Լեհաստանի վարչապետ Դոնալդ Տուսկը մարտի 12-ին Անկարա կատարած այցի ժամանակ նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանին խնդրել է առաջնորդել տարածաշրջանային կայունության ճանապարհը։

Էրդողանը երկկողմ բանակցությունների ընթացքում ընդգծեց Թուրքիայի ռազմավարական կարևորությունը Եվրոպական Միության համար՝ նշելով, որ Եվրոպան անվտանգության մարտահրավերների առջև կանգնած է, հատկապես ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի՝ մայրցամաքի պաշտպանության ուժեղացման պահանջի ֆոնին։

«Եթե Եվրոպական Միությունը ցանկանում է կանխել կամ նույնիսկ շրջել իր ազդեցության և ուժի կորստի գործընթացը, ապա դա կարող է իրականացնել միայն Թուրքիայի լիարժեք անդամակցության միջոցով»,- ասաց Էրդողանը՝ Տուսկի հետ նախագահական համալիրում կայացած համատեղ մամուլի ասուլիսի ժամանակ։

Էրդողանը վերահաստատեց Թուրքիայի նվիրվածությունը ԵՄ անդամակցության գործընթացին, չնայած բանակցությունների դադարեցմանը։ Թուրքիան դիմել է անդամակցության համար 1987 թվականին, իսկ բանակցությունները սկսվել են 2005-ին, սակայն 2016-ից հետո կանգ են առել։

Միջազգային հարաբերությունների փորձագետները նշում են, որ Թուրքիայի ռազմավարական դերը եվրոպական անվտանգության մեջ դուրս է գալիս ԵՄ անդամակցության գործընթացի սահմաններից։

«Կարևոր է հաշվի առնել, որ Թուրքիայից ակնկալվում է ուժեղացնել Եվրոպայի անվտանգությունը նույնիսկ առանց ԵՄ լիարժեք անդամակցության»,- ասում է Ստամբուլի Մեդենիյեթ համալսարանի Միջազգային հարաբերությունների բաժնի ղեկավար դոկտոր Օզդեն Զեյնեփ Օքթավը՝ TRT World-ին տված հարցազրույցում։

«Մինչ Թուրքիայից ակնկալվում է նպաստել Եվրոպայի անվտանգությանը, ԵՄ-ն դեռևս չի փոխհատուցել Թուրքիայի նվիրվածությունը։ Բանակցությունների բազմաթիվ գլուխներ դեռևս չեն բացվել։ Անվտանգության հետ կապված ակնկալիքներ դնելը Թուրքիայի վրա՝ առանց բանակցությունները առաջ մղելու, արդար չէ և կայուն չէ»,- հավելում է նա։

Օքթավը նաև ընդգծեց Թուրքիայի աճող աշխարհաքաղաքական ազդեցությունը։

«Այսօրվա Թուրքիան, որի հետ Եվրոպան համագործակցում է, այլևս նախկինը չէ։ Մենք ցույց ենք տվել մեր ռազմավարական կարևորությունը Սիրիայում, ամրապնդել կապերը թյուրքական աշխարհի հետ և դարձել կարևոր խաղացող գլոբալ էներգետիկ դաշտում։ Բայց արդյո՞ք ԵՄ-ն լիովին գիտակցում է այս փոփոխությունը։ Ես կասկածում եմ»,- ասում է նա։

Օքթավը նաև պնդեց, որ ԵՄ-ի ներքին բաժանումները կարող են բարդացնել Թուրքիայի նկատմամբ մոտեցումը։

«Նույնիսկ լուրջ անվտանգության ճգնաժամի պայմաններում, երբ ԵՄ-ն միաժամանակ սպառնալիքներ է տեսնում թե՛ Ռուսաստանից, թե՛ ԱՄՆ-ից, ես չեմ կարծում, որ դա կարագացնի Թուրքիայի անդամակցությունը։ ԵՄ-ն, ամենայն հավանականությամբ, կշարունակի Թուրքիային պահել ռազմավարական անորոշության մեջ՝ ոչ լիովին ներսում, ոչ էլ ամբողջությամբ դուրս, բայց դեռևս նշանակալից անվտանգության պարտականություններ դնելով նրա վրա»,- ասաց նա։

Տուսկի այցը Անկարա հաջորդեց Սաուդյան Արաբիայում ուկրաինական և ամերիկյան պաշտոնյաների միջև երեքշաբթի կայացած հանդիպմանը, որտեղ երկու երկրները համաձայնեցին 30-օրյա անհապաղ հրադադարի առաջարկի շուրջ, եթե Ռուսաստանը ընդունի։

Էրդողանը ողջունեց Ուկրաինայի պատրաստակամությունը ընդունելու հրադադարը և կոչ արեց Ռուսաստանին արձագանքել կառուցողական։ Նա վերահաստատեց Թուրքիայի պատրաստակամությունը միջնորդելու խաղաղ բանակցություններում՝ նշելով. «Եթե վերջին զարգացումները Ռուսաստանին և Ուկրաինային բերեն բանակցությունների սեղանի շուրջ, մենք պատրաստ ենք աջակցել քննարկումներին»։

