Kooxda kharash-dhimista ee Elon Musk ayaa dhammaystiraya burburinta Hay'adda Horumarinta Caalamiga ah ee Mareykanka USAID, iyagoo amraya in shaqada laga eryo kumanaan shaqaale maxalli ah iyo diblomaasiyiin Mareykan ah iyo shaqaale rayid ah oo loo xilsaaray hay'adda dibadda, sida ay sheegeen laba sarkaal oo hore oo sare oo USAID ah iyo ilo xog ogaal u ah xaaladda.
Jimcihii, Kongareeska waxaa lagu wargeliyay in ku dhawaad dhammaan shaqaalaha USAID laftooda shaqada laga eryayo bisha Sebteembar, dhammaan xafiisyadeeda dibaddana la xirayo, iyo in qaar ka mid ah hawlaheeda lagu darayo Wasaaradda Arrimaha Dibadda.
Tallaabadan ugu dambaysay ee Waaxda Waxtarka Dawladda ee DOGE ee Musk ayaa si dhab ah u tirtiri doonta wixii ka haray shaqaalaha hay'adda.
"Tani xaqiiqdii waa xiritaankii ugu dambeeyay," ayuu yiri mid ka mid ah saraakiishii hore ee sare ee USAID.
Madaxweyne Donald Trump iyo Musk, oo ah lataliyihiisa uu u xushay kormeerka kharash-dhimista dawladda, ayaa bishii Febraayo bilaabay geeddi-socodka lagu xirayo USAID laguna mideynayo hawlaheeda Wasaaradda Arrimaha Dibadda si loo hubiyo inay waafaqsan yihiin siyaasadaha Trump ee "America First". Wasaaradda Arrimaha Dibadda markiiba kama aysan jawaabin codsi faallo looga dalbaday.
Saraakiishii hore iyo isha xog ogaalka u ah xaaladda, oo codsaday inaan magacyadooda la sheegin, ayaa sheegay in xafiiska shaqaalaha ee USAID uu ku wargeliyay xafiisyada gobollada shir-telefoon in ogeysiisyada shaqo ka eryidda loo dirayo dhammaan in ka badan 10,000 oo muwaadiniin ajnabi ah oo gudaha laga shaqaaleysiiyay, taasoo dhaqan gelaysa bisha Agoosto.
Sarkaalkii hore ee ugu horreeyay wuxuu sheegay in wicitaanku dhacay Isniintii, isagoo intaa ku daray in shaqo ka eryidda shaqaalaha maxalliga ahi ay khilaafi karto shuruucda shaqada ee waddamada ay ka shaqeeyaan shaqaalaha la eryay.
Ogeysiisyada sidoo kale waxaa loo diri doonaa diblomaasiyiinta Maraykanka iyo shaqaalaha rayidka ah ee loo xilsaaray inay dibadda uga shaqeeyaan hay'addan oo ahayd bixiyaha ugu weyn ee gargaarka dibadda ee Maraykanka in ka badan 60 sano, sida ay sheegeen saraakiishii hore iyo isha xogta haysa.
Trump wuxuu ku andacooday in hay'addu ay ka buuxday musuqmaasuq ayna maamulayeen "waalliyiin bidix radical ah," halka Musk uu si been abuur ah ugu eedeeyay inay tahay urur "dambiile" ah.
Kumanaan ka mid ah shaqaalaha USAID ayaa la geliyay fasax maamul — waxay heleen ogeysiisyada shaqo ka eryidda Jimcihii — boqollaal qandaraasleyaal ahna ayaa la eryay in ka badan 5,000 oo barnaamijna waa la joojiyay, taasoo carqaladaysay dadaallada gargaarka bini'aadantinimo ee caalamiga ah ee ay malaayiin ku tiirsan yihiin.
Sida laga soo xigtay Adeegga Cilmi-baarista Kongareeska ee madax banaan, USAID waxay xafiisyo ku leedahay in ka badan 60 waddan, iyadoo inta badan lacagteedu ay ku baxdo gargaarka bini'aadantinimo iyo barnaamijyada caafimaadka.
Qaatayaasha ugu sarreeya waxaa ka mid ahaa Ukraine oo dagaal la degay iyo Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo, Urdun, iyo Daanta Galbeed ee Israa'iil haysato iyo Qaza oo xasuuq ka dhacay.
Warbixin kooban oo ku saabsan shir-telefoonka oo uu faafiyay mid ka mid ah xafiisyada gobollada oo ay dib u eegtay Reuters ayaa xaqiijisay shaqo ka joojinta dhammaan muwaadiniinta ajnabiga ah ee gudaha laga shaqaaleysiiyay iyo diblomaasiyiinta Maraykanka iyo shaqaalaha rayidka ah ee dibadda ugu xilsaarnaa USAID.
Waxay sheegtay in in ka badan 600 oo diblomaasiyiin Maraykan ah ay amaah ahaan ugu shaqeeyaan USAID dibadda, laakiin ma aysan bixin tirada xubnaha shaqaalaha rayidka ah ee Maraykanka. Inta badan waa la joojin doonaa bisha Luulyo, marka la damacsan yahay in la xiro "dhammaan shaqada barnaamijyada."
"Jago kasta waa la burburiyay; boqolkiiba 100 ee hay'adda waa la dhimay (Shaqo Ka Dhimis) ama waa la dhimi doonaa," ayaa lagu yiri warbixinta kooban, waxayna kula talisay shaqaalaha in aan cidna la sii hayn doonin oo ay "xoogga saaraan arrimaha si ay u hubiyaan inay helayaan gunnooyinka saxda ah."
Madixii hore ee USAID Samantha Power ayaa si kulul u dhaleecaysay Trump burburinta uu ku hayo hay'adda bini'aadantinimada, iyadoo sheegtay in tallaabadani ay khatar gelinayso amniga qaranka Maraykanka iyo maqaamkiisa adduunka.
"Waxaan goobjoog u nahay mid ka mid ah khaladaadkii siyaasadda arrimaha dibadda ee ugu xumaa uguna kharashka badnaa taariikhda Mareykanka," Power ayaa ku qortay New York Times bishii Febraayo.
Haddii aan la joojin burburintan, Power waxay qortay, "jiilasha mustaqbalka waxay la yaabi doonaan in aysan ahayn ficillada Shiinaha kuwa wiiqay maqaamka Mareykanka iyo amniga caalamka" laakiin ay tahay "madaxweyne Mareykan ah iyo bilyaneerka uu sii daayay si uu marka hore u toogto ka dibna u beegsado."
