2023 -يىلى 7-ئۆكتەبىردىن بۇيان ئوتتۇرا شەرق، بولۇپمۇ پەلەستىندىن كەلگەن خەۋەرلەرنى تەپسىلىي كۆزىتىش ناھايىتى مۇرەككەپلەشتى. بەزى خەۋەرلەر ئالاھىدە مۇھىم بولسا، يەنە بەزىلىرى خەۋەرلەر تىزىملىكىدىن دەرھال يوقىلىپ كەتتى. مۇشۇ خىلدىكى مۇھىم ۋەقەلەرنىڭ بىرى 2025-يىلى 20-فېۋرال پەيشەنبە كېچىسى، ئۈچ بوش يولۇچىلار ئاپتوبۇسىنىڭ پارتلىتىلىشى نەتىجىسىدە ئوتتۇرىغا چىقتى. بۇ ۋەقە تېل ئاۋىۋنى چوڭقۇر زىلزىلىگە سالدى ۋە ئىسرائىلىيە ئەمەلدارلىرىنىڭ ئىنتىقام ئېلىش چاقىرىقلىرىنى ئېلان قىلىشىغا تۈرتكە بولدى.
كۈتۈلگىندەك، ئىسرائىلىيە دەرھال پەلەستىن قارشىلىق كۆرسىتىش ھەرىكەتلىرىنى ئەيىبلىدى. ئىجتىمائىي تاراتقۇلاردا، پەلەستىن گۇرۇپپىلىرىنىڭ غەربىي قىرغاقتىكى يېقىنقى ئىسرائىلىيە باستۇرۇشلىرىغا جاۋاب قايتۇرۇش ئۈچۈن بۇ ھۇجۇمنى ئۇيۇشتۇرغانلىقى ھەققىدىكى خەۋەرلەر كەڭ تارقالدى.
ئىسرائىلىيە ئەمەلدارلىرى ھەتتا پارتلىمىغان بىر قولدا ياسالغان پارتلاتقۇچ بىلەن بىرگە «شېھىتلەر، نەسرۇللاھ، سىنۋار» دېگەن بىر خەتنى تاپقانلىقىنى دەۋا قىلىپ، گۇناھنى پەلەستىنلىكلەرگە دۆڭگەشنىڭ ئاساسىنى ھازىرلىدى.
ئىسرائىلىيە خەۋەر مەنبەلىرى بومبا ھۇجۇمىنى قەسسام بىرىگادىسىنىڭ تۇلكەرم قىسمىنىڭ سادىر قىلغانلىقىنى ئىلگىرى سۈرگەن بولسىمۇ، ئەمما بۇ گۇرۇپپا ئەيىبلەشلەرنى قەتئىي رەت قىلدى.
ئۇرۇشقا قۇتراتقۇچى ئىسرائىلىيە جامائىتىنى توسۇش مۇمكىن بولمىدى. پارتلاشلاردىن كېيىنكى بىر نەچچە سائەت ئىچىدە، ئىسرائىلىيە باش مىنىستىرى بېنيامىن نېتانياھۇ غەربىي قىرغاقتا ھەربىي ھەرىكەت باشلاش بۇيرۇقىنى چۈشۈردى.
ئەتىسى نېتانياھۇ تۇلكەرم مۇساپىر لاگېرىدىكى بىر پەلەستىن ئۆيىدە ھەربىي قوماندانلار بىلەن بىللە سۈرەتكە چۈشتى. تامغا ئېسىلغان ئىسرائىلىيە بايرىقى، ئۆيلىرىدىن مەجبۇرىي قوغلانغان پەلەستىنلىكلەرگە قىلىنغان ھاقارەتنى تېخىمۇ ئېغىرلاشتۇردى.
كېيىنكى كۈنلەردە، خەۋەرلەرنىڭ دىققىتى باشقا مەسىلىلەرگە بۇرالدى؛ چۈنكى ئىسرائىلىيە بىباس ئائىلىسى ئەزالىرىنىڭ ئۆلۈمى ھەققىدىكى دەلىللەنمىگەن خەۋەرلەرنى تارقاتقانىدى. بۇ جەريانىدا، رايون دۆلەتلىرى ئۇرۇش توختىتىشنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ئۈچۈن تىرىشچانلىق كۆرسەتمەكتە ئىدى.
