Lisa Solrun Christiansen har kuni ertalab soat 4:00 da uyg‘onib, dunyo bo‘ylab xaridorlar tomonidan qadrlanadigan, Grenlandiyaning an’anaviy Inuit madaniyatini aks ettiruvchi rang-barang naqshli qalin jun sviterlar to‘qish bilan shug‘ullanadi.

Uning ertalabki odatiy ishlari yangiliklarni tezkor ko‘zdan kechirishni o‘z ichiga oladi, lekin so‘nggi paytlarda AQSh Prezidenti Donald Trampning uning vatani haqidagi rejalari haqida eshitgan xabarlari tinchini buzmoqda.

“Bu xabarlar meni juda bezovta qiladi,” dedi Christiansen shu oy boshida dengizga qarab, qirg‘oq yaqinida suzib yurgan moviy muz tog‘larini kuzatar ekan.

Inuit va Daniyalik ota-onaning farzandi bo‘lgan 57 yoshli Christiansen Grenlandiyani juda qadrlaydi. Uning otasi, rassom va o‘qituvchi, qizil va oq rangli Grenlandiya bayrog‘ini yaratgani bilan oilasi faxrlanadi.

“Otam o‘lim to‘shagida bayroq haqida ko‘p gapirdi va u bayroq uning emas, balki xalqniki ekanini aytdi,” dedi u.

“Va bir gapni doim eslayman. U shunday dedi: ‘Umid qilamanki, bu bayroq Grenlandiya xalqini birlashtiradi.’”

Tashvish oroli

Grenlandiyaliklar o‘z vatanlari, Daniyaning o‘z-o‘zini boshqaruvchi hududi, AQSh, Rossiya va Xitoy o‘rtasidagi raqobatda bir vositaga aylanib qolishidan tobora xavotirda. Global isish Arktikaga kirishni osonlashtirayotgan bir paytda, Trampning Grenlandiyani qo‘lga kiritish maqsadi, boy mineral resurslarga ega va strategik havo va dengiz yo‘llarini nazorat qiluvchi bu hududni mustaqillikka olib boruvchi yo‘ldan to‘sib qo‘yishi mumkinligidan qo‘rqishmoqda.

Bu xavotirlar yakshanba kuni AQSh vitse-prezidenti JD Vance’ning rafiqasi Usha Vance shu hafta oxirida Grenlandiyaga milliy itlar chanasi poygasida ishtirok etish uchun tashrif buyurishini e’lon qilganida yanada kuchaydi. Shu bilan birga, Milliy xavfsizlik maslahatchisi Maykl Valtz va Energetika vaziri Kris Rayt AQShning Grenlandiyaning shimolidagi harbiy bazasiga tashrif buyurishi rejalashtirilgan.

Bu e’lon Grenlandiyaliklar yangi parlamentni AQShga qo‘shilishga qarshi saylaganidan ikki kun o‘tib, Trampning Grenlandiyani anneksiya qilish istagini yana bir bor takrorlaganidan keyin kelgan edi. Tramp hatto harbiy bosim ehtimolini ham yashirmadi va AQShning Grenlandiyadagi bazalarini eslatib, “balki bu yerga ko‘proq va ko‘proq askarlar kelishini ko‘rasiz,” dedi.

Tashrif haqidagi xabar mahalliy siyosatchilar tomonidan darhol tanqid qilindi va ular buni hukumat tuzishga harakat qilayotgan bir paytda AQSh kuchini namoyish etish deb baholashdi.

“Shuni ochiq aytish kerakki, bizning yaxlitligimiz va demokratiyamiz hech qanday tashqi aralashuvisiz hurmat qilinishi kerak,” dedi iste’fodagi bosh vazir Mute Boroup Egede.

1721 yildan beri Daniyaning bir qismi bo‘lgan Grenlandiya o‘n yilliklar davomida mustaqillikka intilib kelmoqda. Bu maqsadni aksariyat grenlandiyaliklar qo‘llab-quvvatlaydi, lekin ular qachon va qanday amalga oshirish kerakligi borasida turlicha fikrda. Ular Daniyani Amerika hukmronligiga almashtirishni xohlamaydilar.

Savol shundaki, xalqaro keskinliklar kuchayib borayotgan bir paytda, Tramp orolni AQSh milliy xavfsizligi uchun muhim deb hisoblayotgan bir paytda, Grenlandiya o‘z taqdirini o‘zi belgilashga qodir bo‘ladimi?