ئىسرائىلىيە كەلگۈسى بىر نەچچە ئاي ئىچىدە ئىراننىڭ يادرو ئوبيېكتلىرىغا ھۇجۇم قىلىش ئېھتىماللىقىنى ئوتتۇرىغا قويماقتا. لېكىن، ئېرىشىلگەن خەۋەرلەرگە قارىغاندا، ئامېرىكا قوشما ئىشتاتلىرى پىرېزىدېنتى ترامپ ئىسرائىلىيە باش مىنىستىرى بېنيامىن نېتانياھۇغا، ئامېرىكانىڭ ھازىرچە بۇنداق بىر ھەرىكەتنى قوللىمايدىغانلىقىنى بىلدۈرگەن. بۇ خەۋەر ئىسرائىلىيەلىك بىر يۇقىرى دەرىجىلىك ئەمەلدار ۋە بۇ مەسىلىگە چېتىشلىق ئىككى شەخس تەرىپىدىن دەلىللەندى.
ئىسرائىلىيە ئەمەلدارلىرى تېھراننىڭ يادرو قورالىغا ئېرىشىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش مەسىلىسىدە قەتئىي پوزىتسىيە تۇتىدىغانلىقىنى بىلدۈرمەكتە. نېتانياھۇ، ئىران بىلەن ئېلىپ بېرىلماقچى بولغان ھەر قانداق سۆھبەتنىڭ، ئۇلارنىڭ يادرو پىلانىنى پۈتۈنلەي يوق قىلىش بىلەن ئاخىرلىشىشى كېرەكلىكىنى تەكىتلىدى.
ئامېرىكا ۋە ئىران سۆھبەتچىلىرى شەنبە كۈنى رىمدا ئىككىنچى باسقۇچلۇق دەسلەپكى سۆھبەت ئۈچۈن جەم بولدى. ئىسرائىلىيە بىر نەچچە ئايدىن بۇيان ترامپ ھۆكۈمىتىگە ئىراننىڭ ئوبيېكتلىرىغا ھۇجۇم قىلىش ئۈچۈن بىر قاتار تاللاشلارنى سۇنۇپ كەلمەكتە. بۇ تاللاشلار ئىچىدە باھارنىڭ ئاخىرى ۋە ياز ئايلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ۋاقىت جەدۋەللىرىمۇ بار.
ھۇجۇم پىلانى ۋە ئۇنىڭ تەپسىلاتلىرى
ئىسرائىلىيەنىڭ ھۇجۇم پىلانى ھاۋا ھۇجۇملىرى بىلەن قۇرۇقلۇق قوشۇنلىرىنىڭ ھەرىكەتلىرىنى بىرلەشتۈرۈشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ ھەرىكەتلەر ئىراننىڭ يادرو پىلانىنى قوراللىنىش ئىقتىدارىنى بىر نەچچە ئاي ياكى بىر يىل، ھەتتا ئۇنىڭدىنمۇ ئۇزۇن ۋاقىتقا كېچىكتۈرۈش كۈچىگە ئىگە.
«نيۇ-يورك ۋاقىت گېزىتى»نىڭ چارشەنبە كۈنىدىكى خەۋىرىگە قارىغاندا، ترامپ بۇ ئاينىڭ بېشىدا ئاقسارايدا نېتانياھۇ بىلەن كۆرۈشكەندە، ۋاشىنگتوننىڭ تېھران بىلەن دىپلوماتىك سۆھبەتلەرنى بىرىنچى ئورۇنغا قويۇشنى خالايدىغانلىقىنى ۋە قىسقا مۇددەت ئىچىدە ئىراننىڭ يادرو ئوبيېكتلىرىغا قىلىنىدىغان ھۇجۇمنى قوللىمايدىغانلىقىنى ئېيتقان.
بىراق، ئىسرائىلىيە ئەمەلدارلىرى ئامېرىكانىڭ ياردىمى ئاز بولسىمۇ، ئىسرائىلىيە ھەربىي كۈچلىرىنىڭ ئىرانغا چەكلىك ھۇجۇم قىلالايدىغانلىقىغا ئىشەنمەكتە. بۇنداق ھۇجۇمنىڭ، ئىسرائىلىيە دەسلەپتە ئوتتۇرىغا قويغان ھەرىكەتلەردىن كۆرۈنەرلىك دەرىجىدە كىچىك كۆلەمدە بولىدىغانلىقى مۆلچەرلەنمەكتە.
ئىسرائىلىيەنىڭ بۇنداق ھۇجۇمنى قاچان ياكى قانداق قىلىدىغانلىقى ھازىرچە ئېنىق ئەمەس. بۇنداق بىر ھەرىكەت، بولۇپمۇ يادرو كېلىشىمى توغرىسىدىكى سۆھبەتلەر داۋاملىشىۋاتقان بىر پەيتتە، ترامپنىڭ نارازىلىقىنى قوزغىشى ۋە ئىسرائىلىيەنىڭ ئامېرىكانىڭ تېخىمۇ كۈچلۈك قوللىشىغا ئېرىشىشىگە توسقۇنلۇق قىلىشى مۇمكىن.
