Janubi-Sharqiy Osiyo Davlatlari Assotsiatsiyasining (ASEAN) 46-sammiti Malayziya poytaxti Kuala-Lumpurda boshlandi. Mintaqa yetakchilari AQSh tariflari, Myanmardagi mojarolar va Janubiy Xitoy dengizidagi dengiz nizolari kabi asosiy mintaqaviy va global masalalarni muhokama qilish uchun yig‘ilishdi.
Tadbir dushanba kuni an’anaviy ASEAN qo‘l siqish marosimi bilan boshlandi. Yetakchilar mintaqaviy birlikni mustahkamlash yo‘lidagi muammolar, strategik ustuvorliklar va sa’y-harakatlarni muhokama qilishga tayyor edi, deb xabar berdi Malay Mail.
Malayziya Bosh vaziri Anvar Ibrohim navbatdagi rais sifatida sammitga rahbarlik qilmoqda.
Ochilish nutqida Anvar AQSh Prezidenti Donald Trampga ASEAN-AQSh sammitini o‘tkazish taklifi bilan murojaat qilganini ma’lum qildi. Bu sammit tarif masalasini hal qilishga qaratilgan.
“Darhaqiqat, geosiyosiy tartibda o‘zgarishlar yuz bermoqda va global savdo tizimi AQShning bir tomonlama tariflari tufayli yanada bosim ostida,” dedi u. “Himoyachilik siyosati qayta tiklanmoqda va ko‘p tomonlama hamkorlik tizimi parchalanmoqda,” deya qo‘shimcha qildi.
ASEAN davlatlari AQShning 10% dan 49% gacha bo‘lgan tariflaridan zarar ko‘rdi, ammo Tramp o‘tgan oy ushbu tariflarga 90 kunlik tanaffus e’lon qilgan edi. Bu esa mamlakatlarni Vashington bilan tezkor muzokaralarni boshlashga undadi.
Anvarning ta’kidlashicha, ASEAN yirik davlatlarning “ixtiyoriy harakatlari”dan kelib chiqadigan geosiyosiy tangliklarga bardosh bera oladi.
Kuala-Lumpur Deklaratsiyasi
Anvarning so‘zlariga ko‘ra, Janubi-Sharqiy Osiyo mintaqasi har doim inklyuzivlik, qonun ustuvorligi va ochiq savdo orqali rivojlangan, ammo “hozirgi kunda farovonlik xavf ostida.”
“ASEAN uchun tinchlik, barqarorlik va farovonlik ko‘pincha savdo, kapital va odamlarning erkin harakati asosida qurilgan ochiq, inklyuziv va qoidalarga asoslangan xalqaro tartibga bog‘liq bo‘lgan,” dedi u. “Ammo bu asoslar hozirda ixtiyoriy harakatlar ta’sirida buzilmoqda.”
“Shunga qaramay, men ASEANning kuchi va chidamliligiga ishonaman, u biz duch kelayotgan qiyinchiliklar va noaniqliklar shamollariga bardosh bera oladi,” dedi u.
Anvar, shuningdek, guruhning do‘stona hamkorlari bilan hamkorlikni kuchaytirish muhimligini ta’kidladi. ASEANning eng yirik iqtisodiy hamkori bo‘lgan Xitoy va Fors ko‘rfazi hamkorlik kengashi (GCC) bilan birgalikda o‘tkazilgan birinchi ASEAN-Xitoy-GCC sammitining ahamiyatini qayd etdi.
Sammit doirasida ASEAN yetakchilarining ASEAN Parlamentlararo Assambleyasi vakillari, ASEAN yoshlari vakillari va ASEAN Biznes Maslahat Kengashi vakillari bilan uchrashuvlari ham o‘tkaziladi.
Kunning asosiy voqeasi “Kuala-Lumpur Deklaratsiyasi: ASEAN 2045 – Bizning umumiy kelajagimiz” hujjatining imzolanishi bo‘ladi.
ASEAN – bu Indoneziya, Vetnam, Laos, Bruney, Tailand, Myanma, Filippin, Kambodja, Singapur va Malayziyadan iborat 10 a’zolik xalqaro hukumatlararo tashkilotdir.
Malayziya 2025-yilda ASEANning navbatdagi raisligini qabul qiladi.
