ایران و اسرائیل، طی ۱۲ روز پرتنش از بامداد جمعه ۱۳ ژوئن، با حملات غافلگیرکننده اسرائیل به ایران، درگیر گسترده‌ترین رویارویی نظامی و مستقیم تاریخی خود شدند که بی‌شک یکی از شدیدترین و بی‌سابقه‌ترین تنش‌های مستقیم بین ایران و اسرائیل و بزرگ‌ترین حمله مستقیم نظامی به ایران از زمان جنگ ایران-عراق به شمار می‌رود. در این دوازده روز پرتلاطم چه شد و چه گذشت؟
آغاز درگیری و نخستین حملات
در بامداد جمعه ۱۳ ژوئن، اسرائیل با انجام حملات گسترده و غافلگیرانه به مقام‌های ارشد، تأسیسات نظامی و هسته‌ای ایران، آغازگر درگیری نظامی بود. اسرائیل اعلام کرد این حملات با هدف «رفع تهدید ناشی از برنامه هسته‌ای ایران و توانمندی‌های موشک‌های بالستیک این کشور» طراحی و اجرا شده است.
در اولین موج حملات، مراکز راهبردی ایران و مقام‌های ارشد و دانشمندان هسته‌ای ایران هدف قرار گرفتند. بنا بر گزارش رسانه‌های رسمی ایران، حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران، محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، غلامعلی رشید، فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء و امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران در جریان حملات روز اول جان خود را از دست دادند.
همچنین محمدمهدی تهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و فریدون عباسی، رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی و نماینده مجلس، در میان کشته‌شدگان روز اول حمله بودند. علی شمخانی، مشاور ارشد رهبر ایران، نیز در پی اصابت موشک به محل اقامتش به‌شدت مجروح شد.
افزون بر این، چند تن از دانشمندان هسته‌ای ایران از جمله عبدالحمید مینوچهر، احمدرضا ذوالفقاری، امیرحسین فقهی و مطلبی‌زاده نیز در این حملات کشته شدند. رسانه‌های ایران این حملات را اقدامی بی‌سابقه در هدف‌گیری مستقیم چهره‌های کلیدی نظام توصیف کردند.
علاوه بر هدف قرار گرفتن مقام‌های ارشد نظامی و دانشمندان هسته‌ای، در پی حملات اسرائیل به مناطق مسکونی، رسانه‌های ایران در روز دوم گزارش دادند که دست‌کم ۷۸ نفر کشته و ۳۲۹ نفر زخمی شدند.
حملات به مراکز راهبردی ایران
اسرائیل مراکز حیاتی و زیرساخت‌ها را در ۱۲ استان ایران از جمله تأسیسات هسته‌ای در تهران و نطنز، سایت راداری سوباشی در نزدیکی مرز عراق و پایگاه هوایی نوژه در نزدیکی همدان هدف قرار گرفتند. تمرکز حملات عمدتاً بر مناطق مرکزی و شمالی ایران گزارش شد.
در این حملات، نیروی هوایی اسرائیل، بیش از ۱۰۰ فروند جنگنده از جمله اف-۳۵ لایتنینگ ۲، اف-۱۶ فایتینگ فالکن و اف-۱۵ ایگل، به کار گرفت. این حملات از فاصله‌ای حدود دو هزار کیلومتر صورت گرفت و تأسیسات کلیدی در نطنز، اصفهان، اراک، پارچین، کرج و بناب و سایر استان‌های ایران را هدف قرار داد.
فعالیت‌های عادی و جریان زندگی از حالت عادی خارج شد و سازمان هواپیمایی ایران با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد که فضای پروازی این کشور تا اطلاع ثانوی بسته شد. اسرائیل نیز فرودگاه بن گوریون را تا اطلاع ثانوی تعطیل کرد.
حملات متقابل ایران در روز اول درگیری‌ها
ایران در واکنش به حملات ۱۳ ژوئن، با حدود بیش از ۱۰۰ پهپاد و ۵۰ موشک بالستیک حملات گسترده‌ای را علیه اسرائیل ترتیب داد. شبکه ۱۲ اسرائیل گزارش داد که این موشک‌ها باعث آتش‌سوزی در ارتفاعات جولان و زخمی‌شدن دست‌کم ۱۷ اسرائیلی شده است؛ ولی اعلام کرد اکثر موشک‌ها توسط سامانه‌های پدافندی از جمله «گنبد آهنین» رهگیری و منهدم شده‌اند.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، تأکید کرد که این جنگ علیه دولت ایران است و مردم ایران هدف قرار ندارند و اعلام حمایت از همسایگان عرب در برابر آنچه تجاوز ایران خواند، کرد. وزیر دفاع اسرائیل، یسرائیل کاتز، رهبر ایران را مسئول آسیب‌های وارده به مردم اسرائیل دانست و هشدار داد در صورت ادامه شلیک موشک به غیرنظامیان، تهران هدف حملات گسترده قرار خواهد گرفت.
