د فضا څیړنه له اوږدې مودې راهیسې د څو ځواکمنو هیوادونو لخوا اداره کیږي، چې څیړنې، ټیکنالوژۍ او فرصتونو ته لاسرسی په ځانګړو سیمو کې متمرکز دی. مګر د سارا صابري په څیر غږونه - لومړۍ مصري ستورمزلې او لومړۍ عرب-افریقي ښځه چې فضا ته یې سفر کړی - د دې وضعیت ننګونه کوي. صبري د فضایي سپړنو د ډیریدونکي توپیر، برابرۍ او لاسرسي یوه ښکاره مدافعه ده او دعوه کوي چې سړي جگړي پورې اړوند تگلارې لا هم پر دي باندي اغیز لري چي چا ته فضا ته لاسرسی ورکول کیږي، له منسوخو قوانینو سره چې د ملت او پاسپورټونو پر بنسټ گډون محدودوي.

زه پوهیږم چې دا به بده ښکاره شي، مگر پاسپورټونه د فضا فرصتونه تر هغه زیات کنترولوي کوم چې موږ منو. هغه بورسونه چې تاسو ورته غوښتنه کولای شئ، فیلوشپونه، د مرستیالۍ پروگرامونه - ډیری يې پر دي پورې اړه لري چې تاسو له کوم ځایه یاست، صبري ټي آر ټي ورلډ ته وایي، چې دا مرکه د قطر ۲۰۲۵ ویب سمیټ پر غاړه کي شوی، چې له ۲۳ تر ۲۶ فبروري پوري د دوحي ښار کي جوړ شوی. "د نړۍ په ډیرو برخو کې، دا فرصتونه په ساده ډول شتون نلري. او بیا هم، موږ په ندرت سره د هغې په اړه خبرې کوو، ځکه چې خنډونه دومره ژور دي چې دوی تقریبا د لیدو وړ احساس کوي،" هغه وايي.

صبري یادونه کوي چې ډیري سړې جګړې پورې اړوند قواعد نن هم پاته دي، چې محدودوي چې څوک کولای شي پر فضا پورې اړوندو ساحو کي کار وکړي او حیاتي تکنالوژۍ ته لاسرسی ولري. هغه افشا کوي چې ډیري فضایي تکنالوژۍ لا هم د منع شویو لیستونو له مخي طبقه بندي شوي دي، د زړو امنیتي اندیښنو له کبله. "ډیرو خلکو ته دا معلومه نه ده، مگر ستر شمیر قوانین او محدودیتونه شته چې فضایي تکنالوژۍ د [متحده ایالاتو] تسلیحاتي لیست لاندي راوستي ده. دا هلته د سړې جګړې له کبله کیښودل شول، کله چي متحده ایالات له شوروي اتحاد سره سیالي درلوده." دا زړه تگلاره نه یوازي دوام لري بلکه د نوښت او همکارۍ هم مخنیوی کوي. موږ باید له دې زړو پالیسیو هاخوا لاړ شو او دا حقیقت ومنو چې فضا باید ټولو ته د لاسرسي وړ وي.

د خنډونو ماتول

صبري د خپلو نوښتونو لکه ډیپ سپیس انیشیټیو (DSI) او سټرایو له لارې د پالیسۍ اصلاحاتو او په سیستمیک بدلونونو فشار راوړي ترڅو د اوږدې مودې خنډونه لرې کړي چې په ساحه کې د نړیوالې همکارۍ مخه نیسي.   پداسې حال کې چې د فضايي څیړنو تنوع کې پرمختګ شوی، صبري ټینګار کوي چې د نابرابرۍ د حل لپاره ډیر څه کولو ته اړتیا ده. هغه مني چې پرمختګ شتون لري، مګر لاهم ډیر کار ته اړتیا لري.

د هغې د ډیپ سپیس انیشیټیو موخه د منځني ختیځ او افریقا هیوادونو څخه لیواله ستورمزلو ته فرصتونه چمتو کول دي - د دودیزو فضايي هیوادونو له ساحې بهر. مګر هغه مني چې د ظرفیت مسلو سره مخ دي. "هر کال، موږ یوازي یو شمیر محدودو کسانو ته فرصت ورکولای شو. موږ دا ظرفیت نه لرو چې د زرگونو هغو کسانو غوښتنو ته ځواب ووایو چې غواړي پدي برخه کي کار وکړي."

د غوښتني او شتو فرصتونو ترمنځ توپیر د سړې جګړې راهیسې د محدودوونکو سیاستونو له امله لا پسي زیات شوی دی. "هغه څه چې باید وشي، دا د سیاست پر کچه دي،" صبري ټینگار کوي. "موږ ته اړتیا ده هغه قوانین تازه کړو چې د سړې جګړې راهیسې وضع شوي دي."

په فضايي څېړنو کې تبعیض

د صبري شخصي تجربې دا سیستماتیک خنډونه نور هم څرګندوي. هغې ته معلومه شوې چې په متحده ایالاتو کې نړیوال محصلین نشي کولی خپلې جوړې کړې فضايي جامې (Spacesuit) د ناسا په مرکزونو کې وازمويي، ځکه چې د ملت پر بنسټ محدودیتونه پرې لګېدلي دي. صبري، چې دا مهال د فضايي جامو په اړه د دوکتورا زده کړې کوي، وایي:
"ما داسې کیسې اورېدلي چې محصلین مجبور شوي وي چې بل چا ته ووایي چې د دوی پر ځای یې خپل ډیزاین وازمویي."