Էրդողանը հավելեց. «Մենք պետք է արդար ավարտ տանք պատերազմին։ Մենք պատրաստ ենք տրամադրել խաղաղ բանակցությունների վայր և հնարավոր բոլոր աջակցությունը»։

Տուսկը արտահայտեց լավատեսություն Թուրքիայի՝ տարածաշրջանային կայունության խթանման հնարավոր դերի վերաբերյալ։

«Ես հստակ առաջարկ արեցի նախագահ Էրդողանին, որ Թուրքիան ստանձնի խաղաղության գործընթացում հնարավորինս մեծ պատասխանատվություն՝ ապահովելով կայունություն և անվտանգություն մեր տարածաշրջանում»,- ասաց նա՝ հավելելով, որ Էրդողանը հաջորդ ամիս նախատեսում է այցելել Վարշավա։

ԵՄ-ի մոտեցման վերաբերյալ մտահոգությունները կրկնելով՝ Սուայ Նիլհան Աջըքալինը, Հունգարիայի Մաթիաս Կորվինուս քոլեջի հրավիրյալ գիտաշխատողը, ընդգծեց Լեհաստանի փոփոխվող դերը Եվրոպայի անվտանգության դաշտում և նրա աճող համագործակցությունը Թուրքիայի հետ։

«Վերջին հինգ-վեց տարիների ընթացքում Լեհաստանը ակտիվորեն փորձել է նվազեցնել իր կախվածությունը ԱՄՆ-ից, հատկապես պաշտպանության և անվտանգության հարցերում։ Թուրքիան դարձել է կարևոր գործընկեր այս առումով, և Լեհաստանը առաջին ՆԱՏՕ-ի երկիրն էր, որը ստորագրեց լայնածավալ և համապարփակ պաշտպանական արդյունաբերության համաձայնագիր Թուրքիայի հետ»,- ասաց Աջըքալինը TRT World-ին։

Նա նշեց, որ Լեհաստանի քաղաքականությունը ԵՄ-ում զգալիորեն փոխվել է, հատկապես ռուս-ուկրաինական պատերազմի ազդեցության ներքո։

«Լեհաստանը պնդում է, որ ԵՄ-ի անսահման ռազմական օգնությունը Ուկրաինային կարող է ինքնին երկարաժամկետ անվտանգության խնդիր ստեղծել։ Լեհաստանի վերջին քաղաքական ուղեգիծը հասկանալու համար անհրաժեշտ է դիտարկել այն ավելի լայն հնգամյա շրջանակում։ Միևնույն ժամանակ, պետք է ընդունենք Լեհաստանի մոտեցման աճող դրական դինամիկան Թուրքիայի նկատմամբ»,- ասաց նա։

Աջըքալինը կանխատեսեց, որ Լեհաստանի քաղաքականությունը ԵՄ-ում կշարունակի տարբերվել իր արևմտաեվրոպական գործընկերների մոտեցումներից։

«Լեհաստանի միանշանակ աջակցությունը Թուրքիայի ԵՄ անդամակցությանն էական է։ Լեհաստանի՝ Թուրքիայի անդամակցությանն ուղղված ջանքերի աճող դինամիկան ընդգծում է երկու երկրների ռազմավարական և անվտանգության հարցերում աճող համատեղությունը Եվրոպայում»,- ասաց նա։

Տուսկը վերահաստատեց Լեհաստանի աջակցությունը Թուրքիայի ԵՄ անդամակցության գործընթացին՝ նշելով. «Մենք իսկապես հույս ունենք, որ Թուրքիայի ԵՄ անդամակցության գործընթացը այժմ դառնում է իրատեսական և շոշափելի նպատակ։ Մենք միշտ աջակցել ենք Թուրքիային այս հարցում և կշարունակենք դա անել»։

Երկու առաջնորդները քննարկեցին նաև երկկողմ առևտրի և պաշտպանության համագործակցության ամրապնդումը։ Տուսկը նշեց, որ նպատակ ունեն առևտրի ծավալը հասցնել 15 միլիարդ դոլարի՝ արդեն գերազանցելով 12 միլիարդը։

Լեհաստանն ու Թուրքիան ուսումնասիրում են համատեղ ենթակառուցվածքային նախագծեր, այդ թվում՝ բարձր արագությամբ երկաթուղային ցանցի ստեղծումը։

Տուսկը ընդգծեց ՆԱՏՕ-ի և եվրոպական համագործակցության կարևորությունը՝ ապահովելու կայունություն Ռուսաստան-Ուկրաինա սահմանի երկայնքով, հատկապես հնարավոր հրադադարի դեպքում։

«Թուրքիայի դերը կարող է լինել վճռորոշ այս առումով»,- ասաց Տուսկը։