هم‌زمان رسانه‌های دولتی ایران به آمریکا، بریتانیا و فرانسه درباره هرگونه مداخله هشدار داده و تهدید کردند که پایگاه‌ها و ناوهای این کشورها در منطقه هدف خواهند بود.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، اعلام کرد آمریکا آماده دفاع از اسرائیل است و فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) در حالت آماده‌باش قرار دارد. نماینده ایران در سازمان ملل خواستار برگزاری فوری نشست اضطراری شورای امنیت و اقدام قاطع علیه اسرائیل شد. دبیرکل سازمان ملل، آنتونیو گوترش، ضمن ابراز نگرانی، طرفین را به خویشتنداری فراخواند.
تشدید درگیری‌ها در روز دوم
در روز دوم درگیری‌ها، غلامرضا محرابی، معاون اطلاعات ستاد کل نیروهای مسلح و مهدی ربانی، معاون عملیات ستاد کل نیروهای مسلح ایران کشته شدند. اسرائیل حملات شدیدی به تهران، تبریز، کرمانشاه، لرستان، خوزستان، آذربایجان غربی، هرمزگان و بندرعباس انجام داد و تأسیسات مهمی مانند انبار نفت شهران تهران، سایت هسته‌ای اصفهان، فاز ۱۴ پارس جنوبی در بوشهر، فرودگاه مهرآباد و پایگاه حکیمیه را هدف گرفت.
در حمله به یک مجتمع مسکونی تهران، بیش از ۶۰ نفر جان باختند. ایران نیز حملات موشکی و پهپادی به تل‌آویو، حیفا و قدس اشغالی را افزایش داد و از سرنگونی سه جنگنده اف-۳۵ اسرائیلی و بازداشت دو خلبان خبر داد. شبکه ۱۲ اسرائیل اعلام کرد منزل نتانیاهو هدف قرار گرفته است. همچنین تهران احتمال بستن تنگه هرمز را بررسی می‌کند.
روز سوم (۱۵ ژوئن)؛ حملات متقابل وارد مرحله جدیدی شد
در روز سوم، درگیری میان ایران و اسرائیل به نقطه‌ای بی‌سابقه رسید. سپاه پاسداران کشته‌شدن محمد کاظمی، رئیس سازمان اطلاعات سپاه و دو معاونش حسن محقق و محسن باقری را تأیید کرد؛ اما زمان کشته‌شدن آنها را اعلام نکرد. وزارت بهداشت ایران نیز اعلام کرد که در ۶۵ ساعت ابتدایی درگیری، ۱۲۷۷ نفر زخمی شده‌اند که بیش از ۹۰ درصد آنها غیرنظامی هستند.
در روز سوم، ایران با شلیک ده‌ها موشک بالستیک و پهپاد به اسرائیل حملات گسترده‌ای انجام داد که صدها کشته و زخمی برجای گذاشت. در واکنش، اسرائیل مراکز نظامی، هسته‌ای و دولتی تهران و شهرهای دیگر را هدف حملات هوایی و پهپادی قرار داد. پیامدها شامل تعطیلی بورس تهران، بسته‌شدن سفارت‌های هلند و ایتالیا و لغو امتحانات دانشگاهی بود.
وزیر دفاع اسرائیل هشدار داد تهران بهای حملات را خواهد پرداخت. ایران اعلام کرد که در چنین شرایطی، مذاکرات هسته‌ای دیگر معنا و مفهومی ندارد. دونالد ترامپ هشدار داد که هرگونه حمله ایران به منافع آمریکا با پاسخی بی‌سابقه روبرو خواهد شد.
گفت‌وگوهای دیپلماتیک تلفنی رئیس‌جمهور ترکیه
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در گفت‌وگوهای تلفنی با سران جهان، حملات اسرائیل به ایران را محکوم و هشدار داد که ادامه تنش‌ها می‌تواند بحران منطقه‌ای را گسترش دهد. در نشست امنیتی ریاست‌جمهوری ترکیه، ابعاد تنش‌ها بررسی شد. در تماس تلفنی با دونالد ترامپ، اردوغان بر اهمیت مذاکرات هسته‌ای به‌عنوان تنها راه‌حل اختلافات تأکید کرد و اعلام کرد ترکیه با دقت تحولات را دنبال می‌کند.
