biroq AQSh tariflari kompaniyaga zarar yetkazishi va uning ta’minot zanjirini buzayotganini ogohlantirdi.
Amazon birinchi chorak daromadining to‘qqiz foizga o‘sganini xabar qildi, biroq uning istiqboli AQSh-Xitoy savdo urushining salbiy ta’siri investorlarni xavotirga solgani sababli pasaygan.
Osiyoda juma kuni savdo davomida Gonkongning Hang Seng indeksi ertalab bir foizdan ko‘proqqa o‘sdi, Yaponiya asosiy Nikkei indeksi esa taxminan 0,6 foizga ko‘tarildi. Yaponiya AQSh tariflari bo‘yicha muzokaralar uchun elchisi payshanba kuni Vashingtonda ikki davlat o‘rtasidagi ikkinchi raund muzokaralar “ochiq va konstruktiv” bo‘lganini aytdi.
AQShning asosiy ittifoqchisi va eng yirik investori bo‘lgan Yaponiya ko‘pchilik davlatlarga qo‘llaniladigan 10 foizlik asosiy tariflar va avtomobillar, po‘lat va alyuminiyga nisbatan yuqoriroq bojlar ta’siriga duch kelmoqda. Yaponiya Markaziy banki avvalroq tariflar global iqtisodiy noaniqlikni kuchaytirayotganini ogohlantirib, o‘sish prognozlarini pasaytirdi, ammo asosiy foiz stavkasini o‘zgarishsiz qoldirdi.
Savdogarlar juma kuni AQShning aprel oyidagi ish o‘rinlari bo‘yicha ma’lumotlarini kutmoqda, bu esa AQSh markaziy bankining foiz stavkalari bo‘yicha yo‘nalishini belgilash uchun ko‘rsatkich bo‘lishi mumkin.