ئىراننىڭ جاۋابى
ئىلگىرى بايدىن ھۆكۈمىتىدە خىزمەت قىلغان ئىككى يۇقىرى دەرىجىلىك ئەمەلدار، بۇ پىلانلارنىڭ بەزى قىسىملىرىنىڭ ئۆتكەن يىلى بايدىن ھۆكۈمىتىگە سۇنۇلغانلىقىنى ئېيتتى. بۇ پىلانلارنىڭ دېگۈدەك ھەممىسى ئامېرىكانىڭ بىۋاسىتە ھەربىي ئارىلىشىشى ياكى ئىستىخبارات ھەمبەھىرلىشى قاتارلىق كۆپ ياردەمگە موھتاج ئىكەنلىكىنى بىلدۈردى. ئىسرائىلىيە، ئامېرىكادىن ئىراننىڭ قارشى ھۇجۇمدىن ئۆزىنى قوغدىشىنى ياكى قوغدىنىشىغا ياردەم قىلىشىنى تەلەپ قىلىشىمۇ مۇمكىن.
رېيتېرس خەۋەر ئاگېنتلىقى ئامېرىكا دۆلەت بىخەتەرلىك كېڭىشىدىن بۇ مەسىلە ھەققىدە باھا بېرىشنى تەلەپ قىلدى. كېڭەش، ترامپنىڭ پەيشەنبە كۈنى مۇخبىرلارغا قىلغان باياناتلىرىغا ئىشارەت قىلىپ، دونالد ترامپنىڭ ئىسرائىلىيەنى ھۇجۇمدىن ۋاز كەچتۈرمىگەنلىكىنى، بىراق تېھرانغا قارشى ھەربىي ھەرىكەتنى قوللاش ئۈچۈن «ئالدىرىمىغانلىقى»نى ئېيتتى.
ترامپ مۇنداق دېدى: «مەن ئىراننىڭ ئېسىل بىر دۆلەت بولۇپ، ئۆلۈمسىز خۇشال-خۇرام ياشاش پۇرسىتى بار دەپ قارايمەن. بۇ مېنىڭ بىرىنچى تاللىشىم. ئەگەر ئىككىنچى تاللاش بولسا، بۇ ئىران ئۈچۈن ناھايىتى يامان بولىدۇ، ئىرانمۇ بۇ مەسىلىنى مۇزاكىرە قىلماقچى.»
ئىسرائىلىيە باش مىنىستىرلىق مەھكىمىسى بۇ مەسىلە ھەققىدە بايانات بەرمىدى.
ئىسرائىلىيەلىك بىر يۇقىرى دەرىجىلىك ئەمەلدار رېيتېرسقا بەرگەن باياناتىدا، ئىرانغا قىلىنىدىغان ھۇجۇم توغرىسىدا تېخى قارار چىقىرىلمىغانلىقىنى بىلدۈردى.
بۇنىڭغا قارشى، ئىرانلىق بىر يۇقىرى دەرىجىلىك بىخەتەرلىك ئەمەلدارى، تېھراننىڭ ئىسرائىلىيەنىڭ پىلانلىرىدىن خەۋەردار ئىكەنلىكىنى ۋە قىلىنغۇسى ھۇجۇمغا «قاتتىق ۋە قەتئىي جاۋاب» قايتۇرىدىغانلىقىنى ئېيتتى.
ئىرانلىق ئەمەلدار مۇنداق دېدى: «ئىشەنچلىك مەنبەلەردىن، ئىسرائىلىيەنىڭ ئىراننىڭ يادرو ئوبيېكتلىرىغا كەڭ كۆلەملىك ھۇجۇم پىلانلىغانلىقى توغرىسىدا ئىستىخبارات ئالدۇق. بۇ ئەھۋال، ئىراننىڭ يادرو پىلانى بىلەن مۇناسىۋەتلىك داۋاملىشىۋاتقان دىپلوماتىك تىرىشچانلىقلارغا بولغان نارازىلىق ۋە نېتانياھۇنىڭ سىياسىي كەلگۈسىنى قۇتقۇزۇش ئۈچۈن توقۇنۇشقا بولغان ئېھتىياجىنى ئارقا كۆرۈنۈش قىلماقتا.»
سىياسىي كەلگۈسى ۋە خەلقئارا مۇناسىۋەتلەر
نېتانياھۇ، ئىلگىرى بايدىن ھۆكۈمىتىگە سۇنغان بىر پىلانغا قارشى ئىنكاس توپلىغانىدى. سابىق بايدىن ھۆكۈمىتىدىكى يۇقىرى دەرىجىلىك ئەمەلدارلار، نېتانياھۇنىڭ ھاۋا ھۇجۇملىرىدا ئامېرىكانىڭ رەھبەرلىك قىلىشىنى ئۈمىد قىلغانلىقىنى، بىراق بايدىن ھۆكۈمىتىنىڭ، تېھران يادرو ماتېرىياللىرىنى تەرەققىي سۈرئىتىنى ئاشۇرمىسا ياكى يادرو تەكشۈرگۈچىلىرىنى دۆلەتتىن چىقىرىپ تاشلىمىسا، ھۇجۇمنىڭ ئەقىلگە مۇۋاپىق ئەمەسلىكىنى ئوتتۇرىغا قويغانلىقىنى بىلدۈرگەنىدى.