كېلەيلۇق، ئاپتوبۇسلارغا بومبىنى كىم قويغان ۋە پارتلاتقان؟ تۆۋەندىكىلىرى بىزنىڭ بۇ ھۇجۇملارنىڭ تەكشۈرۈلۈشى ئەسناسىدا جامائەتچىلىككە ئاشكارىلانغان مەلۇماتلار:
ئىسرائىلىيە ئەمەلدارلىرى ۋەقەگە ئۈچ ھەپتىلىك تارقىتىش چەكلىمىسى قويدى. بۇ چەكلىمە ئىسرائىلىيەنىڭ ئىچكى بىخەتەرلىك ئىدارىسى (شىن بېت) ۋەقەگە ئالاقىدار ئىككى يەھۇدىي ئىسرائىلىيەلىكنى قولغا ئالغانلىقىنى جاكارلىغاندىن كېيىن يولغا قويۇلدى.
بىر ئىسرائىلىيە سوت مەھكىمىسى گۇماندارلاردىن بىرىنىڭ نەزەربەند قىلىنىش مۇددىتىنى 10 كۈن ئۇزارتتى.
ئىسرائىلىيە ھۆكۈمىتى گۇماندارنىڭ ئادۋوكاتى بىلەن كۆرۈشۈشىنى چەكلىدى. قوشۇمچە گۇماندارلار ۋە ھەمكارلاشقۇچىلارنى ئىزدەش ھازىرمۇ داۋاملاشماقتا. گۇماندارلارنىڭ بىرىنىڭ ئادۋوكاتى ئەيىبلەشلەرنى رەت قىلىپ، گۇماندارنى «ئىسرائىلىيە زېمىنلىرىنى ۋە خەلقىنى سۆيىدىغان بىرى» دەپ سۈپەتلىدى.
بىز كۆپ ئۇچۇرغا ئىگە ئەمەسمىز، چۈنكى ئىسرائىلىيە ھەرقانداق ئۇچۇرنىڭ سىرتقا چىقىشىنى كەسكىن چەكلىمەكتە.
ئەمما ئىسرائىلىيەنىڭ «قارشى تېررورلۇق» تارىخىدىن بىلىمىزكى، ئەگەر ھۇجۇمچىلار ھەقىقەتەن پەلەستىنلىك بولغان بولسا ئىدى، ئۇلارنىڭ ئىسىم-نەسەبلىرى ۋە سۈرەتلىرى ئاللىقاچان ئىسرائىلىيە تاراتقۇلىرىدا تولۇق ئاشكارىلانغان ۋە ئۆيلىرى چېقىۋېتىلگەن بولاتتى.
ئاپتوبۇسنى پارتلاش ۋەقەسىگە ئالاقىدار ئىككى يەھۇدىي ئىسرائىلىيەلىكنىڭ قولغا ئېلىنىشى، زوراۋانلىق خاراكتېرىگە ئىگە ئاشقۇن يەھۇدىي ئوڭ قانات ھەرىكەتلىرى بىلەن ئىسرائىلىيە دۆلىتى ئوتتۇرىسىدىكى مۇرەككەپ مۇناسىۋەتنى يەنە بىر قېتىم ئەسلىتىپ ئۆتتى.
دون نېتانياھۇ كىخوت: شىن بېت، تېل ئاۋىۋ پارتلاشلىرى دائىرىسىدە بىر ئىسرائىلىيەلىك يەھۇدىينى قولغا ئالدى
The arrest of a Jewish Israeli suspect by Shin Bet in Tel Aviv bus explosion draws attention to Netanyahu's construction of an imaginary Arab enemy and justification for intensifying offensive in occupied West Bank.
زىئونىزمنىڭ زوراۋانلىق تارىخى
ئىسرائىلىيە دۆلىتىنىڭ قۇرۇلۇشىغا ئېلىپ بارغان يول يەھۇدىيلىق ۋە زىئونىزم نامىدا ھەرىكەت قىلغان زوراۋان يەر ئاستى گۇرۇپپىلىرى تەرىپىدىن ياسالغانىدى.
1920 -يىلىدىن 1948-يىلىغىچە، ھاگاناھ (ئىبرانىيچە: مۇداپىئە)، ئىرگۇن (رەسمىي نامى: ئىسرائىلىيە زېمىنلىرىدىكى دۆلەتلىك ھەربىي تەشكىلات) ۋە لېخى (رەسمىي نامى: ئىسرائىلىيەنىڭ ئەركىنلىك جەڭچىلىرى) پەلەستىن ۋە باشقا جايلاردا ۋەھىمە ياراتتى.
