Անցյալ շաբաթ, երբ Թուրքիայի ռազմածովային ուժերի էլիտար ռազմանավերը անցնում էին Ստամբուլի նեղուցով, նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը բարձր գնահատեց երկրի ռազմածովային հզորությունը և ներկայացրեց ապագայի ճանապարհային քարտեզը՝ ծովային պաշտպանության կենտրոնում գտնվող «Կապույտ Հայրենիք»-ը։
Ծովային շքերթը եռօրյա «Tecknofest»-ի՝ Թուրքիայի ավիատիեզերական և տեխնոլոգիական փառատոնի մի մասն էր, որը սովորաբար կապված է քաղաքացիական և ռազմական նորարարությունների և անօդաչու թռչող սարքերի ցուցադրությունների հետ։
Սակայն այս անգամ փառատոնը ստացավ այլ բնույթ։
Լայնածավալ ռազմածովային շքերթի ներառումը միջոցառումը ուղղակիորեն կապեց «Կապույտ Հայրենիք»-ի հետ՝ Անկարայի ծովային ռազմավարությանը, որը շեշտը դնում է իր շրջակա ծովերի, մասնավորապես՝ Եգեյան, Սև ծովերի և Արևելյան Միջերկրական ծովի վրա ինքնիշխանության վրա։
Նավատորմի մեջ էին մտնում Թուրքիայի ամենաառաջադեմ ռազմածովային հարթակներից մի քանիսը՝ «TCG Anadolu»-ն՝ Թուրքիայի դրոշակակիր դեսանտային հարձակողական նավը, պատմական T«CG Savarona»-ն, որը սկզբնապես գնվել էր Թուրքիայի կառավարության կողմից և նվիրաբերվել Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքին, իսկ վերջին տարիներին վերականգնվել՝ որպես ազգային ժառանգության խորհրդանիշ, «TCG Orucreis»-ը, «TCG Istanbul»-ը, «TCG Heybeliada»-ն, «TCG Kalkan»-ը, «TCG Alanya»-ն, «TCG Sancaktar»-ը և «TCG Hizirreis» սուզանավը։
Մարդիկ շարվել էին Ստամբուլի նեղուցի երկու ափերին՝ ծածանելով թուրքական դրոշներ, երբ նավատորմը Յավուզ Սուլթան Սելիմի կամրջից անցնում էր Դոլմաբահչե, որտեղ նախագահ Էրդողանը և առաջին տիկին Էմինե Էրդողանը արարողությանը դիտում էին Դոլմաբահչեի նախագահական նստավայրից։
Նավերը 21 թնդանոթից պատրաստված ողջույն և ավանդական ծովային ողջույն մատուցեցին անցնելիս՝ նշելով Թուրքիայի վերջին պատմության ամենանշանակալի ծովային արարողություններից մեկը։
Տասնյակ հազարավոր մարդիկ հավաքվել էին ջրափնյա հատվածում՝ ընդգծելով միջոցառման ժողովրդական ներկայացման և պետական ուղերձի համադրությունը։
Նախագահ Էրդողանը ընդգծեց այս խորհրդանիշը՝ արարողության ժամանակ ասելով. «Եթե սուրը հանվի, խոսքերի տեղ չի մնա»։
Դիտորդները սա մեկնաբանեցին որպես ուղղված ինչպես ներքին լսարանին, որը միավորում է ազգային հպարտությունը, այնպես էլ տարածաշրջանային մրցակիցներին՝ ազդարարելով Թուրքիայի պատրաստակամությունը պաշտպանելու իր ծովային իրավունքները։
Շքերթի ռազմավարական ուղերձը
Դրոշներից և ողջույններից այն կողմ, շքերթի բեմադրությունը պարզապես ներկայացում չէր։ «Tecknofest»-ը կապելով «Կապույտ հայրենիք»-ի հետ՝ Անկարան ծովային ինքնիշխանությունը դրեց իր ազգային պատմության կենտրոնում։ Դոկտրինը հաստատում է Թուրքիայի իրավունքները Եգեյան, Սև ծով և Արևելյան Միջերկրական ծովում։ Դրա նպատակը ինչպես զսպումն ու իրավական դիրքորոշումն է, այնպես էլ հավակնությունների հայտարարություն։
Միջազգային իրավունքի և անվտանգության փորձագետ, պրոֆեսոր Մեսութ Հաքքի Ջասինը արարողությունը նկարագրում է որպես ոչ այլ ինչ, քան «մտադրության հռչակագիր»։
Ջասինը ընդգծում է, որ ցույցի ժամանակը պատահական չէր։
Օգոստոսի 26-ը նշում է և՛ 1071 թվականի Մալազգիրտի ճակատամարտը, և՛ 1922 թվականի Մեծ հաղթանակը։ Անցյալի հաղթանակները կապելով ներկա ռազմավարության հետ՝ նախագահ Էրդողանն ինքը, այդ շաբաթվա սկզբին Մալազգիրտում ելույթ ունենալիս, հայտարարել էր. «Եթե սուրը հանվի պատյանից, խոսքերի տեղ չի մնա»։
«Այս գործողության օգոստոսի 26-ին անցկացումը խորապես խորհրդանշական էր։ Աթաթուրքի պատմական հրամանը՝ «Բանակնե՛ր, ձեր առաջին թիրախը Միջերկրական ծովն է», այստեղ արձագանք է գտնում։ «Կապույտ հայրենիք» դոկտրինը այդ տեսլականի հարյուրամյա շարունակությունն է», - TRT World-ին ասաց Ջասինը։
Բացարձակ ինքնիշխանություն
Շքերթը նաև իրավական ուղերձ էր կրում։ Նավատորմը Բոսֆորի միջով անցկացնելով՝ Անկարան ամրապնդեց իր ինքնիշխանությունը թուրքական նեղուցների նկատմամբ՝ վերահսկողություն, որը ամրագրված էր 1936 թվականի Մոնտրյոյի կոնվենցիայով։
Յայջին հավասարապես շեշտը դնում է պաշտպանական արդյունաբերության վրա, որը հնարավոր դարձրեց ուժի նման ցուցադրությունը։
Ընդամենը մեկ տասնամյակ առաջ Ռազմածովային ուժերը կախված էին օտարերկրյա մատակարարներից՝ ռազմանավերի, սպասարկման և զենքի համար։ Այսօր, տեղական «MİLGEM» նավաշինական նախագծի միջոցով, Թուրքիան ներքին շուկայում արտադրում է կորվետներ, ֆրեգատներ և նույնիսկ առաջադեմ ռադարային, սոնարային և հրթիռային համակարգեր։
Աթաթուրքի վերականգնված «Savarona» զբոսանավի ներկայությունը, որը նավարկում էր այնպիսի առաջատար նավերի կողքին, ինչպիսիք են «Anadolu»-ն և «İstanbul»-ը, խորհրդանշականորեն կամուրջ էր ստեղծում Թուրքիայի հիմնադրման պահի և նրա ժամանակակից նկրտումների միջև։
Ինչպես եզրակացնում է պրոֆեսոր Ջասինը, շքերթը «ոչ միայն շքերթ էր, այլև հայտարարություն այն մասին, որ Թուրքիան կպաշտպանի իր իրավունքներն ու շահերը Միջերկրական, Եգեյան և Սև ծովերում»։ Յայջին կրկնում է նրա կարծիքը ավելի լայն իմաստով։
Անցյալից մինչև ապագա, Թուրքիան կառուցում է հույսի նավատորմ, որը պաշտպանում, զսպում և ոգեշնչում է», - ասաց Յայջինը։