حملات متقابل به‌صورت گسترده ادامه پیدا کرد
در ادامه درگیری‌ها در روز چهارم، ۱۶ ژوئن، حملات گسترده متقابل ادامه پیدا کرد. انفجارهای متعددی در کرمانشاه رخ داد و یک پایگاه نظامی در غرب تهران هدف حمله هوایی قرار گرفت. نیروهای امنیتی ایران موفق به شناسایی مرکزی وابسته به اسرائیل برای ساخت پهپاد در تهران شده و دو نفر به اتهام جاسوسی برای موساد بازداشت شدند. همچنین موشک‌های هدایت‌شونده «اسپایک» ساخت اسرائیل در داخل کشور شناسایی شد.
ایران حمله اسرائیل به بیمارستانی در غرب این کشور را جنایت جنگی توصیف کرد و سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، اعلام کرد مجلس در حال تهیه طرحی برای خروج از معاهده عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) است.
کاخ سفید از آغاز گفت‌وگوهایی با ایران درباره مسائل هسته‌ای و احتمال آتش‌بس خبر داد و احتمال دیدار استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، مورد بررسی قرار گرفت. ترامپ اعلام کرد که آمریکا کنترل کامل آسمان ایران را در اختیار دارد.
در ادامه حملات اسرائیل به بسیاری از شهرهای ایران از جمله تهران، کاشان، اصفهان و بسیاری دیگر از شهرها ادامه پیدا کرد که باعث کشته و زخمی‌شدن غیرنظامیان شد. همچنین، علی شادمانی که به‌تازگی به‌عنوان جانشین غلامعلی رشید به سمت فرماندهی قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء منصوب شده بود، نیز کشته شد. صداوسیمای ایران مورد حمله قرار گرفت و ایران در پاسخ به حمله به صداوسیما، نهمین موج موشکی را به اسرائیل انجام داد؛ آژیرها در تل‌آویو به صدا درآمدند.
رئیس‌جمهور ترکیه در گفت‌وگو با امارات هشدار داد که ادامه درگیری‌ها امنیت کل منطقه را تهدید می‌کند و منطقه توان یک جنگ دیگر را ندارد. سران هفت کشور اقتصادی بر جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای تأکید کرده و خواستار کاهش فوری تنش‌ها شدند.
وزیر دفاع اسرائیل اعلام کرد فردو در فهرست اهداف حملات بعدی قرار دارد و ۲۱ کشور از جمله ترکیه، عربستان سعودی و مصر حملات هوایی اسرائیل به ایران را «نقض قوانین بین‌المللی» دانستند.
در ادامه، ایران با موشک‌های بالستیک مرکز اطلاعاتی موساد در هرتزلیا را هدف قرار داد. حمله موشکی ایران موجب تعطیلی پالایشگاه حیفا در شمال اسرائیل و کشته‌شدن ۳ نفر شد. ناو هواپیمابر یواس‌اس نیمیتز از ویتنام به سمت خلیج حرکت کرد تا حضور نظامی آمریکا را در منطقه تقویت کند.
در روزهایی پنجم تا دهم، حملات متقابل بین ایران و اسرائیل با شدت و گستردگی متفاوت ادامه یافته و مناطق مختلفی در هر دو کشور هدف قرار گرفته‌اند.
روزهای دهم و یازدهم؛ ورود آمریکا و حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران
بامداد روز یکشنبه ۲۲ ژوئن، در دهمین روز درگیری‌ها میان ایران و اسرائیل، ایالات متحده تأسیسات هسته‌ای فردو، نطنز و اصفهان را در ایران هدف قرار داد. در حمله به سایت فردو، شش بمب سنگرشکن به وزن ۳۰ هزار پوند که برای نفوذ به تأسیسات زیرزمینی مورد استفاده قرار گرفت. این تأسیسات در عمق ۹۰ متری زیر کوهستان واقع شده است. همچنین، ۳۰ موشک کروز تاماهاک از زیردریایی‌های آمریکایی به‌سوی تأسیسات نطنز و اصفهان شلیک شد.