بۇ گۇرۇپپىلارنىڭ ئوخشاش بولمىغان تەرەپلىرى بولسىمۇ، ئۇلار پەلەستىن زېمىنىدا بىر زىئونىست دۆلەت قۇرۇش مەقسىتىدە بىرلەشكەنىدى. دەسلەپتە ئىسرائىلىيە قۇرۇلغاندىن كېيىن بۇ گۇرۇپپىلارنىڭ تارقىتىۋېتىلىشى كۈتۈلگەنىدى.
بىراق ئەمەلىيەتتە، ئۇلار قانۇنلاشتۇرۇلدى ۋە رەھبەرلىرىنىڭ كۆپى ئىسرائىلىيە سىياسىتى ۋە ئارمىيەسىدە مۇھىم ئورۇنلارغا ئىگە بولدى. بۇلارنىڭ ئىچىدە زىئونىست پەيلاسوپلار زېئېۋ جابوتىنسكى، داۋىد بېن-گۇرىئون ۋە مېناخېم بېگىن قاتارلىقلار بار بولۇپ، كېيىنچە ئۇلار ئىسرائىلىيەنىڭ باش مىنىستىرلىرى بولدى.
1948 -يىلىغىچە بولغان زىئونىست زوراۋانلىقىنىڭ قۇربانلىرى، پەلەستىندە ياشاۋاتقان ئەرەبلەر ۋە بىرىتانىيەلىك ھۆكۈمران سەركىلەر بولدى.
ھاگاناھ، ئىرگۇن ۋە لېخى رايوندىكى بىرىتانىيە دىپلوماتلىرىغا قارشى قەستلەش ھەرىكەتلىرىگە قاتناشتى ۋە بىرىتانىيەنىڭ پەلەستىندىكى ئىدارىي مەركىزى كىڭ داۋىد مېھمانخانىسىنى پارتلاتتى. بۇ ھۇجۇمدا 91 كىشى قازا قىلىپ، 46 كىشى يارىلاندى.
ئۇلار پەلەستىنلىكلەرگە قارشى ئىرقىي تازىلاش ھەرىكەتلىرىمۇ ئېلىپ باردى. بۇلارنىڭ ئىچىدە 1948-يىلى 9-ئاپرېلدا يۈز بەرگەن دەير ياسىن قىرغىنچىلىقى، 107 پەلەستىنلىكنىڭ ئۆلتۈرۈلۈشى بىلەن نەتىجىلەنگەن بولۇپ، بۇ شۇ خىلدىكى نۇرغۇن ۋەھشىيلىكلەرنىڭ پەقەت بىرىدۇر.
زىئونىست تېررورلۇقى پەلەستىن زېمىنى بىلەنلا چەكلەنمەي، خەلقئارا مىقياستىمۇ پائالىيەت ئېلىپ باردى.
1946 -يىلى ئۆكتەبىردە، ئىتالىيەدىكى ئىرگۇن شايكىسى رىمدىكى بىرىتانىيە ئەلچىخانىسىغا بومبا ھۇجۇمى قىلدى. بۇنىڭدىن كېيىن 1946-يىلىنىڭ ئاخىرى ۋە 1947-يىلىنىڭ باشلىرىدا بىرىتانىيەنىڭ ھەربىي قاتناش يوللىرىغا بىر قاتار بۇزغۇنچىلىق سېلىش ھەرىكەتلىرى ئېلىپ بېرىلدى.
1947 -يىلى مارتتا، بىر ئىرگۇن ئەزاسى لوندون مەركىزىدىكى سېنت مارتىنس يولى يېنىدىكى كولونىيەل كۇلۇبىغا بومبا قويدى. بۇ بومبا پارتلاپ، دېرىزىلەر ۋە ئىشىكلەرنى پاچاقلاپ، نەچچە خىزمەتچىنى يارىلاندۇردى.
كېيىنكى ئايدا، بىر ئايال ئىرگۇن جاسۇسى لوندوندىكى كولونىيال ئىدارىسىغا 24 پارتلاتقۇچ ماددا تاياقچىسى سەپلەنگەن چوڭ بىر بومبا ياساپ قويدى. بىراق، بۇ بومبا پارتلىمىدى.
بۇ زىئونىست گۇرۇپپىلار بىرىتانىيەگە قارىتىلغان جەمئىي 21 دانە خەت بومبىسى ھەرىكىتىنىڭ پىلانلىغۇچىلىرى ئىدى.
