ANTALYA, Turkiga

Wasiirka Dekadaha iyo Gaadiidka Badda Soomaaliya Cabdulqaadir Maxamed Nuur ayaa adkeeyay xoogga xiriirka Turkiga iyo Soomaaliya iyo saamaynta Madasha Diblomaasiyadda Antalya (ADF) ee dib u qaabeynta diblomaasiyadda intii lagu guda jiray meertadii afraad ee madasha oo ka dhacday Xarunta Shirarka ee NEST.

Wasiirku wuxuu sheegay in madasha ka dhacday degmada xeebta ah ee Belek ee Antalya ay noqotay madal muhiim ah oo ka jirta adduun kala qaybsan, iyadoo dhiirigelinaysa dhinacyo badan oo loo dhan yahay oo horumar leh oo uu hoggaaminayo Madaxweynaha Turkiga Recep Tayyip Erdogan.

"'Colaadda, isbeddelka cimilada, cunnayarida, iyo sinnaan la'aantu hadda ma ixtiraamaan xuduudaha — hadda waa caqabado caalami ah oo u baahan mas'uuliyad wadareed,' ayuu u sheegay Anadolu, oo ah wakaaladda wararka caalamiga ah ee rasmiga ah ee madasha."

Nuur wuxuu ku tilmaamay joogitaanka Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ee madasha inay tahay calaamad muujinaysa sida xooggan ee Soomaaliya uga go'an tahay himilooyinka munaasabadda.

"'Waxay sidoo kale hoosta ka xarriiqaysaa xoogga xiriirka Soomaaliya iyo Turkiga, oo ku dhisan qiyam la wadaago, kalsooni labada dhinac ah, iyo ka go'naansho dhisidda bulshooyin adkeysi leh oo nabad ah.

Xiriirka shakhsiyeed iyo is-waafajinta istaraatiijiyadeed ee u dhexeeya labadeena Madaxweyne waxay dhigeen aasaaska iskaashiga gaaraya meel ka baxsan labadeena dal — kaasoo soo bandhigaya tusaale iskaashi oo salka ku haya sharaf, midnimo, iyo horumar,' ayuu yiri."

Wasiirku wuxuu sheegay in halku-dhigga sannadkan ee ah, "Dib-u-dhiska Diblomaasiyadda Adduun Kala Qaybsan," uu si dhow uga tarjumayo taariikhda Soomaaliya, isagoo sharraxaya in dalku uu bartay in nabadda waarta ay ka timaaddo wadahadal, kalsooni, iyo maamul loo dhan yahay halkii laga isticmaali lahaa xoog.

Wuxuu madasha ADF ku tilmaamay inay ka badan tahay kulan diblomaasiyadeed, isagoo xusay ka qaybgalka dhallinyarada, aqoonyahannada, bulshada rayidka ah, iyo hoggaamiyeyaasha ganacsiga.

Soomaaliya, ayuu yiri, waxay diyaar u tahay inay la wadaagto khibraddeeda si ay gacan uga geysato qaabeynta nidaam caalami ah oo caddaalad badan.

Iskaashiga Turkiga iyo Soomaaliya

"'Xiriirka Xiriirka Turkiga iyo Soomaaliya wuxuu noqday mid ka mid ah iskaashiyada ugu waara, uguna tusaale wanaagsan qaaradda Afrika,' ayuu yiri Nuur. Wuxuu ku tilmaamay xiriirka mid salka ku haya taariikh la wadaago, oo lagu xoojiyay kalsooni, kuna hagayo aragti wadajir ah oo ku aaddan nabadda iyo hoggaaminta gobolka."

Wuxuu iftiimiyay booqashadii Madaxweyne Erdogan ee Muqdisho sanadkii 2011 inay ahayd isbeddel weyn oo xiriirka u beddeshay xiriirka ka dhexeeya taageerada bani'aadamnimo ilaa iskaashi buuxa oo diiradda saaraya dhisidda dowladnimada, amniga, adkeysiga dhaqaalaha, iyo kaabayaasha.

Nuur wuxuu sheegay in Heshiiska Iskaashiga Difaaca iyo Dhaqaalaha ee la saxiixay 8-dii Febraayo uu xiriirka labada dhinac u qaaday ilaa heer istaraatiiji ah, isagoo daboolaya amniga badda, la dagaallanka argagixisada, iyo difaaca qaranka.

Wasiirku wuxuu sidoo kale tilmaamay heshiisyada sahminta shidaalka inay yihiin tallaabooyin muhiim ah oo ku aaddan dadaallada madaxbannaanida tamarta ee Soomaaliya, isagoo Turkiga ku tilmaamay maalgashiye istaraatiiji ah iyo saaxiib lagu kalsoon yahay.

Nuur wuxuu sheegay in heshiisyadan ka tarjumayaan wax ka badan qorshayaal dhaqaale — waxay muujinayaan aragti ku wajahan dowladnimo waarta.

"'Turkiga iyo Soomaaliya maaha kaliya xulafeyaal. Waxaan nahay kuwo si wadajir ah u qoraya mustaqbal lagu qeexay kalsooni, himilo, iyo awood la wadaago.'"

Wuxuu ogaadiyay taageerada Turkiga ee kaabayaasha dekadaha Soomaaliya, tababarka badmareenka, iyo horumarinta hay'adaha, isagoo ku tilmaamay inay fure u yihiin u beddelidda dalka xarun ganacsi oo gobolka ah.

Wuxuu intaa ku daray in iskaashiga dhanka badda ee labada dal uu dib ugu laabanayo xilligii Cusmaaniyiinta uuna ka tarjumayo xiriir qotodheer.

"'Goobta istaraatiijiga ah ee Soomaaliya ay kaga taallo isgoyska waddooyinka ganacsiga adduunka waxay ka dhigeysaa dekadaheena oo kaliya maaha hanti qaran laakiin sidoo kale xarig nolosha caalamiga ah.

Taageerada joogtada ah ee Turkiga ee casriyeynta marinnadan waxay nagu xoojisay inaan dib u qiyaasno waxa suurtagalka ah — dhaqaalaheena, doorkeenna gobolka, iyo dadkeena.'"