"که هغه ورځ راورسیږي چې زه باید خپلې فضايي جامې د ناسا په Neutral Buoyancy La کې وازموم، نو زه به مجبور یم چې بل څوک واستوم چې زما خپلې جوړې کړې جامې وازموي. دا خو هېڅ معنی نه لري، که څنګه؟ که چیرې تا خپله ډیزاین کړې وي، نو باید لږ تر لږه خپله پرې کار ته دوام ورکړې."   دا نه یوازې یو تکلیف دی، بلکې دا د فضايي څېړنو په برخه کې د نړیوالو استعدادونو لپاره یو فعال خنډ هم دی. صبري وایي: "متحده ایالات له ډېرو ستونزو سره مخ دي چې هغوی نشي کولی کافي کسان پیدا کړي چې لازم مهارتونه ولري ترڅو د کار غوښتنې پوره کړي."

"نو دواړه خواوې زیان ویني: هغه کسان چې غواړي کار وکړي او هغه کمپنۍ چې نشي کولی خلک وګماري، ځکه چې دا قوانین شته." هغې استدلال وکړ چې د دې پالیسۍ بیاکتنه به د نړیوالې همکارۍ سبب شي. "کله چې دا قوانین نوي شي، نو تاسو به یو ستر بدلون ووینئ، ډېره ښه نړیواله همغږي به رامنځته شي، او د فضايي څېړنو سره تړلی ملي تعصب به ډېر کم شي. موږ په ۲۰۲۵ کال کې یو — راځئ چې لږ څه پرمخ لاړ شو  ."

ژوره فضایي هڅه: د ګډون لپاره یو پلیټفارم

صبري وایي د ژورو فضایي هڅو (DSI) بنسټ، چي ۲۰۲۱ کي جوړ شو، د محدودو لاسرسیو او څیړنیزو فرصتونو له ناهیلۍ نه رامنځته شو. زه د بیو-فضانوردۍ او ژوند ملاتړي سیستمونو پورې اړوند څیړنه کوله، مګر نه مې شو کولاي چې معلوماتو ته لاسرسی ولرم. هغې یادونه وکړه: ما له هغو خلکو سره کار کاوه چې د نړۍ له بېلابېلو برخو څخه وو، او موږ ډېر هڅېدلي وو، حتی دومره مو لېوالتیا لرله چې دې موضوع باندې یو علمي مقاله ولیکو. خو تر هغه چې ته د کوم پوهنتون برخه نه یې، یا د دوکتورا زده کړې نه کوې، یا د اکادمیکې ادارې غړی نه یې، نو ته یوه رسمي موسسه نه لرې نو معلوماتو ته لاسرسی نه لرې.

صبري ژر پوهه شوه چې دا ستونزه یوازې د هغې نه ده. ما له ډېرو خلکو سره خبرې وکړې چې له همدې ستونزې سره مخ وو. زه به شاید یوازینۍ نه وم چې یوازې د خپل پاسپورټ یا د معلوماتو د لاسرسي د محدودیت له امله مې نشوای کولی دندې ته اپلای وکړم. د پخوانۍ ناسا ساینسپوه جینیفر فاګرټي په څېر د مهمو شخصیتونو په مرسته، DSI  ډېر ژر له درېیو کسانو څخه تر ۳۰۰ زیاتو کسانو ته ورسېد، چې پکې مشاورین، څېړونکي، او اصلي کاري ټیم شامل دي.

صبري وایي: زموږ ماموریت له خلکو سره ټينګ ارتباط لري. موږ هغه درخواستونو وینو چې غوښتنه يې ډېره زیاته ده. موږ، چې یوه غیرانتفاعي اداره یو، مرستې ته اړتیا لرو، ځکه زموږ ظرفیت د دې غوښتنې د پوره کولو لپاره بسنه نه کوي.

سټرایو: د فضا او ځمکې ترمنځ د واټن کمول

صبري تر ټولو تازه هڅه، سټرایو ده چې د قطر ۲۰۲۵ ویب سمیټ پر مهال پیل شوه، موخه یې دا ده چې د فضايي ټکنالوژۍ او هغو مهمو سیاروي ستونزو ترمنځ اړیکه جوړه کړي، چې د دوامدار پرمختګ  اړوند دي. هغه تشریح کوي: سټرایو زما او د ملگري بنجامین پوتیر ترمنځ ملگرتیا ده، یو انسان پیژندونکی او فضایي هنرمند چې اوه اناالوگ ماموریتونه يې ترسره کړي دي،" هغه توضیح ورکوي. "موږ دواړه د سفرونو او کشفونو سره مینه لرو، خو همدا راز زموږ سیاري ساتلو ته هم پاملرنه کوو."

د ۲۰۲۲ کال د اګست په میاشت کې د خپلې لومړۍ فضايي الوتنې له اخیستو راهیسې، د سابري د ځمکې په وړاندې د مسؤلیت احساس وده کړې ده. "زما په پوهه او د ځمکې په وړاندې د مسؤلیت احساس کې بدلون راغلی دی. دا تل زما دننه پاتې وو، او دا بالاخره د سټرایو له لارې راوتلی دی." د فضایي څیړنو سره د چاپیریال پوهي یوځای کولو له لاري، سټرایو هڅه کوي چي نړیوال اساسي مسایلو ته رسیدگي وکړي او کشف ته مخه کړي. "دا د فضا او سیاري ترمنځ پل جوړول دي، دا درک کول چې زموږ مسؤلیتونه د ځمکې د اتموسفیر په څنډه کې پای ته نه رسیږي."

صبري لپاره پیغام روښانه دی: فضا د بشریت ده، نه یوازي د ځینو ټاکل شوو کسانو. او د هغي د هلو ځلو له لاري، هغه ډاډ ورکوي چې راتلونکی پوړ داسي دی چیرې چې هر چا ته ستورو ته د رسیدلو موقع ورکوي.