ئىسرائىلىيە قۇرۇلغاندىن كېيىن، ئاشقۇن ئوڭچىل زوراۋان زىئونىستلار دۆلەت ئاپپاراتىنىڭ بىر قىسمىغا ئايلاندى ۋە پەلەستىن زېمىنلىرىنى ئىگىلەشنى مەقسەت قىلغان يەرلەشكۈچىلەر ھەرىكىتىنىڭ رەھبەرلىرى ۋە سىياسەتچىلىرىگە ئايلاندى. بۇ ھەرىكەت، ب د ت ۋە كەڭ كۆلەملىك خەلقئارا قارشىلىقلارغا قارىماي داۋاملاشتى.
ئۇنىڭدىن سىرت، ئۈچىنچى بىر گۇرۇپپا بىۋاسىتە ھالدا ئىسرائىلىيە بىلەن يەرلىك ياكى رايونلۇق تەرەپلەر ئوتتۇرىسىدىكى تىنچلىق سۆھبەتلىرىنى بۇزۇشقا ئۇرۇندى.
ئامېرىكادا تۇغۇلغان راببى مېئىر كاھانې 1968-يىلى بولۇپمۇ ئامېرىكادىكى ئەرەب جامائىتىگە قارشى تۇرۇش ۋە پەلەستىن ھەمدە ئىشغال ئاستىدىكى زېمىنلاردىن بارلىق ئەرەبلەرنىڭ قوغلىنىشىنى تەلەپ قىلىدىغان يەھۇدىي مۇداپىئە بىرلەشمىسىنى قۇردى.
داۋىد شېننىڭ ئېيتقىنىدەك، كاھانې «پەلەستىنلىكلەر ۋە باشقا بارلىق يەھۇدىي بولمىغانلارنىڭ ئىسرائىلىيە ۋە ئىشغال قىلىنغان زېمىنلاردىن تازىلىنىشىنى ئاشكارا تەرغىب قىلدى. ئۇ دۈشمەن دەپ بەلگىلىگەن كىشىلەرنى ئۆلتۈرۈشنى پەقەت ئىستراتېگىيەلىك زۆرۈرىيەت ئەمەس، بەلكى بىر ئىبادەت ئىكەنلىكىنىمۇ ئىلگىرى سۈردى.»
كاھانې كۆز قاراشلىرىنى ئىسرائىلىيە سىياسىتىدە ئاڭلىتىشقا ۋە ئامېرىكادا سوتلىنىشتىن قېچىشقا تىرىشتى. 1971-يىلى ئىسرائىلىيەگە قايتىپ، كاچ پارتىيەسىنى قۇردى ۋە 1984-يىلى پارلامېنتقا كىرىش ئۈچۈن يېتەرلىك ئاۋازغا ئېرىشەلمىدى.
كاھانېنىڭ ئىسرائىلىيەدە تۇرغان ۋاقتى مەزكۇر ئاشقۇن ئوڭچىل ۋە زوراۋان يەھۇدىي يەر ئاستى گۇرۇپپىلىرىنىڭ يۈكسىلىش، كۈچيىيىش دەۋرىگە توغرا كەلدى.
گۇش ئېمۇنىم (ساداقەتمەنلەر بىلوكى) بۇ خىل تەشكىلاتلار ئىچىدىكى ئەڭ مۇھىملىرىدىن بىرى ئىدى. بۇ ئۆزىنى غەربىي قىرغاقتا يەھۇدىي ئاھالىلەر رايونلىرىنى قۇرۇشقا بېغىشلىغان بىر «ئىسرائىلىيە مەسىھچى ھەرىكىتى» ئىدى.
بۇ گۇرۇپپا ئىدېئولوگىيەلىك-دىنىي سەۋەبلەر بىلەن ئەڭ مۇقەددەس مۇسۇلمان جايلىرىدىن بىرى بولغان قۇببەتۇل سەخرا ياكى قىيا گۈمبىزىنى پارتلىتىش پىلانلىرىنى تۈزىگەن ئەڭ قورقۇنچلۇق تېررور ئۇرۇنۇشلىرىدىن بىرىنى ئۇيۇشتۇرغان.
ئۇلارنىڭ ھەرىكەت قىلىش ئۇسۇلى 20-فېۋرالدىكى تېل ئاۋىۋ ئاپتوبۇس پارتلاشلىرىغا ئوخشايدۇ.
