Demokratik AQSh qonunchilari Prezident Donald Tramp ma'muriyatidan Rossiya tomonidan "o'g'irlangan" minglab ukrainalik bolalarni kuzatishga yordam beruvchi dasturini tiklashni va inson huquqlarining buzilishida aybdorlarni jazolash uchun sanksiyalar qo'llashni talab qilishmoqda.
Respublikachi prezidentning ma'muriyati AQSh hukumatining ko'plab dasturlari va xorijiy yordamni qisqartirayotgan bir paytda, Yel universitetining Gumanitar tadqiqotlar laboratoriyasi (Yale HRL) tomonidan boshqarilgan va Ukrainadan bolalarning ommaviy deportatsiyasini kuzatgan hukumat tomonidan moliyalashtirilgan tashabbusni tugatdi, deb aytmoqda qonunchilar.
Bu qaror tadqiqotchilarni Ukrainadan olib ketilgan taxminan 30,000 bola haqida sun'iy yo'ldosh tasvirlari va boshqa ma'lumotlarni o'z ichiga olgan katta hajmdagi ma'lumotlardan mahrum qildi.
"Bizda ma'lumotlar omboridan olingan ma'lumotlar doimiy ravishda o'chirilganiga ishonish uchun asoslar bor. Agar bu rost bo'lsa, bu dahshatli oqibatlarga olib keladi," deya Demokratik qonunchilar, Ohiodan vakil Greg Landsman boshchiligida, Davlat kotibi Marko Rubio va Moliya kotibi Skott Bessentga seshanba kuni Reuters tomonidan ko'rilgan va chorshanba kuni yuborilishi kutilayotgan xatda yozishdi.
Trampning dasturini tugatishi va xat haqida birinchi marta The Washington Post xabar berdi. Bu xabar Tramp Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan telefon orqali gaplashgan kuni e'lon qilindi, unda Rossiya 30 kunlik jangovar harakatlarni to'xtatishga rozi bo'lmagan.
Davlat va Moliya departamentlari darhol izoh berish so'rovlariga javob bermadi.
Dastur bilan tanish bo'lgan bir shaxsning aytishicha, Yale HRL bilan tuzilgan Davlat departamenti shartnomasining bekor qilinishi urush jinoyatlari bo'yicha $26 millionlik dalillarni yo'q qilishga olib kelgan, bu esa Putinni himoya qilishga yordam beradi.
"Ular urush jinoyatlari ma'lumotlari uchun ishlatilgan AQSh soliq to'lovchilarining $26 millionini yo'q qilishdi, jumladan barcha bolalar haqidagi hujjatlar," dedi manba.
"Agar siz Prezident Putinni javobgarlikdan himoya qilmoqchi bo'lsangiz, bu narsani yo'q qilasiz. Va ular buni qilishdi. Bu barcha metama'lumotlar bilan sudda qabul qilinadigan oxirgi versiya edi," dedi manba.
‘Ochiq tan olingan huquqbuzarliklar’
Vakillar palatasi a'zolarining xati, shuningdek, Tramp ma'muriyatidan Rossiya va uning ittifoqchisi Belarusda bolalarni ko'chirishda ishtirok etgan amaldorlarni jazolash uchun sanksiyalar qo'llashni talab qiladi.
"Bolalar huquqlarining xalqaro qonunlarga muvofiq ochiq tan olingan bu qo'pol buzilishlari oqibatlarni talab qiladi," deyiladi xatda.
Xatda, shuningdek, Yale HRL endi o'g'irlangan bolalarning harakatlarini kuzatish uchun zarur bo'lgan sun'iy yo'ldosh tasvirlariga kirish imkoniyatiga ega emasligi aytiladi.
"Bizning hukumatimiz muhim xizmatni taqdim etmoqda – bu Ukrainaga qurol yoki naqd pul o'tkazishni talab qilmaydi – bu bolalarni qutqarishning ulug'vor maqsadiga erishish yo'lida. Biz darhol Ukrainaga bu bolalarni uylariga qaytarishga yordam berish ishini davom ettirishimiz kerak," deyiladi qonunchilar xatida.
Ukraina Rossiya yoki Rossiya tomonidan bosib olingan hududlarga oilasi yoki vasiylarining roziligisiz olib ketilgan o'n minglab bolalarning "o'g'irlanishini" BMT shartnomasi ta'rifiga ko'ra genotsid deb hisoblaydi.
Rossiya esa odamlarni ixtiyoriy ravishda evakuatsiya qilayotganini va urush zonasidan zaif bolalarni himoya qilish uchun harakat qilayotganini aytmoqda.
2023 yil mart oyida Xalqaro Jinoyat Sudi Lvova-Belova va Putinni ukrainalik bolalarni o'g'irlash bilan bog'liq hibsga olish orderlarini chiqardi. Rossiya bu orderlarni "sharmandali va qabul qilib bo'lmaydigan" deb qoraladi.
Evropaning jinoyat hamkorligi agentligi Eurojust vakilining aytishicha, seshanba kuni Vashington tomonidan Ukrainaga qarshi tajovuz jinoyatini tergov qilish xalqaro markazini qo'llab-quvvatlashni to'xtatish haqida xabar berilgan.
Eurojustdagi AQSh maxsus prokurori Jessica Kim moliyalashtirish to'xtatilishi munosabati bilan lavozimidan ketadi.
