Eron va AQSh shanba kuni Ummonda yuqori darajadagi muzokaralar o'tkazishni rejalashtirmoqda. Ushbu muzokaralar Tehronning tez rivojlanayotgan yadro dasturi bo'yicha muzokaralarni qayta boshlashga qaratilgan bo'lib, AQSh Prezidenti Donald Tramp kelishuv bo'lmasa harbiy harakatlar bilan tahdid qilmoqda.
Eron ommaviy axborot vositalarining xabar berishicha, Eron va AQSh delegatsiyalari Maskatga yetib kelgan va eronliklar muzokaralar oldidan Ummon rasmiylari bilan uchrashgan.
Eron delegatsiyasiga Tashqi ishlar vaziri Abbos Araqchiy boshchilik qilmoqda, AQSh tomoni esa Trampning Yaqin Sharq bo'yicha maxsus vakili Stiv Vitkoff tomonidan boshqariladi.
Eron muzokaralarga ehtiyotkorlik bilan yondashmoqda, ular kelishuvga olib kelishiga shubha bilan qaramoqda va Trampga ishonchsizlik bildirmoqda, chunki u bir necha bor Eronni yadro dasturini to'xtatmasa bombardimon qilish bilan tahdid qilgan.
Har ikki tomon ba'zi yutuqlarga erishish imkoniyatlarini muhokama qilgan bo'lsa-da, ular hali ham uzoq masofada turibdi. Muzokaralar yuzma-yuz bo'lishi kerakmi yoki Eron xohlaganidek bilvosita bo'lishi kerakmi, bu borada kelishuvga erishilmagan.
Harakatlar mintaqadagi keskinliklarni pasaytirishga yordam berishi mumkin, ayniqsa 2023 yildan beri G'azo va Livanda urushlar, Eron va Isroil o'rtasidagi raketa hujumlari, Qizil dengizdagi Husi hujumlari va Suriyada Bashar al-Asadning ag'darilishi kabi voqealar davom etayotgan bir paytda.
Ammo muvaffaqiyatsizlik mintaqada kengroq mojarolar xavfini kuchaytirishi mumkin. Tehron qo'shni davlatlarga ogohlantirish berib, agar ular AQShning Eronga qarshi harbiy hujumida ishtirok etsa, "og'ir oqibatlarga" duch kelishini aytgan.
Eronning oliy rahbari Oyatulloh Ali Xomanaiy, Islom Respublikasining murakkab hokimiyat tuzilmasida asosiy davlat masalalari bo'yicha so'nggi qarorni qabul qiluvchi shaxs sifatida, Araqchiyga muzokaralar uchun "to'liq vakolat" bergan, dedi eronlik rasmiy Reuters agentligiga.
"Muzokaralar davomiyligi, faqat yadro masalasi bo'yicha bo'lib, AQSh tomonining jiddiyligi va yaxshi niyatiga bog'liq bo'ladi," dedi rasmiy, masalaning nozikligi sababli anonimlik sharti bilan.
Eron o'zining mudofaa imkoniyatlari, masalan, raketa dasturi bo'yicha muzokaralar o'tkazishni rad etgan.
O'n yillik mojarolar
Eron har doim o'zining yadro dasturi faqat tinch maqsadlarda ekanligini ta'kidlab kelgan, ammo G'arb davlatlari uning atom bombasi yaratmoqchi ekanligiga ishonadi.
Ular Eronning uranni boyitishi, yadro yoqilg'i manbai, tinch dastur talablaridan ancha oshib ketganini va urush kallaklari uchun zarur bo'lgan darajaga yaqin darajada boyitilgan zaxiralar ishlab chiqarilganini aytmoqda.
Tramp fevral oyidan beri Tehronga nisbatan "maksimal bosim" kampaniyasini qayta tiklagan, 2018 yilda birinchi muddatida Eron va olti dunyo davlati o'rtasidagi 2015 yilgi yadro kelishuvini bekor qilib, Islom Respublikasiga nisbatan og'ir sanksiyalarni qayta joriy qilgan.
Shundan beri Eronning yadro dasturi oldinga siljigan, jumladan, uranni 60% darajada boyitish orqali, bu bombaga kerakli darajaga yaqin texnik qadamdir.
AQSh Davlat kotibi Marko Rubio payshanba kuni muzokaralar tinchlikka olib kelishiga umid bildirgan holda, "Biz Eron hech qachon yadro quroliga ega bo'lmasligini aniq aytdik va bu uchrashuvga olib kelgan narsa ham shu," dedi.
Tehron ertasi kuni javob berib, AQShga "chinakam imkoniyat" berayotganini aytdi, garchi Vashingtonning "qarama-qarshi shov-shuvlari"ni tanqid qilgan bo'lsa ham.
Vashingtonning ittifoqchisi Isroil, Eronning yadro dasturini mavjudlikka tahdid sifatida ko'rib, diplomatiya uning yadro ambitsiyalarini cheklashda muvaffaqiyatsiz bo'lsa, Eronni hujum qilish bilan uzoq vaqtdan beri tahdid qilib kelmoqda.
Tehronning Yaqin Sharqdagi ta'siri sezilarli darajada cheklangan, uning mintaqaviy ittifoqchilari — "Qarshilik o'qi" deb nomlanuvchi guruhlar — G'azo urushi va Suriyada Bashar al-Asadning qulashidan beri yo'q qilingan yoki jiddiy zarar ko'rgan.
Bu ittifoqchilarga Livandagi Hizbulloh, Yamandagi Husiylar va Iroq hamda Suriyadagi turli shia qurolli guruhlar kiradi