تەخمىنەن 40 يىل ئىلگىرى، 1984-يىلى يەھۇدىي يەر ئاستى گۇرۇپپىسى ئەرەبلەر ئولتۇرغان بەش ئاپتوبۇسقا پارتلاتقۇچ ماددا قويدى. بىراق ئاخىرقى مىنۇتتا بۇ سۇيىقەست پاش بولدى. بومبىلار ۋاقتىدا چۇۋۇپ تاشلاندى ۋە ئىسرائىلىيە بىخەتەرلىك ئىدارىسى شىن بېت تەشكىلات ئەزالىرىنى قولغا ئالدى. ئەمما ئۇلار قىسقا ۋاقىت تۈرمىدە ياتقاندىن كېيىن ئەپۇ قىلىنىپ قويۇپ بېرىلدى.
يەھۇدىي ئاشقۇن ئوڭچىلارنىڭ رايوندىكى تىنچلىق ئۇرۇنۇشلىرىنى بۇزۇشنى مەقسەت قىلغانلىقىنى ئېيتىش مۇبالىغە ئەمەس.
1994 -يىلى كاھانېنىڭ پارتىيەسى، كاھانېنىڭ ئەگەشكۈچىسى بولغان ئامېرىكادا تۇغۇلغان يەھۇدىي كۆچمەن بارۇچ گولدستېين خەلىلدىكى ئىبراھىم مەسچىتىدە جۈمە نامىزى ئۆتەۋاتقان پەلەستىنلىك مۇسۇلمانلارغا ئوق چىقىرىپ 29 كىشىنى ئۆلتۈرگەندىن كېيىن، ئىسرائىلىيە ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن تېررورلۇق تەشكىلاتى دەپ ئېلان قىلىندى.
ئوسلو كېلىشىمىگە ئىمزا قويغان ۋە ئەراپات بىلەن قول ئېلىشقان ئىسرائىلىيەنىڭ بەشىنچى باش مىنىستىرى يىتزاك رابىننىڭ ئاقىۋىتىنى ئۇنتۇماسلىق كېرەك. رابىن كاھانېنىڭ يەنە بىر ئەگەشكۈچىسى بولغان يىگال ئامىر تەرىپىدىن قەستلەپ ئۆلتۈرۈلدى. ئامىر باش مىنىستىرنى <ئۆلتۈرۈلۈشى كېرەك بولغان بىر ساتقۇن> دەپ قارايتتى.
1990 -يىللاردىن بۈگۈنگە قەدەر، ئىسرائىلىيە ئاشقۇن ئوڭچىللىرىنىڭ سىياسىي كۆز قاراشلىرى بېنيامىن نېتانياھۇ (باش مىنىستىر)، ئىتامار بېن-گۋىر (دۆلەت بىخەتەرلىك مىنىستىرى) ۋە يوئاۋ گاللانت (مۇداپىئە مىنىستىرى) قاتارلىق يۇقىرى دەرىجىلىك ئەمەلدارلار تەرىپىدىن ئوچۇق-ئاشكارا قوللىنىلىپ، سىياسەتكە سىڭدۈرۈلدى.
ئاشقۇن ئوڭچىللار بىلەن ھۆكۈمەت ئوتتۇرىسىدىكى بۇ مۇرەككەپ مۇناسىۋەتنى كۆزدە تۇتقاندا، سىياسىي سەركە ۋە ئۇرۇش كابىنېتى بۇ ئاپتوبۇس ھۇجۇملىرىدىن ساختا بايراق ھەرىكىتى سۈپىتىدە پايدىلىنىۋاتقانلىقى كۆرۈنۈپ تۇرىدۇ. ئىسرائىلىيەنىڭ ئىشغال ئاستىدىكى تېررىتورىيەلەردىكى كۈچلۈك ئىستىخبارات قابىلىيىتىنى نەزەردە تۇتقاندا، ئەگەر ھۇجۇمچىلار ھەقىقەتەن پەلەستىنلىك بولغان بولسا، ئىسرائىلىيەنىڭ ئۇلارنى تاپالماسلىقى ئاساسەن مۇمكىن ئەمەس ئىدى. ھازىرغىچە، ئىسرائىلىيە تاراتقۇلىرىدا قولغا ئېلىنغان ئىككى يەھۇدىي ئىسرائىلىيەلىك تېررورچى ئەمەس، بەلكى ھۇجۇمچىلارنى ئاپتوبۇسلارغا ئەكەلگەن ھەمكارلاشقۇچىلار سۈپىتىدە كۆرسىتىلمەكتە.
