Бебе родено со смртоносна генетска болест се чувствува добро откако стана првото познато лице кое примило персонализирана ЦРИСПР (CRISPR) терапија, дизајнирана да ја корегира нејзината специфична мутација одговорна за болеста.

ЦРИСПР (Групирани редовно интерпросторни кратки палиндромски повторувања) е технологија што ја користат научници за селективно модифицирање на ДНК на живите организми. ЦРИСПР е семејство на ДНК секвенци што се наоѓаат во геномите на прокариотските организми како што се бактериите и археите.

Малиот КЏ Малдун сега има речиси 10 месеци и се чувствува добро откако примил три дози од терапијата за промена на гени. Терапијата ја поништила мутацијата што го оставила телото на момчето неспособно да ги обработува протеините, објавува Нејчр (Nature).

Десетици луѓе примиле терапии базирани на ЦРИСПР за генетски состојби како што е српеста анемија, но тие третмани се дизајнирани да се користат кај многу луѓе со истото нарушување, без оглед на основните мутации што го предизвикале. Спротивно на тоа, истражувачите ја прилагодиле терапијата на Малдун за да корегираат специфична генетска секвенца во неговиот геном.

„Прерано е да се користи зборот- лек. Сè уште е рано, сè уште имаме многу да научиме од него“, рече Ребека Аренс-Никлас, педијатар во Детската болница во Филаделфија во Пенсилванија и еден од докторите на момчето.

Краток рок

За да го сторат тоа, меѓународен тим од лекари и истражувачи, со поддршка од американската влада и регулаторните агенции, побрзаа да развијат терапија за KЏ во рок од шест месеци.

Терапијата, опишана во студија во Њу Енгланд Журнал оф Медисин (New England Journal of Medicine), „е специфична за неговата генетска секвенца и веројатно никогаш нема да се користи кај друго лице“, додаде д-р Аренс-Никлас.

Тоа е амбициозен пристап и истражувачите се надеваат дека ќе ги инспирира другите да го користат ЦРИСПР за лекување на екстремно ретки генетски болести.

„Ова е навистина иднината на сите овие генски и клеточни терапии. Навистина е возбудливо“, рече Аркасубра Гош, експерт за генска терапија од Индија, кој не беше вклучен во студијата.

Две мутации

KЏ наследил две мутации, по една од секој родител, што значеше дека не ја произведува нормалната форма на клучен ензим наречен карбамоил фосфат синтетаза 1 (ЦПС-1). Ова ја компромитира неговата способност да ги обработува соединенијата што содржат азот, кои се создаваат кога телото ги разградува протеините. Како резултат на тоа, неговата крв имаше високи нивоа на амонијак, соединение кое е особено токсично за мозокот.

Најдобриот третман за недостаток на ЦПС-1 е трансплантација на црн дроб, но ќе поминат месеци пред момчето да стане подобно за процесот. Во меѓувреме, секој ден тој носеше дополнителен ризик од оштетување на мозокот или смрт, бидејќи само околу половина од бебињата со тежок недостаток на ЦПС-1 преживуваат доволно долго за да добијат трансплантација.

Ахренс-Никлас одлучи да му понуди на семејството уште една опција. Таа и нејзините колеги работеа на техника базирана на ЦРИСПР, која може да направи насочени промени на поединечни букви во ДНК секвенците. Тимот развиваше начини за брзо и безбедно прилагодување на терапијата за уредување на бази за да ги корегира специфичните мутации на поединецот.

Со одобрение од родителите, научниците регрутираа долг список на соработници. Тимот брзо го провери најдобриот пристап за уредување на бази и го тестираше кај глувци и мајмуни. Компаниите донираа експертиза и патентирани компоненти. Американската администрација за храна и лекови (ФДA) го забрза прегледот на третманот и во рок од шест месеци, момчето ја прими својата прва доза.

По почетната доза, КЏ можеше безбедно да јаде количина на протеини препорачана за неговата возраст, но сепак му беа потребни лекови за да ги држи нивоата на амонијак под контрола. Со втора рунда терапија, истражувачите успеаја да ја намалат количината на потребни лекови, но не можеа целосно да ја елиминираат потребата од нив.

Оттогаш ја прими својата трета и последна доза. Неговите клиничари внимателно го намалуваат лекот, малку по малку, вели Аренс-Никлас.

Не е познато како овој пристап би можел да се прошири за лекување на други со ултра ретки болести: Дури и кога е дизајниран за лекување на стотици луѓе, генските терапии и терапиите за уредување на гени се познати по својата превисока цена.