مۇتەخەسسىسلەر، ئىسرائىلىيەنىڭ ئىراننىڭ يادرو ئوبيېكتلىرى ۋە زاپاسلىرىنى يوقىتىش ئۈچۈن ئامېرىكادىن كېلىدىغان مۇھىم ھەربىي ياردەم ۋە ئامېرىكا قوراللىرىغا موھتاج ئىكەنلىكىنى ئۇزۇندىن بۇيان ئېيتىپ كەلمەكتە. تېخىمۇ چەكلىك ھەربىي ھۇجۇم، بولۇپمۇ چوڭقۇر يەر ئاستى ئوبيېكتلىرىغا يېتىپ بارالايدىغان پاناھلىنىش ئورۇنلىرىنى يوقىتىدىغان بومبىلارنىڭ ئامېرىكا بومباردىمانچى ئايروپىلانلىرى تەرىپىدىن ئىشلىتىلىشىنى تەلەپ قىلماسلىقى مۇمكىن. بىراق، ئىسرائىلىيە تېھران ھۇجۇمغا جاۋاب قايتۇرغان ئەھۋالدا، ۋاشىنگتوننىڭ ئۆزىنى قوغداشقا ياردەم قىلىدىغانلىقىغا دائىر كاپالەتكە موھتاج.
خەۋپ-خەتەر ۋە نەتىجىلەر
ھەر قانداق ھۇجۇم ئۇرۇنۇشى خەۋپ-خەتەرگە دۇچ كېلىدۇ. ھەربىي ۋە يادرو مۇتەخەسسىسلىرى، بۇنداق ھۇجۇمنىڭ، ھەتتا كۆپ ھەربىي كۈچ ئىشلىتىلسىمۇ، ئىراننىڭ يادرو پىلانىنى پەقەت ۋاقىتلىق توختىتالايدىغانلىقىنى بىلدۈرمەكتە. غەرب دۆلەتلىرى، ئىراننىڭ ئاخىرىدا يادرو بومبىسى ئىشلەپچىقىرىشنى مەقسەت قىلىدىغانلىقىنى ئىلگىرى سۈرمەكتە؛ ئىران بۇنى رەت قىلماقتا.
ئىسرائىلىيە ئەمەلدارلىرى، يېقىنقى ھەپتىلەردە ۋاشىنگتونغا، ئىران بىلەن ئېلىپ بېرىلغان ئامېرىكا سۆھبەتلىرىنىڭ، تېھراننىڭ يادرو قورالى ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىغا ئىگە بولمايدىغانلىقىغا كاپالەت بەرمىگەن ھالەتتە، كېلىشىم باسقۇچىغا ئۆتمەسلىكى كېرەكلىكىنى ئېيتتى.
نېتانياھۇ، ترامپ بىلەن بولغان كۆرۈشۈشلىرىدىن كېيىن مۇنداق دېدى: «بۇ كېلىشىم پەقەت لىۋىيە ئۇسلۇبىدا بولىدۇ: ئىرانلىقلار ئۆزلىرى ئوبيېكتلارغا كىرىپ، ئوبيېكتلارنى پارتلىتىپ، بارلىق ئۈسكۈنىلەرنى ئامېرىكا نازارىتى ئاستىدا يوق قىلسا (تۈزۈلىدۇ)»
نېتانياھۇ يەنە مۇنداق دېدى: «ئىككىنچى ئېھتىمال بولسا، ئىراننىڭ سۆھبەتلەرنى قەستەن سوزۇشى بىلەن بىرگە، ھەربىي تاللاشنىڭ كۈچكە ئىگە بولۇشىدۇر.»
ئىسرائىلىيەنىڭ نەزىرىدە، ھازىرقى ۋاقىت، ئىراننىڭ يادرو ئوبيېكتلىرىغا ھۇجۇم قىلىش ئۈچۈن مۇۋاپىق پەيت بولۇشى مۇمكىن.
بۇ ئاينىڭ بېشىدا مۇخبىرلار بىلەن سۆھبەتلەشكەن يۇقىرى دەرىجىلىك بىر ئىسرائىلىيە ئەمەلدارى، ئىراننىڭ ھاۋا مۇداپىئەسىنى قايتا قۇرۇشتىن بۇرۇن ھۇجۇم باشلاش نىشانى بولسا، بۇنىڭ تەخىرسىزلىكىنى تەكىتلىدى. بىراق، مەزكۇر ئەمەلدار ئىسرائىلىيەنىڭ قىلغۇسى ھۇجۇمىنىڭ ۋاقتى ھەققىدە مەلۇمات بەرمىدى ۋە بۇنى تىلغا ئېلىشنىڭ ھازىرچە «مەنىسىز» ئىكەنلىكىنى ئېيتتى.