ترامپ این حملات را در راستای جلوگیری از پیشرفت برنامه تسلیحاتی ایران توصیف کرد و هشدار داد در صورت ادامه تهدیدها، شدت حملات افزایش خواهد یافت.پیت هگست، وزیر دفاع آمریکا، نیز تأکید کرد هدف از بمباران تأسیسات هسته‌ای تغییر رژیم نبوده و واشنگتن به دنبال جنگ نیست، اما در صورت تهدید مردم، شرکا یا منافعش، قطعاً وارد عمل خواهد شد. وزیر خارجه اسرائیل با حمایت از ترامپ او را «رهبر جهان آزاد» خواند و نقش همکاری نزدیک با بنیامین نتانیاهو را کلیدی توصیف کرد.
ایران اعلام کرد پس از حمله آمریکا به سه سایت هسته‌ای، هیچ‌گونه خطر و شرایط اضطراری برای مردم وجود ندارد. بخش عمده‌ای از اورانیوم غنی‌شده در سایت فردو پیش از حمله به مکان نامعلوم منتقل شده و تعداد نیروها در تأسیسات کاهش یافته بود.
ایران در پاسخ به حملات، عملیات موشکی «بشارت فتح» را علیه پایگاه العدید آمریکا در قطر انجام داد. همچنین حملات موشکی به اهدافی در اسرائیل از جمله فرودگاه بن‌گوریون و شهرهای حیفا و تل‌آویو صورت گرفت که موجب مجروحیت ده‌ها نفر شد.
درعین‌حال، مجلس ایران با بسته‌شدن تنگه هرمز موافقت کرد، اما اجرای آن منوط به تأیید شورای‌عالی امنیت ملی شد. همچنین ایران شکایت رسمی علیه مدیرکل آژانس انرژی اتمی به دلیل رویکرد وی نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران ثبت کرد.
عباس عراقچی اعلام کرد اسرائیل و آمریکا با اقدامات نظامی، مذاکرات دیپلماتیک تهران را نابود کرده‌اند و ایران همچنان خواهان ادامه گفتگوها است.
سپاه پاسداران ایران از شلیک ۴۰ موشک در موج بیستم حملات به اسرائیل خبر داد و استفاده از موشک «خیبر» برای اولین‌بار اعلام شد. رسانه‌های اسرائیلی از وقوع انفجار و خسارت در تل‌آویو و حیفا و مجروح شدن ۸۶ نفر گزارش دادند. ارتش اسرائیل اهدافی در غرب و مرکز ایران را بمباران کرد و اعلام انهدام دو جنگنده در فرودگاه دزفول را داشت. صدای انفجار شدید در بوشهر گزارش شد که محل تأسیسات هسته‌ای با حضور مهندسان روسی است.
روز دوازدهم؛ تنش در ساعات پایانی و اعلام آتش‌بس
دونالد ترامپ صبح ۲۴ ژوئن ۲۰۲۵ در شبکه اجتماعی خود اعلام کرد که ایران و اسرائیل به توافق آتش‌بس کامل رسیده‌اند و از هر دو طرف تشکر کرد. عباس عراقچی در ابتدا آتش‌بس را رد کرد و گفت اسرائیل آغازگر جنگ بوده است؛ سپس بیانیه‌ای صادر شد که در صورت توقف حملات اسرائیل، ایران هم پاسخ نظامی نخواهد داد.
اسرائیل درهمان ساعات اولیه آتش‌بس، با پخش تصاویری، اعلام کرد از سوی ایران با موشک بالستیک هدف قرار گرفته؛ ولی ایران تکذیب کرد و آن را «بهانه‌جویی» اسرائیل توصیف کرد. ستاد کل نیروهای مسلح ایران هرگونه شلیک پس از آتش‌بس را رد و اعلام کرد اسرائیل با تحریک به دنبال نقض آتش‌بس است؛ وزیر دفاع اسرائیل اعلام کرد دستور حمله به اهداف در تهران داده شده است.
دونالد ترامپ از نقض آتش‌بس ابراز ناامیدی کرد و به اسرائیل هشدار داد بمباران را متوقف کند وگرنه آتش‌بس به خطر می‌افتد. او تأکید کرد این پایان جنگ است؛ اما هر اقدام تحریک‌آمیز توافق را تهدید می‌کند و به اسرائیل دستور داد خلبانان و بمب‌ها را به خانه بازگرداند.
در آخرین آمار رسمی منتشرشده، شمار کشته‌شدگان در ایران طی این درگیری ۱۲ روزه، ۶۰۶ نفر اعلام شده است. در اسرائیل نیز اعلام شده است که ۲۹ نفر کشته شده‌اند. هم‌زمان با این بحران، حملات اسرائیل به غزه نیز ادامه داشت که بر اساس گزارش‌ها در این مدت بیش از هزار فلسطینی دیگر کشته شده‌اند.
