Израиль Сириянын Сувайда провинциясына аба соккуларын күчөттү, бул аракетти Сирия өкмөтү "чыккынчылык агрессия" жана эл аралык мыйзамдардын олуттуу бузулушу деп атады.
“Бул кылмыштуу аракет Сирия Араб Республикасынын эгемендигин ачык бузуу, эл аралык мыйзамдардын жана Бириккен Улуттар Уюмунун Уставынын принциптерин одоно бузуу болуп саналат”, - деп билдирди Тышкы иштер министрлиги шейшемби күнү жасаган билдирүүсүндө.
“Бул аракет суверендүү мамлекеттердин ички иштерине тынымсыз кийлигишүүнүн жана агрессиянын айкын мисалы болуп саналат”, деп кошумчаланды.
Израилдин абадан соккулары АКШ президенти Дональд Трамптын администрациясы Сирияга каршы санкцияларды алып салган учурда болуп жатат. Дамаск көп жылдык обочолонуудан кийин башка өлкөлөр менен соода жана каржылык байланыштарды калыбына келтирүүгө аракет кылууда.
Эмне болуп жатат?
Израилдин аба соккулары шейшемби күнү эртең менен башталып, Дамаск друз согушкерлери менен бедуин урууларынын ортосундагы кагылышууларга ок атышууну токтотуу жарыялаганына карабастан уланууда. Бул кагылышуулар жекшемби күндөн бери 30дан ашуун адамдын өмүрүн алып, 100дөн ашуун адамды жарадар кылды.
Израиль друздарды коргоо максатында Сирияга бир нече жолу сокку урган, бирок Сириядагы друз коомчулугунун руханий лидерлери Сувайдадагы бардык куралдуу топторду куралдарын таштап, Сирия өкмөтүнүн коопсуздук күчтөрү менен толук кызматташууга чакырды.
Друздар – бул Шиа Исламдын Исмаилит агымынан келип чыккан, бирок кийинчерээк өз алдынча ишеним системасын өнүктүргөн азчылык топ. Алар негизинен Сириянын түштүк Сувайда провинциясында, ошондой эле Дамасктын айрым чет жакаларында, айрыкча Жарамана жана Ашрафият Сахная аймактарында жашашат. Израилде да друздардын азчылыгы бар.
Сирия өкмөтү друздарды коргоого жана аларды саясий процесстерге тартууга убада берди.
Тереңирээк карап көрөлү
Коомчулуктун ичинде учурдагы саясий кырдаалды кантип жөнгө салуу керектиги боюнча пикирлер пайда болууда. Айрым друздар бийлик менен диалог жүргүзүүнү жакташса, башкалары чечкиндүү же кагылышуучу позицияны карманууну туура көрүшөт.
Жакында эле Сувайдадагы бедуин уруусунун мүчөлөрү текшерүү пунктун орнотуп, бир друз жаранын сабап, анын мүлкүн тартып алган деген маалыматтардан кийин чыңалуу күчөдү. Бул окуя эки коомчулуктун ортосунда өч алуу жана уурдоо аракеттерин күчөттү.
Өкмөттүк күчтөр аймакты турукташтыруу үчүн жөнөтүлгөнүнө карабастан, кээде кагылышуулар уланып жатат. Бийлик бул баш аламандыктарды "мыйзамсыз топтордун" иш-аракеттерине байланыштырып, кырдаалды көзөмөлдөө үчүн коменданттык саат киргизди.
Сириянын Тышкы иштер министрлигинин айтымында, Израилдин "агрессиясы" өлкөнүн түштүгүндөгү Сирия аймагын басып алуу аракеттеринин үстүнө кошулуп жатат.
Акыркы үч айда Израиль Сириянын түштүк провинциялары Кунейтра жана Дараада кеминде 10 жаңы база курду. Бул аракет 1974-жылдагы ок атышпоо келишимин бузуу болуп саналат.
