Пред девет години, во ноќта на 15 јули 2016 година, Туркије се соочи со она што ќе стане една од најкрвавите, а сепак најиздржливите епизоди во нејзината модерна историја.

Фракција на војската, поврзана со терористичката организација ФЕТО, се обиде да ја преземе власта со сила. Пучистичките војници ги таргетираа клучните владини институции од воздух и копно и нападнаа невооружени цивили кои се најдоа пред тенковите и автоматските пушки.

Многу цивили ги преплавија улиците откако претседателот Реџеп Таип Ердоган ја повика нацијата да се спротивстави. Зборувајќи во живо на пат од Мармарис до аеродромот во Истанбул, тој ги повика граѓаните да се спротивстават на пучот заедно со него.

Протечените наредби што циркулираа меѓу поттикнувачите беа остри дека командантот на пучот им наложил да пукаат без милост: „Има толпа што се спротивставува, пукајте директно во нив, нема прошка за ниту еден од нив. Никој.“

Жената што му рекла на војникот: „Јас ти го родив синот мој“, не се обидувала само да се вразуми со него; туку се повикувала на заедничкиот кодекс на мајчинска жртва и воена служба. Неговиот одговор бил: „Бог ќе ни прости, не грижи се.“

Наидувајќи на решителен отпор од страна на цивилите и полицијата, државниот удар не успеа. Беа убиени 253 лица, меѓу кои единаесет жени, деца, полицајци и стотици други повредени.

На мостот Босфор, сега преименуван во Мост на шехидите (мачениците) од 15 јули, беа убиени две жени, Ајше Ајкач (44) и Севги Јесилјурт (51).

Ајкач, мајка на четири деца, го напуштила домот откако го слушнала телевизиското обраќање на претседателот Ердоган. Истото го сторила и Јесилјурт, мајка на две деца. Двете биле застрелани од пучистички војници на мостот.

Најмладите меѓу жените маченички биле 23-годишните полицајки Кубра Доганај и Џенет Јигит, соученички и колешки, исто така убиени на линијата на отпорот.

ТРТ Ворлд разговараше со некои од жените кои ја преживеале таа ноќ и со најблиските на маченичките жени, кои исто така го отелотворуваат духот на отпорот.

„Ако останеме, татковината е наша“

Најупорната слика за отпор од таа ноќ можеби е онаа на Адвија Ѓул Исмаилоглу од Фатих, Истанбул. Таа имала само 14 години во времето на пучот.

„Во рацете го имавме само знамето и во устата скандирањата „војници во населбите“, изјави таа за ТРТ Ворлд. „Мислев дека нема да направат ништо лошо ниту да пукаат во луѓето што стоеја пред нив.“

Тоа е слика толку несоодветна за насилството што ја пречека.

„Имаше околу 150 граѓани наоколу, видовме предавници во униформи како формираат барикада и не им дозволуваат на луѓето да одат на страната на општината“, вели таа, додавајќи, „тие почнаа директно да пукаат во граѓаните за да убијат.“

Куршумот што ѝ го пробил грбот, оставајќи дупка од околу петнаесет сантиметри, го промашил 'рбетот, но ѝ ги оштетил белите дробови. Поминала една недела во кома.

Сепак, таа не била во несвест во моментот на повредата.

„Таа ноќ беше пресвртница за мене, како што е и за Туркије“, вели таа. Своето сведоштво го завршила со цитат од Јавуз Султан Селим Хан: „Ако умреме, рајот е наш; ако останеме, татковината е наша“.

„Го изгубив мојот столб на поддршка, но не и мојата земја“

Други, како Туркмен Текин, 46-годишна мајка на три деца, инстинктивно реагирале на настаните од ноќта. „Татковината се губи, мора да дејствуваме веднаш“, му рекла таа на својот сопруг.

Оставајќи ги своите три деца во кревет, таа земала абдест (ритуално измивање пред молитва) и ѝ го предала клучот од куќата на својата снаа, барајќи од неа да се грижи за децата. Нејзиното најмало дете имало само 11 години.

„Мојата сопруга беше толку возбудена што дури и не ги облече чевлите. Не застана за да се облече правилно“, изјави за ТРТ Ворлд сопругот на Текин, Рамазан.

Тие се упатија кон локалната полициска станица во Есенлер, истанбулски округ на европската страна на градот, а потоа се пренасочија кон аеродромот Ататурк откако ја слушнаа локацијата на претседателот, надевајќи се дека таму ќе му се придружат.

„Излеговме на улиците за нашата татковина, за нашето знаме, за повикот за молитва. Никогаш не сум почувствувал жалење ниту сум помислил: „Зошто излеговме?“ Затоа што без држава, нема татковина, нема знаме“, додава тој.

Некаде по патот, додека тенковите се движеа напред, беа престигнати.

„Одевме, а луѓето викаа „доаѓа тенк“ еден по друг, или барем така изгледаше. Во вревата на таа толпа, не можеше да се чуе ништо во таа бучава.“

Кога сфатија дека тенкот се движи кон нив, Рамазан Текин ѝ рече на сопругата да се тргне настрана. „Предавниците го туркаа тој тенк врз нас“, изјави тој за ТРТ Ворлд.

„Кога ја погледнав сопругата, ја видов на земја.“ Таа беше смртоносно погодена во черепот. Очите му беа насолзени додека раскажуваше дека ја држел за раце, додавајќи дека ја викал, но таа не можела да зборува.

Ја префрлиле брзо во болница, но лекарите можеле само да ја констатираат нејзината смрт. Тој ја држел додека умирала, а подоцна им рекол на новинарите: „Кога ја погледнав, таа имаше иста насмевка, иста бела кожа како што имаше на денот на нашата свадба“.

Туркмен Текин, додава тој, отсекогаш копнеела по мачеништво. „Таа секогаш велеше: „Само да бев војник или да ѝ служев на државата за да можам да станам шехид (маченик)“. Бог ѝ го дал мачеништвото што отсекогаш го посакувала“.

Тој наоѓа тивка сила во жртвата на неговата сопруга за нејзината земја, чија љубов ги обединува двајцата.

„Ја изгубив сопругата. Јас го изгубив мојот столб и потпора. Но, не ја изгубив мојата земја“.

„Нека живее татковината“

Во овие приказни има хероизам, морална храброст и нешто речиси оперско, мајката која ги остава своите деца да спијат, тинејџерката која пркосно стои пред вооружени мажи, сопругот кој го носи крвавото тело на својата сопруга низ толпата.

Овие моменти, и приказните што ги зачувуваат, се прераскажување на ноќта кога републиката беше речиси изгубена, а зачувана. Цената на заборавањето би била дури и поголема од цената на отпорот.

Настаните од таа ноќ сега се вткаени во националното сеќавање на земјата, институционализирани како државен празник и овековечени со наративи за мачеништво.

Се памети и одбележува убиството на 253 лица, некои на возраст од само 15 години. 15 јули е одбележан со комеморативни настани и интервјуа со преживеани и ожалостени семејства.

„Да живее татковината“, како што вели еден од интервјуираните за ТРТ Ворлд.

/