Израиль өткөн жылы режим кулагандан кийин Сирияга абадан соккуларын күчөтүп, аскердик операцияларын Голан дөңсөөсүнөн тышкары демилитаризацияланган буфердик зонага чейин кеңейтти.
Израиль курган базалар негизинен стратегиялык дөңсөөлөргө жана негизги жолдордун кесилиштерине жакын жайгашкан. Бул жайгашуу жакынкы айылдарды түздөн-түз көзөмөлдөөгө багытталган жана сириялыктардын массалык түрдө көчүп кетишине алып келди.
Сирия өкмөтү Израилдин демилитаризацияланган зона жарыялоо аракетин четке кагып, эл аралык коомчулук менен бирге Израилди өзүнүн эгемендигин бузган аскердик аракеттерди токтотууга чакырды.
Израилдин премьер-министри Биньямин Нетаньяху Израиль Сириянын түштүк-батышында "экинчи Ливандын" түзүлүшүнө жол бербейт деп айтса, Дамаск Тель-Авивди өлкөнү туруксуздаштырууга багытталган кара ниет максаттарды көздөп жатат деп айыптады.
Сириянын Тышкы иштер министрлиги: "Израилдин чабуулдары эсептелген учурга жана шектүү контекстке туура келип, улуттук туруктуулукту бузууга жана согуштун кесепеттеринен чыгып жаткан мамлекеттин биримдигине сокку уруу максатын көздөйт", - деп билдирди.
Бул окуяларда кызыктуу жагдай – Израилдин Сириядагы аракеттери Тель-Авивдин эң чоң союздашы жана негизги курал жеткирүүчүсү болгон АКШнын колдоосуна ээ эмес.
АКШнын Сирия боюнча атайын өкүлү Том Баррак Вашингтон бардык тараптар менен "тынчтык жана интеграцияга багыт алуу" үчүн байланышта экенин айтты. Бирок Axios агенттиги АКШнын расмий өкүлүнө шилтеме берип, Трамп администрациясы Израилди Сириянын аскердик күчтөрүнө сокку урууну токтотууга чакырганын билдирди.
Израиль өз позициясынан кайтпай, Асаддын кулашынан бери Сириянын жаңы лидерлерине карата агрессивдүү мамиле жасап келет.
Израиль мурда Сириянын аймагындагы БУУ көзөмөлдөгөн буфердик зонаны басып алып, Сириядагы аскердик объектилерге жүздөгөн аба соккуларын жасаган.
Трамп администрациясы жаңы Сирия өкмөтүн Израиль менен нормалдашууга багыт алууга түртүп келет.
Сириянын расмий өкүлдөрү Израиль менен чыңалууну азайтуу үчүн кыйыр сүйлөшүүлөрдү жүргүзгөнүн моюнга алышкан, бирок эки тараптын түз сүйлөшүүлөрдү жүргүзгөнү тууралуу маалыматтарга жооп беришкен эмес.
Израилдин акыркы күчөтүлгөн аракеттери бул маселени чечүүгө жардам бербейт.
Шейшемби күнү Израилдин Диаспора иштери боюнча министри Амихай Чикли Сириянын президенти Ахмед аль-Шарааны жок кылууга чакырды деп Israel Hayom билдирди.
Чиклинин билдирүүсү эки өлкө ортосундагы коопсуздук келишимин илгерилетүү боюнча дипломатиялык аракеттер уланып жаткан учурда айтылды.
Сириянын Тышкы иштер министрлиги "бардык өлкөлөрдү жана уюмдарды Сирия Араб Республикасынын бийлигин сыйлоого жана бөлүнүүчүлүккө үндөгөн козголоңчу кыймылдарды колдоодон баш тартууга" чакырды.
Билдирүүдө сириялыктарга "зордук-зомбулук аракеттерин токтотууга, мыйзамсыз куралдарды тапшырууга жана Сириянын коомдук түзүлүшүн бузууга аракет кылгандарды токтотууга" чакырык жасалды.
